Od heretyckiego mauzoleum do katolickiego sanktuarium. Nowe badania kaplicy Matki Bożej przy kolegiacie kórnickiej

Jacek Kowalski

doi:10.18778/2084-851X.09.07

Autor

Jacek Kowalski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Historii Sztuki https://orcid.org/0000-0002-3050-8767

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.09.07

Słowa kluczowe:

Stanisław Górka, Augustyn Szeps, Teofila z Działyńskich Szołdrska-Potulicka, kaplica kopułowa, Henryk Horst, nagrobki renesansowe, Obraz Matki Boskiej Śnieżnej, wota, ex-wota

Abstrakt

Kaplica Matki Boskiej Różańcowej Kórnickiej powstała pierwotnie jako protestanckie mauzoleum, wzniesione w latach 1584–1603 z fundacji Stanisława Górki (zm. 1592), dokończone przez jego siostrzeńca Jana Czarnkowskiego, który przekazał kościół katolikom. Trzy nagrobki wykonali Henryk Horst oraz jego współpracownicy lub naśladowcy. W latach 1735–1737 dawne mauzoleum przekształcono w kaplicę maryjną, w której umieszczono słynący cudami obraz Matki Boskiej. Zachowane wota, fundowane przez szlachtę, burmistrzów, mieszczan i chłopów, pochodzą z czasów od połowy XVII wieku do lat ostatnich. Ołtarz cudownego obrazu wykonali z fundacji mieszczańskiej w latach 1777–1783 Augustyn Szeps, rzeźbiarz z Poznania i miejscowy stolarz Fryderyk Dera. Kaplica od końca XVIII wieku przyjęła też na powrót funkcję nekropoli właścicieli Kórnika – rodu Działyńskich.

Bibliografia

BIEŚ/GRZEBIEŃ 2016 – Andrzej P. Bieś SJ, Ludwik Grzebień SJ, Obrazy Matki Bożej Śnieżnej (Salus Populi Romani) w Polsce na przełomie XVI i XVII wieku, Kraków 2016.
Google Scholar

CHRZANOWSKI 1974 – Tadeusz Chrzanowski, Rzeźba lat 1560–1650 na Śląsku Opolskim, Warszawa 1974.
Google Scholar

CICHOŃSKA 2014 – Justyna Cichońska, Próba rekonstrukcji wyglądu nagrobków Górków z kościoła pw. Wszystkich Świętych w Kórniku, Poznań 2014, maszynopis pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem Jana Skuratowicza w Bibliotece Instytutu Historii Sztuki UAM.
Google Scholar

DĄBROWSKA 2019 – Urszula Dąbrowska, Badania wystroju wnętrz kościoła parafialnego pw. Wszystkich Świętych w Kórniku, 2019, maszynopis zdeponowany w APP.
Google Scholar

DOLCZEWSKI 2000 – Spis złotników poznańskich od XV do XVIII wieku wg Tadeusza Nożyńskiego. Opracował Zygmunt Dolczewski, „Kronika Miasta Poznania” 2000, nr 1, (Złotnicy), s. 7–35.
Google Scholar

DZIUBKOWA 2004 – Szlachetne dziedzictwo czy przeklęty spadek. Tradycje sarmackie w sztuce i kulturze, red. Joanna Dziubkowa, Muzeum Narodowe w Poznaniu 2004.
Google Scholar

ECKHARDTÓWNA 1935 – Joanna Eckhardtówna, Relief alabastrowy z XVI wieku w kościele parafialnym w Kórniku, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, t. 3 (1934–1935), nr 4, s. 374–378.
Google Scholar

HARASIMOWICZ 1986 – Jan Harasimowicz, Mauzoleum Górków w Kórniku, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 48 (1986), s. 277–298.
Google Scholar

HŁYŃ/POTOCKA 2007 – Maria Hłyń, Ilona Potocka, Dzieje i stan współczesny wsi gminy kórnickiej, [w:] Z dziejów Kórnika i Bnina. Studia i materiały, red. Jerzy Fogel, t. 1, Poznań 2007, s. 301–335.
Google Scholar

JAGLA 2010 – Jowita Jagla, Wieczna prośba i dziękczynienie. O symbolicznych relacjach między sacrum i profanum w przedstawieniach wotywnych z obszaru Polski Centralnej, Warszawa 2009.
Google Scholar

JUREK 2018 – Tomasz Jurek, Biskupstwo poznańskie w wiekach średnich, Poznań 2018.
Google Scholar

JURKOWLANIEC 2008 – Grażyna Jurkowlaniec, Epoka nowożytna wobec średniowiecza. Pamiątki przeszłości, cudowne wizerunki, dzieła sztuki, Wrocław 2008.
Google Scholar

KARKUCIŃSKA 2007 – Wanda Karkucińska, W czasach staropolskich, cz. 2, [w:] Z dziejów Kórnika i Bnina. Studia i materiały, red. Jerzy Fogel, t. 1, Poznań 2007, s. 97–148.
Google Scholar

KARPOWICZ 2010 – Mariusz Karpowicz, O niektórych figurach w polskich nagrobkach XVI–XVII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 72 (2010), s. 31–60.
Google Scholar

KĄSINOWSKA 2019 – Róża Kąsinowska, Zamek w Kórniku, wyd. drugie poprawione i poszerzone, Polska Akademia Nauk Biblioteka Kórnicka, Kórnik 2019.
Google Scholar

KĘBŁOWSKI 1969 – Janusz Kębłowski, Sztuka renesansu i manieryzmu. Rzeźba, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. Jerzy Topolski, Poznań 1969, s. 638–664.
Google Scholar

KORNECKI 1992 – Marian Kornecki, Matka Boska Polska. Adaptacja i rozpowszechnienie typu ikonograficznego obrazu Matki Boskiej Śnieżnej od XVI do XVII wieku, [w:] Dzieje Lubelszczyzny, t. 6: Między Wschodem a Zachodem, cz. 3: Kultura artystyczna, red. Tadeusz Chrzanowski, Lublin 1992, s. 365–398.
Google Scholar

KOSMAN 1978 – Marceli Kosman, Opowieści Kórnickie, Poznań 1978 [nowe wydanie: Kórnik 2010].
Google Scholar

Kościół 1841 – Kościół w Kurniku, [brak inf. o autorze], „Przyjaciel Ludu”, R. 8 (1841), nr 12, s. 89–90.
Google Scholar

KOWALSKI 2005 – Jacek Kowalski, Neogotycka przebudowa kolegiaty kórnickiej, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”, t. 27 (2005), s. 239–288.
Google Scholar

KOWALSKI 2007 – Jacek Kowalski, Kolegiata kórnicka. Od prywatnej świątyni do romantycznego sejmu Rzeczypospolitej. Monografia artystyczna, Kórnik 2007.
Google Scholar

KOWALSKI 1994 – Piotr Kowalski, Prośba do Pana Boga. Rzecz o gestach wotywnych, Wrocław 1994.
Google Scholar

KRYGIER 1998 – Marek Krygier, Alabastrowa Pasja z kościoła pw. Wszystkich Świętych w Kórniku, Poznań 1998, maszynopis, egzemplarze dostępne w zbiorach Parafii Kórnik i Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Poznaniu.
Google Scholar

KRYGIER 1999 – Marek Krygier, Ołtarz w kaplicy Matki Boskiej Różańcowej w kościele parafialnym pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Kórniku. Skrócony opis prac konserwatorskich, Poznań 1999, maszynopis, egzemplarze dostępne w zbiorach Parafii Kórnik i Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Poznaniu.
Google Scholar

KRYGIER 2005 – Marek Krygier, Konserwacja reliefu alabastrowego „Alegoria Odkupienia” z kościoła p.w. Wszystkich Świętych w Kórniku, Kobylnica grudzień 2005, maszynopis, egzemplarze dostępne w Archiwum Parafii Kórnickiej i Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Poznaniu.
Google Scholar

KZSP 1961 – Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 5: Województwo poznańskie, red. Teresa Ruszczyńska, Aniela Sławska, z. 25: Powiat śremski, oprac. Zofia Białłowicz-Krygierowa, Warszawa 1961.
Google Scholar

KZSP 2002 – Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Seria nowa, t. 7: Miasto Poznań, red. Eugeniusz Linette, Zofia Kurzawa, Andrzej Kusztelski, cz. 2: Śródmieście. Kościoły i klasztory, oprac. zbiorowe, z. 2, Warszawa 2002.
Google Scholar

LIPIŃSKA 2001 – Aleksandra Lipińska, Mecheleńskie reliefy alabastrowe w Polsce, „Rocznik Historii Sztuki”, t. 63 (2001), s. 183–221.
Google Scholar

ŁUKASZEWICZ 1858–1863 – Józef Łukaszewicz, Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej dyecezyi poznańskiej, t. 1–3, Poznań 1858–1863.
Google Scholar

NIEMIR 2007 – Jacek Niemir, Spisy burmistrzów i proboszczów Kórnika i Bnina, [w:] Z dziejów Kórnika i Bnina. Studia i materiały, red. Jerzy Fogel, t. 1, Poznań 2007, s. 389–392.
Google Scholar

NOWACKI 1964 – Józef Nowacki, Archidiecezja poznańska w jej granicach historycznych i jej ustrój, t. 2: Dzieje archidiecezji poznańskiej, Poznań 1964.
Google Scholar

SKURATOWICZ 1976 – Jan Skuratowicz, Z badań nad rzeźbą nagrobną w Polsce. Nagrobki Czarnkowskich w Czarnkowie i Górków w Kórniku, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia, Warszawa 1976, s. 476–486.
Google Scholar

SOĆKO 2012 – Adam Soćko, Piaentinus, Canavesi i Horst. Kilka uwag na marginesie rozważań Mariusza Karpowicza o nagrobkach renesansowych w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 74 (2012), s. 343–352.
Google Scholar

WARDZYŃSKI 2008 – Michał Wardzyński, Marmury i wapienie południowoniderlandzkie na ziemiach polskich od średniowiecza po 2. poł. XVIII w. Import i zastosowanie w małej architekturze i rzeźbie kamiennej, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 70 (2008), nr 3–4, s. 307–357.
Google Scholar

WIESIOŁOWSKI 1997 – Jacek Wiesiołowski, Mikołaj Krystynowicz z Lublina, polski kurialista z drugiej połowy XV wieku, „Roczniki Historyczne”, t. 63 (1997), s. 79–94.
Google Scholar