Polskie doświadczenia z operą w dobie oświecenia

Grzegorz Markiewicz

doi:10.18778/2080-8313.25.07

Autor

Grzegorz Markiewicz Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.25.07

Słowa kluczowe:

sztuka operowa, oświecenie, Teatr Narodowy, „opera polska”

Abstrakt

Elity polskie obcowały ze sztuką operową niemal od początków jej istnienia. W 1628 r. na zamku królewskim w Warszawie artyści z Mantui zaprezentowali pierwsze na ziemiach polskich dzieło operowe La Galatea. Warszawa była również pierwszym miastem na północ od Alp, w którym powstała stała scena operowa. Był nią teatr dworski Władysława IV Wazy działający w latach 1635–1648 i będący faktycznie stałym teatrem operowym. Stałym, czyli mogącym „w każdej chwili” znaleźć librecistę i kompozytora potrafiących stworzyć dzieło operowe, dysponujący, sprowadzanymi z zagranicy, profesjonalnymi śpiewakami, muzykami, scenarzystami i choreografami, potrafiącymi przygotować spektakl operowy. Do drugiej połowy XVIII w. opera miała charakter elitarny. Od momentu powstania Teatru Narodowego w 1765 r. jako sceny publicznej, dostępnej dla każdego, kto kupił bilet, dzieła operowe dla mieszkańców Warszawy oraz przybyszów z innych części kraju powoli przestawały być nowością. Jedni chodzili do opery, ponieważ chcieli zobaczyć konkretne dzieło, inni byli zainteresowani występem konkretnego śpiewaka, dyrygentem, reżyserem, dla innych był to rytuał towarzyski, kwestia prestiżu, bycia dobrze widzianym. Problemem podstawowym pozostawało zagadnienie, czy opera może być wystawiana w języku polskim?

Biogram autora

Grzegorz Markiewicz - Uniwersytet Łódzki

prof. uczelni, pracownik Katedry Historii Polski XIX w. na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego.

Zainteresowania naukowe: historia idei i świadomości społecznej, dzieje pozytywizmu warszawskiego, opera w Polsce.

Bibliografia

Afisze Teatru Narodowego, [w:] L. Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta. Z 68 podobiznami, t. 1, Źródła i materiały, Lwów 1925.
Google Scholar

Bernacki L. Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta. Z 68 podobiznami, t. 1, Źródła i materiały, Warszawa 1979.
Google Scholar

Bogusławski W., Dzieje Teatru Narodowego na trzy części podzielone oraz Wiadomość o życiu sławnych artystów, Warszawa 1965.
Google Scholar

Czartoryski A.K., Panna na wydaniu, Warszawa 1771.
Google Scholar

Czartoryski A.K., Przedmowa do komedii „Kawa”, Warszawa 1779, [w:] L. Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta. Z 68 podobiznami, t. 1, Źródła i materiały, Warszawa 1979.
Google Scholar

Duklan Ochocki J., Pamiętniki, t. 3, Wilno 1857.
Google Scholar

Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski, Warszawa 1995.
Google Scholar

Filozof Zmieniony: Opera w Muzyce Reprezentowana Na Zamkowym Theatrum Słonimskim Pod Czas Karnawału R. 1771, Wilno 1771.
Google Scholar

Korespondencja z Warszawy zamieszczona w „Lipskiej Powszechnej Gazecie Muzycznej” w 1834 r., [w:] Kronika opery, Warszawa 1993.
Google Scholar

Krajewski M., Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swoje opisująca, Warszawa 1784.
Google Scholar

Krasicki I., Krosienka, ok. 1779.
Google Scholar

Kronika opery, Warszawa 1993.
Google Scholar

Linde M.S.B., Słownik języka polskiego, t. 4, Lwów 1858.
Google Scholar

Lisiecka K., Wojciech Bogusławski i teatr operowy, [w:] Wojciech Bogusławski in memoriam, red. M. Bajer, D. Kamińska, Gołęczewo 2007.
Google Scholar

Markiewicz G., Opera w Polsce w latach 1635–1795, Łódź 2019.
Google Scholar

Nowicka E., Opera w Polsce na początku XIX wieku – wyobrażenia, poglądy, teorie, [w:] Teorie opery, red. M. Jabłoński, Poznań 2004.
Google Scholar

Raszewski Z., Bogusławski, Warszawa 1982.
Google Scholar

Teatr Narodowy 1765–1794, red. J. Kott, Warszawa 1967.
Google Scholar

Till N., The operatic event: opera houses and opera audiences, [w:] The Cambridge to Opera Studies, ed. N. Till, Cambridge 2012.
Google Scholar

Tuszyńska A., Gwiazdy i gwizdy. Z dziejów publiczności teatralnej 1765–1939, Lublin 2002.
Google Scholar

Żórawska-Witkowska A., Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, Warszawa 1995.
Google Scholar

Żórawska-Witkowska A., Opera w Warszawie w drugiej połowie XVIII wieku. Od dworskiego teatru Augusta III do publicznego teatru Stanisława Augusta Poniatowskiego (organizacja i repertuar), [w:] Opera polska w XVIII i XIX wieku, red. M. Jabłoński, J. Stęczewski, J. Tatarska, Poznań 2000.
Google Scholar