Kaplice kolegiaty św. Anny w Krakowie – indywidualne fundacje pod zbiorczym nadzorem

Michał Kurzej

doi:10.18778/2084-851X.09.06

Authors

Michał Kurzej Jagiellonian University in Krakow, Institute of Art History https://orcid.org/0000-0003-1786-8650

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.09.06

Keywords:

early modern art, church, chapel, Sebastian Piskorski, Jagiellonian university

Abstract

The artistic history of the university collegiate church in Cracow, has been the subject of numerous studies. Focusing on its chapels, however, imposes a slightly different perspective, related to the issues of patronage over individual oratories and the way in which their decoration was included in the ideological and artistic program of the entire church. After adopting such perspective, the Church of St. Anna appears as an interesting contribution to the reflection on the phenomenon of collective patronage, perfectly confirming the view of Peter Hirschfeld and Michael Baxandall, according to which the term basically refers to the activities of an individual hidden behind the collective. One of the goals set by the creators of the magnificent modern church with a rich liturgical and architectural program was to achieve the greatest possible coherence of the decor, both in terms of ideology and art. The obstaclesin its achievement were often complicated ownership relations, resulting from the diversified patronage over the chapels. Cracow Church of St. Anne, erected in the years 1693–1703 under the supervision of prof. Sebastian Piskorski, is one of the rare examples where the chapels have been given a coherent content and artistic program, despite the fact that their interiors were decorated thanks to money providedby separate founders. To achieve this harmony, the inclusion of the chapels in the content program of the interior was of the utmost importance, especially due to the transept chapels. It was in one of them that the altar of the tomb of St. John Cantius had to be placed, and such a location allowed direct light to be shone on it on the anniversary of saints’ birthday. Special setting had to be provided also for the opposite chapel of St. Cross, which reminded of the saints’ passionate devotion and presented the Cross as a source of wisdom. Much attention was paid to smaller nave oratorios. There are three pairs of them, the middle of which has been distinguished by a higher dome with a lantern. The choice of patrons of the nave chapels is allegorical – the middle chapel on the Epistle side was dedicated to the Virgin Mary, and the neighboring ones – to her spouse, St. Joseph and relative, St. John the Baptist. Moreover, the John Baptist’s Oratory is adjacent to the mausoleum of John Cantius, who was born on the Midsummer Day, inheriting his name. On the other hand, the chapels on the Gospel side were dedicated to figures representing the Church of times of the New Covenant. Its first superior – St. Peter, following Christ in martyrdom, was commemorated next to the Chapel of St. Cross. The middle oratory, opposite the St.Mary’s Chapel, is dedicated to St. Catherine the virgin, and the last – St. Sebastian, the patron of Piskorski, but also a popular apostle of those suffering infectious diseases. What is very characteristic, the contribution of the benefactors of individual chapels was commemorated only in a literary way – in publications issued on the occasion of the completion of the construction of the church. There are no inscriptions relating to their benefactors or space for their epitaphs in the chapels, or at least some of them have no funeral function at all.

References

AUJ, 37 – Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, rękopis 36, Liber Testamentorum et ordinationum post defunctos admodum reverendos & clarissimos D[ominos] Professores Academiae Cracoviensis, 1645–1758.
Google Scholar

AUJ, 318 – Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, rękopis 318, Rationes Perceptorum et Expensorum Pro Fabrica Ecclesiae S. Annae Crac[oviensis].
Google Scholar

AUJ, 319 – Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, rękopis 319, Liber Perceptorum
Google Scholar

& expensorum pro Ecclesia Collegiata S. Annae Crac[oviensis] cum connotatione Benefactorum.
Google Scholar

BACZKOWSKA 1970 – Wanda Baczkowska, Krupecki Andrzej Grzegorz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 15, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 405–406.
Google Scholar

BACZKOWSKA 1992 – Wanda Baczkowska, Rygalski (Rygalik) Jan Nepomucen Józef, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 33, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992, s. 459–461.
Google Scholar

BAXNADALL 1974 – Michael Baxandall, Painting and Experience in Fifteenth Century Italy, London–New York 1974.
Google Scholar

BUCHOWSKI 1703 – Andrzej Buchowski, Gloria Domini super Templum […] S. Annae […], Cracoviae 1703.
Google Scholar

BUKOWSKI 1900 – Julian Bukowski, Kościół akademicki św. Anny. Monografia historyczna, Kraków 1900.
Google Scholar

DANIELI 2009 – Francesco Danieli, San Filippo Neri. La nascita dell’Oratorio e lo sviluppo dell’arte cristiana al tempo della Riforma, Cinisello Balsamo 2009.
Google Scholar

FOKT 2015 – Krzysztof Fokt, Krupecki Andrzej Grzegorz, [w:] Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 1: 1364–1780, Kraków 2015, s. 210–212.
Google Scholar

HAJDUKIEWICZ 1966 – Leszek Hajdukiewicz, Biblioteka Jagiellońska w latach 1655–1775, [w:] Historia Biblioteki Jagiellońskiej, t. 1: 1364–1775, red. Ignacy Zarębski, Kraków 1966, s. 275–426.
Google Scholar

HASKELL 1963 – Francis Haskell, Patrons and painters. A study in the Relations Between Italian Art and Society in the Age of the Baroque, London 1963.
Google Scholar

HERZIG 1900 – Franciszek Herzig, Katedra niegdyś kollegiata w Tarnowie, Tarnów 1900.
Google Scholar

HIRSCHFELD 1968 – Peter Hirschfeld, Mäzene. Die Rolle des Auftraggebers in der Kunst, Berlin–München 1968.
Google Scholar

IGNASZEWSKA 1976 – Franciszka Salezja Ignaszewska, Fundacja Małachowskiego, „Rocznik Krakowski”, t. 24 (1976), s. 89–106.
Google Scholar

KARPOWICZ 1990 – Mariusz Karpowicz, Baldasar Fontana 1661–1733. Un Berniniano ticinese in Moravia e Polonia, Lugano 1990.
Google Scholar

KLEIN 1909 – Franciszek Klein, Akademicki kościół św. Anny w Krakowie. Studium architektury, „Rocznik Krakowski”, t. 11 (1909), s. 53–63.
Google Scholar

KRACIK 2003 – Jan Kracik, Wspaniałe Bogu wystawione dzieło. Jak w Krakowie kościół świętej Anny budowano, Kraków 2003.
Google Scholar

KURZEJ 2008 – Michał Kurzej, Budowa i dekoracja kościoła św. Anny w świetle źródeł archiwalnych, [w:] Fides ars scientia. Prace z historii i historii sztuki poświęcone pamięci ks. Augustyna Mednisa, red. Andrzej Betlej, Józef Skrabski et al., Tarnów 2008, s. 271–301 [wznowienie w: Studia z dziejów kościoła św. Anny, red. Zdzisław Kliś, Tomasz Węcławowicz, Kraków 2009, s. 139–200, wyd. 2, Kraków 2011, s. 137–199].
Google Scholar

KURZEJ 2012 – Michał Kurzej, Siedemnastowieczne sztukaterie w Małopolsce, Kraków 2012.
Google Scholar

KURZEJ 2018a – Michał Kurzej, Depingere fas est. Sebastian Piskorski jako konceptor i prowizor, Kraków 2018.
Google Scholar

KURZEJ 2018b – Michał Kurzej, Ołtarz jako okno i lustro w koncepcjach ks. prof. Sebastiana Piskorskiego, „TECHNE. Półrocznik Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego” 2008, nr 1, s. 223–240.
Google Scholar

LEPIARCZYK/PRZYBYSZEWSKI 1991 – Józef Lepiarczyk, Bolesław Przybyszewski, Katedra na Wawelu w wieku XVIII. Zmiany jej wyglądu architektonicznego i urządzenia wnętrz na podstawie badań historyczno-archiwalnych, [w:] Sztuka baroku. Materiały sesji naukowej ku czci śp. profesorów Adama Bochnaka i Józefa Lepiarczyka…, Kraków 1991, s. 21–38.
Google Scholar

LEVY 1999–2000 – Evonne Levy, The Institutional Memory of the Roman Gesù. Plans for Renovation of the 1670s by Carlo Fontana, Pietro da Cortona and Luca Berrettini, „Römisches Jahrbuch der Bibliotheca Hertziana”, t. 33 (1999–2000), s. 373–426.
Google Scholar

MAŚLIŃSKA-NOWAKOWA 1969 – Zofia Maślińska-Nowakowa, Formy słowno-obrazowe dekoracji kościoła św. Anny w Krakowie, [w:] Treści dzieła sztuki. Materiały sesji SHS 1966, Warszawa 1969, s. 195–213.
Google Scholar

MAŚLIŃSKA-NOWAKOWA 1971 – Zofia Maślińska-Nowakowa, Literackie źródła dekoracji kościoła św. Anny w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, t. 42 (1971), s. 33–62.
Google Scholar

MOSSAKOWSKI 1965 – Stanisław Mossakowski, Charakterystyka i geneza formy architektonicznej kościoła św. Anny w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, t. 37 (1965), s. 39–62.
Google Scholar

NATOŃSKI 2002 – Bronisław Natoński, Jezuici a Uniwersytet Krakowski w XVI wieku, Kraków 2002.
Google Scholar

PAGACZEWSKI 1909 – Julian Pagaczewski, Baltazar Fontana w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, t. 11 (1909), s. 2–50.
Google Scholar

PISKORSKI 1706 – Sebastian Piskorski, Kazania na dni Pańskie, na uroczystości Bogarodzice Panny Niepokalanie Poczętey, na święta osobliwe Sług Pańskich, w różnych kościołach odprawione, a dla duchownego pożytku pobożnemu czytelnikowi zostawione, Kraków 1706.
Google Scholar

PUTANOWICZ 1780 – Józef Alojzy Putanowicz, Życie, cuda i dzieje kanonizacji S. Jana Kantego […], Kraków 1780.
Google Scholar

ŚNIEŻYŃSKA-STOLOT 1981 – Ewa Śnieżyńska-Stolot, Pojęcie mecenatu artystycznego, „Folia Historiae Artium”, t. 17 (1981), s. 5–13.
Google Scholar

TYLKOWSKI 1863 – Marcin Tylkowski, Krótki opis kościoła akademickiego kollegiaty Świętej Anny w Krakowie, Kraków 1863.
Google Scholar

URBAN 1964 – Wacław Urban, Akademia Krakowska w dobie reformacji i wczesnej kontrreformacji (1549–1632), [w:] Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364–1764, t. 1, red. Kazimierz Lepszy, Kraków 1964, s. 253–307.
Google Scholar

WALCZAK 2014 – Marek Walczak, Topografia nekropolii królewskiej na Wawelu w średniowieczu, [w:] Procesy przemian w sztuce średniowiecznej. Materiały z konferencji Stowarzyszenia Historyków Sztuki we Wrocławiu w dniach 21–22 listopada 2013, red. Rafał Eysymont, Romuald Kaczmarek, Warszawa 2014, s. 147–161.
Google Scholar