Zabytek przyjazny środowisku – możliwości stosowania proekologicznych rozwiązań w teorii i praktyce. Zarys problemu

Katarzyna Schatt-Babińska

doi:10.18778/2084-851X.14.07

Autor

Katarzyna Schatt-Babińska https://orcid.org/0000-0002-8289-3265

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.14.07

Słowa kluczowe:

ochrona środowiska, ochrona zabytków, ekologia

Abstrakt

Problem zmian klimatycznych i skutków, jakie mogą one wywołać spowodował odgórne planowanie przez kraje Unii Europejskiej praktycznych działań, które mają zapobiec tym zmianom. Próby wprowadzania proekologicznych rozwiązań widoczne są także wśród zabytkowej zabudowy. Działania te nie są ustandaryzowane, obecnie ochrona zabytków stoi przed wyzwaniem wprowadzenia zmian w teorii konserwatorskiej. Szansą na standaryzację proekologicznych rozwiązań stosowanych w obrębie zabytkowych obiektów jest przygotowywany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa projekt standardów postępowań konserwatorskich, w tym wydawanie pozwoleń na instalacje fotowoltaiczne w obiektach zabytkowych, w ich otoczeniu i na obszarach chronionych.

Niniejszy artykuł odpowiada na pytania: czy chroniąc zabytki można chronić klimat, czy zgodnie z polityką zrównoważonego rozwoju wytwarzanie energii odnawialnej oraz ochrona zabytkowego budownictwa są traktowane jako równorzędny interes społeczny? Aby odpowiedzieć na te pytania należy w pierwszej kolejności przeprowadzić analizę obowiązującego prawa i określić, w jakim zakresie teoria konserwatorska zezwala na wykorzystanie proekologicznych rozwiązań przy zabytkowych obiektach. Dopełnieniem analizy przepisów prawnych i orzecznictwa jest przedstawienie wyników wywiadów z architektami oferującymi usługi projektowe w zabytkowych obiektach (siedem osób) oraz urzędnikami Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi (trzy osoby).

Należy mieć na uwadze, że zabytkowe nieruchomości należą do szczególnego zasobu kulturowego, o który należy dbać. Dbanie o środowisko w kontekście klimatycznych zmian, jest równie ważne, jednak planowanie działań proekologicznych nie może być stawiane w opozycji do zachowania dziedzictwa kulturowego.

Bibliografia

Ustawa 1994 – Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku prawo budowlane (Dz. U. z 2022 r. poz. 1557, ze zm.).
Google Scholar

Ustawa 2003A – Ustawa z dnia 23 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2022 r. poz. 503).
Google Scholar

Ustawa 2003B – Ustawa z dnia 23 kwietnia 2003 roku o opiece i ochronie zabytków (Dz. U. z 2022 r. poz. 840).
Google Scholar

Ustawa 2015 – Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2022 r. poz. 1566, ze zm.).
Google Scholar

II SA/Gd 687/20 – Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 5 maja 2021 roku, nr II SA/Gd 687/20, LEX nr 3181298.
Google Scholar

II OSK 1281/16 – Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 marca 2018 r., nr II OSK 1281/16, LEX nr 2469106.
Google Scholar

VII SA/Wa 2453/17 – Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2018 r., nr VII SA/Wa 2453/17 LEX nr 3011638.
Google Scholar

Adaptacja do zmian klimatu 2021 – Adaptacja do zmian klimatu w unijnej i polskiej polityce klimatycznej oraz prawie klimatycznym. Wybrane zagadnienia, red. Agnieszka Borek, Warszawa 2021.
Google Scholar

BŁOCH 2018 – Marcel Błoch, Zmiany klimatu jako czynnik warunkujący transformację przyszłych stosunków międzynarodowych, „Annales – Philosophy and Sociology” 2018, t. XLIII, s. 215–231.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/i.2018.43.1.215-231

BOMBAŁA 2018 – Bronisław Bombała, Kwestia paradygmatu w naukach o zarządzaniu a Kenetha D. Stranga model badania organizacji, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2018, nr 1–4.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21852/sem.2018.4.10

Decyzja WUOZ nr 1.5174.89.2015 – Archiwum WUOZ w Przemyślu, Decyzja WUOZ nr 1.5174. 89.2015 z dn. 20.10.2015 r.
Google Scholar

European Green Deal – European Green Deal, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal/#documents [dostęp: 04.09.2022].
Google Scholar

GEERTZ 2006 – Clifford Geertz C., Interpretacja kultur. Wybrane eseje, Kraków 2006.
Google Scholar

Green Long Strategy – Green Long Strategy, https://unfccc.int/documents/210328 [dostęp: 04.09. 2022].
Google Scholar

IPCC Report – IPCC Full Report, https://report.ipcc.ch/ar6wg2/pdf/IPCC_AR6_WGII_FinalDraft_FullReport.pdf [dostęp: 04.09.2022].
Google Scholar

Kolektory słoneczne na zabytkach – Kolektory słoneczne na zabytkach, https://wuoz.bialystok.pl/kolektory-sloneczne-na-zabytkach/ [dostęp: 04.09.2022].
Google Scholar

KOWALSKA 2018 – Ewelina Kowalska, Własność zabytku a dyskrecjonalna władza konserwatorska, Gdańsk 2018.
Google Scholar

Krajowy Plan Działań 2017 – Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2017, https://www.gov.pl/web/klimat/krajowy-plan-dzialan-dotyczacy-efektywnosci-energetycznej [dostęp: 04.09.2022].
Google Scholar

Krajowy plan na rzecz energii i klimatu – Krajowy plan na rzecz energii i klimatu, https://www.gov.pl/web/klimat/krajowy-plan-na-rzecz-energii-i-klimatu [dostęp: 04.09.2022].
Google Scholar

MASLIN 2021 – Mark Maslin, Zmiany klimatu, Łódź 2018.
Google Scholar

PAŁUBSKA/ZALASIŃSKA 2021 – Katarzyna Pałubska, Katarzyna Zalasińska, Najnowsze dokumenty strategiczne określające zmiany w podejściu do modernizacji zabytków w Polsce, „Ochrona Dziedzictwa Kulturowego” 2021, nr 11, s. 127–142.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35784/odk.2811

Paris agreement – Paris agreement, https://ec.europa.eu/clima/eu-action/international-action-climate-change/climate-negotiations/paris-agreement_pl [dostęp: 04.09.2022].
Google Scholar

SCHATT-BABIŃSKA 2020A – Katarzyna Schatt-Babińska, Assessment of the monument protection system: The need for research in the constructivist-interpretative paradigm, „Gdańskie Studia Międzynarodowe” 2020, t. 18, nr 1–2, s. 147–159.
Google Scholar

SCHATT-BABIŃSKA 2020B – Katarzyna Schatt-Babińska, Zabytki nieruchome w rękach prywatnych – historia, zagadnienia ochrony i konserwacji na przykładach obiektów wpisanych do rejestru zabytków w Łodzi, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. Krzysztofa Stefańskiego, obrona doktorska: 16 stycznia 2020, Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny.
Google Scholar

SUŁKOWSKI 2007 – Łukasz Sułkowski, Recepcja nurtu interpretatywnego w naukach o zarządzaniu, s. 22–30, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/85295/sulkowski_recepcja_nurtu_interpretatywnego_2007.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp: 04.09.2022].
Google Scholar

Wytyczne 2020 – Załącznik nr 1 do pisma Generalnego Konserwatora Zabytków o sygnaturze DOZ.070.2.2020.JW z dnia 28 lutego 2020, wytyczne generalnego konserwatora zabytków dotyczące ochrony wartości dziedzictwa kulturowego w procesie poprawy charakterystyki energetycznej budowli zabytkowych https://samorzad.nid.pl/wp-content/uploads/2021/08/Zal.-nr-1-Wytyczne-Generalnego-Konserwatora-Zabytkow-dotyczace-ochrony-wartosci-dziedzictwa-kulturowego-w-procesie-poprawy-charakterystyki-energetycznej-budowli-zabytkowych.pdf [dostęp: 04.09.2022].
Google Scholar

Zmiana klimatu 2020 – Zmiana klimatu – skutki dla polskiego społeczeństwa i gospodarki, red. Małgorzata Burchard-Dziubińskaj, Konrad Prandecki, Warszawa 2020.
Google Scholar

Zogniskowany wywiad 2016 – Zogniskowany wywiad grupowy jako metoda badania prawa ochrony zabytków, red. Alicja Jagielska-Burduk, Wojciech Szafrański, Piotr Lasik, Bydgoszcz 2016.
Google Scholar