O peregrynacjach artysty i jego dzieła. Przypadek "Efektu melodramy" Feliksa Pęczarskiego

Agnieszka Świętosławska; Anna Talanowa

doi:10.18778/2084-851X.07.02

Autor

Agnieszka Świętosławska Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0001-8488-4365
Anna Talanowa Katedra Filologii i Kultury Słowiańskiej, Instytut Filologii i Dziennikarstwa, Uniwersytet Państwowy im. N.I. Łobaczewskiego w Niżnym Nowogrodzie https://orcid.org/0000-0002-4480-6474

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.07.02

Słowa kluczowe:

Feliks Pęczarski (1804/1805–1862), malarstwo polskie XIX wieku, zbiory rosyjskie, sceny rodzajowe, kolekcjonerstwo

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest obrazowi Efekt melodramy należącemu do zbiorow Państwowego Muzeum Sztuki w Niżnym Nowogrodzie w Rosji. Blisko 60 lat temu Andrzej Ryszkiewicz zidentyfikował go jako dzieło warszawskiego malarza z połowy XIX wieku, Feliksa Pęczarskiego (1804/1805–1862). Tym samym badacz ten przyczynił się do poszerzenia wiedzy o nielicznie niestety zachowanym dorobku niezwykle ciekawego, głuchego artysty, ktory w swoich czasach zasłynął nie tylko jako autor biedermeierowskich portretow, ale przede wszystkim komicznych scen rodzajowych wykorzystujących karykaturalną charakterystykę fizjonomii postaci i groteskowo przerysowaną mimikę. Atrybucja zaproponowana przez Ryszkiewicza została w pełni przyjęta zarowno przez środowisko polskich badaczy, jak rownież rosyjskich muzealnikow opiekujących się kolekcją w Niżnym Nowogrodzie. Jednakże dotychczas nie została wyjaśniona kwestia sposobu, w jaki obraz trafił do odległej rosyjskiej prowincji.

Niniejszy artykuł stanowi probę rozwiązania tej zagadki. Według notatki XIX-wiecznego pamiętnikarza Franciszka Ksawerego Preka, ktory znał Pęczarskiego osobiście, ten ostatni podczas kilkuletniego pobytu na Lubelszczyźnie (gdzie powstał omawiany obraz) portretował bliżej nieokreśloną generałową rosyjską. Do zbiorow muzealnych Efekt melodramy trafił w 1924 roku z zamku we wsi Jurino. Przeprowadzona analiza, bazująca na kwerendzie w dawnych inwentarzach kolekcji zamkowej oraz badaniach historii dwoch arystokratycznych rodow związanych z majątkiem, Szeremietiewow i Skobelewow, pozwoliła wskazać osobę, ktora potencjalnie mogła być pierwszym nabywcą obrazu.

Bibliografia

BACEWICZ/NARUSZEWICZ 2014 – Jan Bacewicz, Tomasz Naruszewicz, Gmina Rutka-Tartak: historia i współczesność, Suwałki 2014.
Google Scholar

JÓZEFCZUK 2004 – Grzegorz Józefczuk, Efekt melodramy, „Gazeta Wyborcza – Lublin” 2004, nr 257.
Google Scholar

KAMIŃSKI 1997 – Ireneusz J. Kamiński, O sztuce w Lublinie, [w:] Lublin w dziejach i kulturze Polski, red. Tadeusz Radzik, Adam A. Witusik, Lublin 1997, s. 285–362.
Google Scholar

KENIG 1845 – [Józef Kenig], Wystawa sztuk pięknych, „Gazeta Warszawska” 1845, nr 191 z dnia 23 VII, s. 2–3.
Google Scholar

KOTULA 1996 – Krystyna Kotula, Nabytki działu sztuki w latach 1991–1995, „Rocznik Muzealny Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku” 1996, s. 144–145.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1822 – „Kurier Warszawski” 1822, nr 191, z dnia 11 VIII, s. 1.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1835 – „Kurier Warszawski” 1835, nr 250, z dnia 20 IX, s. 1281.
Google Scholar

MANCZARSKI 1930 – Aleksander Manczarski, Feliks Pęczarski, pierwszy w Polsce głuchoniemy artysta-malarz, „Nauczyciel Głuchoniemych i Niewidomych” 1930, nr 4–5, s. 90–95.
Google Scholar

MICHAŁOWSKI 1959 – Janusz M. Michałowski, Feliks Pęczarski w Płocku, „Notatki Płockie” 1959, nr 11/12, s. 39–45.
Google Scholar

MICHAŁOWSKI 1961 – Janusz M. Michałowski, Nowe materiały do biografii Feliksa Pęczarskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 1961, nr 1, s. 63–65.
Google Scholar

MICHAŁOWSKI 1976a – Janusz M. Michałowski, „Szulerzy” i „Lichwiarze” – obrazy rodzajowe F. Pęczarskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 1976, nr 3, s. 266–277.
Google Scholar

MICHAŁOWSKI 1976b – Janusz M. Michałowski, Warszawskie kawiarnie Feliksa Pęczarskiego, „Kronika Warszawy” 1976, nr 4, s. 89–97.
Google Scholar

NOWAKOWSKI 1990 – Piotr Nowakowski, Feliks Pęczarski. Wystawa monograficzna, kat. wyst. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, Włocławek 1990.
Google Scholar

NOWAKOWSKI 1998 – Piotr Nowakowski, Malarstwo Feliksa Pęczarskiego – rozwój kolekcji w latach 1992–1997, „Rocznik Muzealny Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku” 1998, s. 83–90.
Google Scholar

Painting, prints and sculpture 2001 – Painting, prints and sculpture, sales catalog 29 Nov 2001, Sloan’s, Bethesda 2001, s. 85.
Google Scholar

POLANOWSKA 2003 – Jolanta Polanowska, Feliks Pęczarski, [w:] Słownik artystów polskich i w Polsce działający (zmarłych przed 1966 r.), t. VII, red. Urszula Makowska, Warszawa 2003, s. 63–67.
Google Scholar

PREK 1959 – Franciszek Ksawery Prek, Czasy i ludzie, oprac. Henryk Barycz, Wrocław 1959.
Google Scholar

RYSZKIEWICZ 1952 – Andrzej Ryszkiewicz, Na temat pozycji społecznej artystów polskich w pierwszej połowie XIX w., „Sztuka i krytyka. Materiały do studiów i dyskusji z zakresu teorii i historii sztuki, krytyki artystycznej oraz badań nad sztuką” 1952, nr 2–3, s. 405–450.
Google Scholar

RYSZKIEWICZ 1958 – Andrzej Ryszkiewicz, Na widowni lubelskiego teatru, „Pamiętnik Teatralny” 1958, z. 3–4, s. 473–476.
Google Scholar

SIEGFRIED 1995 – Suzanne L. Siegfried, The Art of Louis-Leopold Boilly. Modern Life in Napoleonic France, New Haven 1995.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego 1882 – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t. III, Warszawa 1882.
Google Scholar

Sztuka dawna. XIX w. – Modernizm – Międzywojnie 2019 – Sztuka dawna. XIX w. – Modernizm – Międzywojnie, kat. aukcji Desa Unicum 12 grudnia 2019, Warszawa 2019.
Google Scholar

SZWANKOWSKI 1959 – Eugeniusz Szwankowski, List do Redakcji, „Pamiętnik Teatralny” 1959, z. 4, s. 608.
Google Scholar

ŚWIĘTOSŁAWSKA 2015 – Agnieszka Świętosławska, Obrazy codzienności. Polskie malarstwo rodzajowe I połowy XIX wieku, Warszawa–Toruń 2015.
Google Scholar

WHITLUM-COOPER 2019 – Francesca Whitlum-Cooper, Boilly: Scenes of Parisian Life, London 2019.
Google Scholar

Wystawy dzieł sztuki zabezpieczonych przez ZSRR 1956 – Wystawy dzieł sztuki zabezpieczonych przez ZSRR. Warszawa, Gdańsk, Poznań, Szczecin, Warszawa 1956.
Google Scholar

ВИНОГРАДОВ 2013 – Михаил Алексеевич Виноградов, Скобелевы и Виноградовы в Заборово: возрождение имен и традиций, [w:] Генерал М.Д. Скобелев и его время (к 170-летию со дня рождения). Материалы международной научно-практической конференции «М.Д. Скобелев: история и современность», Рязань 2013.
Google Scholar

ГОРАК 2013 – Артур Горак, Скобелева в польских землях: памятники, майораты и село Скобелевка, [w:] Генерал М.Д. Скобелев и его время (к 170-летию со дня рождения). Материалы международной научно-практической конференции «М.Д. Скобелев: история и современность», Рязань 2013.
Google Scholar

ИВАНОВ/КИСЕЛЕВА 2012 – Ананий Герасимович Иванов, Лидия Анатольевна Киселева, Описание юринского имения дворянина П.В. Шереметева 1916 года, „Марийский археографический вестник” 2012, № 22, c. 150–193.
Google Scholar

Каталог произведений западноевропейского искусства 1977 – Каталог произведений западноевропейского искусства. Живопись. Графика (гравюра), Горький 1977.
Google Scholar

МАЛЫШЕВ 2019 – Андрей Вячеславович Малышев, Село Богородское Горбатовского уезда Нижегородского уезда и ближайшие селения в 1860 году, Богородск 2019.
Google Scholar

Перемещенное искусство 2014 – Перемещенное искусство 1945–1958: Архивные документы, Государственный Эрмитаж, Санкт-Петербург 2014, Ч. 1.
Google Scholar