Mitologizacja pamięci. Wokół sporu o ocenę polskiego i litewskiego ruchu oporu

Barbara Jundo-Kaliszewska

doi:10.18778/2080-8313.18.09

Autor

Barbara Jundo-Kaliszewska Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.18.09

Słowa kluczowe:

kultura pamięci, ruch oporu podczas II wojny światowej, stosunki polsko-litewskie

Abstrakt

Regarding the dispute about the evaluation of the Polish and Lithuanian resistance. The article presents a number of introductory insights into the subject of forming mutually negative portrayals of the two nations in the period of II World War. Having considered threats resulting from unresolved international conflicts, I point out the reasons for the Polish-Lithuanian exemplified by mutual relations of representatives of the resistance movement of both nations, who were involved in resistance activities during World War II on the territory of the contemporary Vilnius region. At the same time I attempt to specify and systematize the facts from the history of Lithuanian armed formations operating in Lithuania during the period of interest. Particular emphasis is placed on the role of Lithuanian partisans in collective memory of the both Lithuanians and the local Polish minority. I treat this text as a contribution and an encouragement to discuss and intensify research in this area. Issues raised here that would seem long gone, still play a huge role in the politics of Poland and Lithuania and have an impact on the future of our region, especially in the context of international security.

Bibliografia

ErslavaitėG., Rukšėnas K., Baranauskas B., Rozauskas E., Masinės Žudynės Lietuvoje, 1941–1944. Dokumentųrinkinys, Vilnius 1965–1973.
Google Scholar

My nie bracia, my sąsiedzi. Polska perspektywa stosunków polsko-litewskich. Antologia tekstów, pod red. A. Srebrakowski, Wrocław 2013.
Google Scholar

Sowiecki aparat represji wobec litewskiego i polskiego podziemia 1944–1945, Warszawa–Wilno 2016.
Google Scholar

Sakowicz K., Dziennik 1941–1943, Warszawa 2014.
Google Scholar

Bobryk A., Społeczne znaczenie funkcjonowania polskich ugrupowań politycznych w Republice Litewskiej w 1989–2013, Siedlce 2013.
Google Scholar

Briedis L., Vilnius savas ir svetimas, Baltos lankos 2011.
Google Scholar

Buchowski K., Litwomani i polonizatorzy. Mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku, Białystok 2006.
Google Scholar

Buchowski K., Polacy w niepodległym państwie litewskim 1918–1940, Białystok 1999.
Google Scholar

Buchowski K., Szkice polsko-litewskie, czyli o niełatwym sąsiedztwie w pierwszej połowie XX wieku, Toruń 2006.
Google Scholar

Chlewiński Z., Groza i prześladowanie Polaków i Żydów na Wileńszczyźnie, Płock 2009.
Google Scholar

Chodakiewicz M.J., Ejszyszki. Pogrom, którego nie było. Epilog stosunków polsko-żydowskich na Kresach (1944–1945). Wspomnienia – Dokumenty – Publicystyka, Warszawa 2010.
Google Scholar

Eberhardt P., Polska ludność kresowa. Rodowód, liczebność, rozmieszczenie, Warszawa 1998.
Google Scholar

Erdman J., Droga do Ostrej Bramy, Warszawa 1990.
Google Scholar

Gaškaitė N., Kuodytė D., Kašėta A., Ulevičius B., Lietuvos partizanai 1944–1953 m., Kaunas 1996.
Google Scholar

Głowacki A., Na pomoc zesłańczej edukacji. Działalność wydawnicza Komitetu do spraw Dzieci polskich w ZSRR, Łodź 2017.
Google Scholar

Głowacki A., Sowieci wobec Polaków na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1939–1941, Łódź 1997.
Google Scholar

Górski K., Divide et impera, Toruń 1944.
Google Scholar

Historycy polscy, litewscy i białoruscy wobec problemów XX wieku. Historiografia polska, litewska i białoruska po 1989 roku, pod red. K. Buchowskiego i K. Śleszyńskiego, Białystok 2003.
Google Scholar

Jundo-Kaliszewska B., Jesień Ludów, a polskie odrodzenie narodowe na Wileńszczyźnie na przełomie lat 80. i 90. XX wieku, [w:] Wokół Spraw Trudnych, Bolesnych i Zapomnianych. Studia i szkice, pod red. E. Kowalczyk, L. Ladoruckiej, W. Marciniaka, B. Szubtarskiej, J. Żelazko, Łódź 2014.
Google Scholar

Jundo-Kaliszewska B., Mniejszość polska w niepodległej Litwie (dysertacja doktorska obroniona na Uniwersytecie Łódzkim w 2016 r., maszynopis w posiadaniu autorki).
Google Scholar

Jundo-Kaliszewska B., Próba utworzenia „Kraju Wileńskiego”, [w:] Vade Nobiscum. Materiały Studenckiego Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu Łódzkiego, vol. VII, Łódź 2011.
Google Scholar

Kania L., Garnizon konspiracyjny miasta Wilna, Toruń 1999.
Google Scholar

Kania L., Wilno 1944 – operacja AK „Ostra Brama”, Warszawa 2014.
Google Scholar

Krajewski J., Wojenne dzieje Wilna 1939–1945. Losy Polaków, Sensacje, Zagadki, Warszawa 2011.
Google Scholar

Kurcz Z., Mniejszość polska na Wileńszczyźnie, Wrocław 2005.
Google Scholar

Łossowski P., Polska – Litwa. Ostatnie sto lat, Warszawa 1991.
Google Scholar

Mazur G., Uchodźcy polscy na Litwie w świetle dokumentów NKWD i NKGB (1940–1941), „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej” 1993, t. XXXVI.
Google Scholar

Mity polityczne i stereotypy w pamięci zbiorowej społeczeństwa, pod red. E. Ponczek, A. Sepkowski, M. Rekść, Łódź 2015.
Google Scholar

Motyka G., Na białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944–1953, Wydawnictwo Literackie 2014.
Google Scholar

Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991, t. I, pod red. A. Srebrakowskiego, G. Straucholda, Łomianki 2017.
Google Scholar

Niwiński P., Okręg Wileński AK w latach 1944–1948, Warszawa–Kraków 2014.
Google Scholar

Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1941, pod red. P. Chmielowca, Rzeszów–Warszawa 2005.
Google Scholar

Pasierbska H., Ponary i inne miejsca męczeństwa Polaków z Wileńszczyzny w latach 1941–1944, Łowicz 2005.
Google Scholar

Pasierbska H., Ponary. Największe miejsce kaźni koło Wilna (1941–1944), Warszawa 1993.
Google Scholar

Pasierbska H., Ponary. Wileńska golgota, Sopot 1993.
Google Scholar

Pocius M., Kita mėnulio pusė: Lietuvos partizanų kova su kolaboravimu 1944–1953 metais, Vilnius 2009.
Google Scholar

Położenie ludności polskiej na terytorium ZSRR i wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej w czasie II wojny światowej, pod red. A. Marszałka, Toruń 1990.
Google Scholar

Ponary miejsce ludzkiej rzeźni, Warszawa 2011.
Google Scholar

Rokiciński P., Glinciszki i Dubinki. Zbrodnie wojenne na Wileńszczyźnie w połowie 1944 roku i ich konsekwencje we współczesnych relacjach polsko-litewskich, Warszawa 2015.
Google Scholar

Srebrakowski A., Polacy w Litewskiej SRR 1944–1989, Toruń 2000.
Google Scholar

Stosunki polsko-litewskie na przestrzeni wieków, R. Gaidis, B. Dvilevič, Vilnius 2009.
Google Scholar

Tematy polsko-litewskie, pod red. R. Trąby, Olsztyn 1999.
Google Scholar

Tomkiewicz M., Współpraca niemieckiej i litewskiej policji bezpieczeństwa na terenie Komisariatu Rzeszy Ostland w latach 1941–1944 (zarys problemu), „Europa Orientalis. Studia z Dziejów Europy Wschodniej i Państw Bałtyckich” 2010, t. 2.
Google Scholar

Tomkiewicz M., Zbrodnia w Ponarach 1941–1944, Warszawa 2008.
Google Scholar

Vanagaitė R., Mūsiškiai, Vilnius 2016.
Google Scholar

Wardzyńska M., Sytuacja ludności polskiej w Generalnym Komisarjacie Litwy, czerwiec 1941 – lipiec 1944, Warszawa 1993.
Google Scholar

Wilczur J.E., Wileński pierścień śmierci, Warszawa 2005.
Google Scholar

Випперманн B., Европейский фашизм в сравнении 1922–1982, Новосибирск 2000.
Google Scholar

Wołkonowski J., Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939–1945, Warszawa 1996.
Google Scholar

Życie społeczne Polaków na Wschodzie. Wybrane zagadnienia, pod red. A. Bobryka, Siedlce 2007.
Google Scholar

Adamowicz H., W Solecznikach kontrowersyjnie oceniono ćwiczenia „ataku” agresora, „Kurier Wileński” (http://kurierwilenski.lt/2017/04/13/w-solecznikach-kontrowersyjnie-oceniono-cwiczenia-ataku-agresora/).
Google Scholar

Aleksandr Dugin: Eurazja w wojnie sieciowej. Eurazjatycka sieć w przeddzień roku 2015 (http://xportal.pl/?p=18016).
Google Scholar

Антироссийская Резолюция 758 Конгресса США (http://rusrand.ru/events/antirossijskaja-rezoljutsija-758-kongressa-ssha).
Google Scholar

Bubnys A., Stosunki międzyetniczne na Wileńszczyźnie w latach okupacji nazistowskiej (1941–1944), „Studia Podlaskie” 2007/2008, t. XVII (http://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/988/1/Studia_Podlaskie_17_Bubnys.pdf).
Google Scholar

Bubnys A., Vokiečių ir lietuvių saugomo policija (1941–1944) (http://genocid.lt/Leidyba/1/arunas1.htm).
Google Scholar

Davoliūtė V., Bohaterowie, złoczyńcy i racja stanu. Partyzanci i pamięć zbiorowa we współczesnej Litwie (http://przegladbaltycki.pl/6416,bohaterowie-zloczyncy-racja-stanu-partyzanci-pamiec-zbiorowa-we-wspolczesnej-litwie.html).
Google Scholar

Dokumenty IPN o represjach Sowietów wobec polskiego i litewskiego podziemia (http://dzieje.pl/aktualnosci/dokumenty-ipn-o-represjach-sowietow-wobec-polskiego-i-litewskiego-podziemia).
Google Scholar

Haszczyński J., Czego nie można mówić na Litwie, „Rzeczpospolita” (www.rp.pl/Polityka/311039955-Czego-nie-mozna-mowic-na-Litwie.html).
Google Scholar

Kania L., Organizacja i funkcjonowanie podziemnego wymiaru sprawiedliwości na Wileńszczyźnie w latach II wojny światowej (1940–1945), PWSZ IPiA „Studia Lubuskie”, t. VI, Sulechów 2010 (http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/34853/002.pdf).
Google Scholar

Karbowiak A., Konflikt polsko-litewski na Wileńszczyźnie w latach 1941–1944 (www.ngopole.pl/2012/06/29/ konflikt-polsko-litewski-na-wilenszczyznie-w-latach-1941–1944/).
Google Scholar

Laimonas Briedis. „Vilniaus istorijos tiesiog bijoma” (www.bernardinai.lt/straipsnis/2012–01–04-laimonas-briedis-vilniaus-istorijos-tiesiog-bijoma/74445).
Google Scholar

Laučius V., L. Briedis: ir rusų, ir vokiečių okupantai Vilniuje privilegijavo lietuvius (www.delfi.lt/news/daily/ lithuania/lbriedis-ir-rusu-ir-vokieciu-okupantai-vilniuje-privilegijavo-lietuvius.d?id=58636425).
Google Scholar

Leśni Bracia – propagandowe „działo” NATO (https://pl.sputniknews.com/opinie/201707135871610-lesni-bracia-nato-propaganda-rosja-sputnik).
Google Scholar

Lewandowska I., IPN rozpoczął ekshumacje na Wileńszczyźnie (http://zw.lt/wilno-wilenszczyzna/ipn-rozpoczal-ekshumacje-na-wilenszczyznie/).
Google Scholar

Litwa oburzona polską broszurą (http://fakty.interia.pl/swiat/news-litwa-oburzona-polska-broszura,nId,903771).
Google Scholar

Lowe K., Leśni bracia – bałtyccy żołnierze wyklęci (https://histmag.org/Lesni-bracia-baltyccy-zolnierze-wykleci-8346).
Google Scholar

Mesjanizm rosyjski (http://e-civitas.pl/mesjanizm-rosyjski/).
Google Scholar

Miknys R., Lietuvių santykis su Lenkija bei lenkais – žvilgsnis, besiremiantis paskutinių dvidešimties metų lietuvių istoriografijos tyrimais, skirtais XX a. Lenkijos istorijai, IEŚW (www.iesw.lublin.pl/projekty/pliki/IESW-121–02–05lt.pdf).
Google Scholar

Petrauskienė A., Vaitkevičius V., (Ne)parašyta 1944–1953 m. Lietuvos partizaninio karo istorija (http://tautosmenta.lt/wpcontent/uploads/2013/12/Vaitkevicius_Vykintas/Vaitkevicius_Petrauskiene_NS_2017_1_19.pdf).
Google Scholar

Prus J., Secrieru S., Nastroje antyzachodnie w Rosji (www.pism.pl/files/?id_plik=19539).
Google Scholar

Radczenko A., Zagadki, mity i lekcje II wojny światowej. Dyskusja w PKD (http://zw.lt/wilno-wilenszczyzna/zagadki-mity-i-lekcje-ii-wojny-swiatowej-dyskusja-w-pkddyskusja-w-pkd-zagadki-mity-i-lekcje-ii-wojny-swiatowej).
Google Scholar

Rezolucja nowej zimnej wojny (https://pl.sputniknews.com/polish.ruvr.ru/2014_12_06/Rezolucja-nowej-zimnej-wojny-8893/).
Google Scholar

Rosja poruszy temat filmu o „Leśnych Braciach” w OBWE (https://pl.sputniknews.com/swiat/201707195912446-Rosja-Lesne-Bracia-OBWE/).
Google Scholar

„Skoro leśni bracia to partyzanci, to kto będzie jutro?” – filmik NATO wywołał oburzenie Moskwy (http://belsat. eu/pl/news/skoro-lesni-bracia-to-partyzanci-to-kto-bedzie-jutro-filmik-nato-wywolal-oburzenie-moskwy/).
Google Scholar

Szymańska O., Odważna książka o katach Hitlera (http://www.jhi.pl/blog/2016–03–04-odwazna-ksiazka-o-litewskich-katach-hitlera).
Google Scholar

Vaiseta T., Antisovietinis sukilimas ir nacių okupacja (http://www.xn--altiniai-4wb.info/index/details/220).
Google Scholar

Vanagas kontra Vanagaitė, czyli jak Litwa (nie) rozmawia o swoich „wyklętych” (http://strajk.eu/vanagas-kontra-vanagaite-czyli-jak-litwa-nie-rozmawia-o-swoich-wykletych/).
Google Scholar

Veilentienė A., Lietuvos geopolitines orientacijos pakeitimas ir Vilniaus susigražinimo planas (http://www.istorijoszurnalas.lt/index.php?option=com_content&view=article&id=349&Itemid=349).
Google Scholar

Vovierūnaitė A., Istorikas A. Nikžentaitis – apie tautos didvyrius, lietuvių tapatybę ir R.Vanagaitės testą (https://lietu vosdiena.lrytas.lt/aktualijos/2017/11/01/news/istorikas-a-nikzentaitis-apie-tautos-didvyrius-lietuviu-tapatybe-ir-r-vanagaites-testa3356572/?utm_source=lrExtraLinks&utm_campaign=Copy&utm_medium= Copy).
Google Scholar