„Być dobrze zasznurowaną”. Gorset w modzie damskiej, czyli o reinterpretacji przeszłości

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.11.05

Słowa kluczowe:

bielizna damska, gorset, moda europejska XIX−XX wieku, historia ubioru, socjologia mody

Abstrakt

Gorset zmieniał swą konstrukcję na przestrzeni stuleci. Zależało to od ideału estetycznego danej epoki. W końcu XIX wieku stał się społecznym symbolem damskiej mody. Wpisał się w charakterystyczne – dla zamożnych warstw społecznych – zjawisko pogoni za modą.

Od lat 80. XIX stulecia zmieniała się jego forma, a konieczność noszenia była szeroko dyskutowana. Lekarze oraz dochodzące do głosu przedstawicielki ruchów feministycznych w seriach odczytów i broszur informowali o szkodliwym wpływie gorsetu na zdrowie. Uważano jednak, że kobieta, stanowiąc dla mężczyzny pokusę, potrzebuje do ochrony swego rodzaju pancerza. Thorstein Veblen w Teorii klasy próżniaczej podkreślał, że gorset noszono dla stłumienia witalności i zapewnienia sobie kryjówki. Miało to bowiem znaczenie obyczajowe, kobieta bowiem stawała się moralnie niezwyciężona.

W tym czasie kształtował on krawiecką konstrukcję stroju, uwzględniając również artystyczne źródła inspiracji mody damskiej, jak secesyjna stylizacja czy oddziaływanie japonizmu. Sposób, w jaki gorset był sznurowany i noszony, wpływał bezpośrednio na kłopoty zdrowotne kobiet. Nastąpiła zatem jego stopniowa detronizacja, do której przyczyniły się zwiększona aktywność fizyczna, uprawianie sportu, działalność ruchów feministycznych, ale i projektantów mody dostosowujących swoje propozycje do wymogów ergonomii ciała. Doprowadziło to w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku do uwolnienia kobiet z okowów gorsetu. Jednak za sprawą projektantów gorset powrócił w drugiej połowie XX wieku w formie implantu kopii i stylizacji pamięci. Wystarczy przywołać wylansowaną przez Christiana Diora Ligne Carolle czy powszechne w latach 50. XX stulecia gorsety bieliźniane noszone pod sukienkami wieczorowymi, do czego przyczynili się angielscy projektanci Norman Hartnell, Hardy Amies i Charles James, lansujący w modzie kobiecej linię klepsydry. Ale także obserwowane od lat 80. XX wieku pojawienie się gorsetu będącego reinterpretacją jego pierwotnej formy i funkcji, czego wyrazem są projekty Jeana-Paula Gaultiera czy anatomiczne, imitujące ludzką skórę gorsety-pancerze Issey’a Miyake. Artykuł poświęcony został charakterystyce formy i funkcji gorsetu jako elementu garderoby damskiej oraz jego implantowaniu do współczesnej mody przez nadanie mu nowych dystynkcji.

Bibliografia

BARSZCZEWSKA 1910 – Maria Barszczewska, Gorset i higiena, „Bluszcz”, nr 7 (1910), s. 74.
Google Scholar

BARSZCZEWSKI 1901 – Czesław Barszczewski, Wpływ gorsetów na ustrój kobiecy w świetle badań promieniami Roentgena, Warszawa 1901.
Google Scholar

BLACKMAN 2013 – Carol Blackman, 100 lat mody, Warszawa 2013, s. 59.
Google Scholar

DZIEKOŃSKA-KOZŁOWSKA 1964 – Alina Dziekońska-Kozłowska, Moda kobieca XX wieku, Warszawa 1964, s. 18–20.
Google Scholar

GAWROŃSKI 1912 − Henryk Gawroński, „Rozwój”, nr 170 (1912), s. 4.
Google Scholar

GOLKA 2009 – Marian Golka, Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa 2009, s. 161–164.
Google Scholar

IHNATOWICZ 1972 – Ireneusz Ihnatowicz, Burżuazja warszawska, Warszawa 1972, s. 161.
Google Scholar

JANIAK-JASIŃSKA 1998 − Agnieszka Janiak-Jasińska, Aby wpadło w oko…, Warszawa 1998, s. 103.
Google Scholar

KAMIŃSKA 1960 − Maria Kamińska, Ścieżkami wspomnień, Warszawa 1960, s. 29.
Google Scholar

KELLES-KRAUZ 1984 – Kazimierz Kelles-Krauz, Listy, t. I: 1890–1897, red. Feliks Tych, Wrocław−Kraków 1984, s. 89–98.
Google Scholar

Przeciw sznurówkom 1903 – [b.a.], Przeciw sznurówkom, „Rozwój”, nr 85 (1903), s. 56.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0372-5545(17)76833-2

SIERADZKA 2013 – Anna Sieradzka, Moda w przedwojennej Polsce. Codzienna, sportowa, wieczorowa, ślubna, dziecięca, bielizna, Warszawa 2013, s. 308.
Google Scholar

TOUSSAINT-SAMANT 2011 – Maguelonne Toussaint-Samant, Historia stroju, tłum. Krystyna Szeżyńska-Maćkowiak, Warszawa 2011, s. 366–367
Google Scholar

Śmierć gorsetom 1902 − Śmierć gorsetom, „Ziarno”, nr 27 (1902), s. 529.
Google Scholar

VEBLEN 1971 – Thorstien Veblen, Teoria klasy próżniaczej, tłum. Janina i Krzysztof Zagórscy, Warszawa 1971, s. 157.
Google Scholar

Walka z gorsetem 1902 – [b.a.], Walka z gorsetem, „Goniec Łódzki”, nr 24 (1902), s. 6.
Google Scholar

WAYDEL-DMOCHOWSKA 1960 – Jadwiga Waydel-Dmochowska, Jeszcze o dawnej Warszawie, Warszawa 1960, s. 320–321.
Google Scholar

Wieczna kwestia 1903 − [b.a.], Wieczna kwestia, „Goniec Łódzki”, nr 158 (1903), s. 2–3.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2021-06-30

Jak cytować

Grzejszczak, Łukasz. (2021). „Być dobrze zasznurowaną”. Gorset w modzie damskiej, czyli o reinterpretacji przeszłości. TECHNE. Seria Nowa, (7), 91–106. https://doi.org/10.18778/2084-851X.11.05

Numer

Dział

Artykuły