Ksiądz pułkownik Józef Panaś jako niezłomny działacz ludowy w walce z obozem sanacji w latach 1926–1939
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.100.10Słowa kluczowe:
sanacja, strajk, obchody, PSL „Piast”, Stronnictwo LudoweAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie aktywności księdza kapelana Józefa Panasia w walce z obozem sanacji. Stosunek kapelana do rządów pomajowych znajdował odzwierciedlenie przede wszystkim w jego artykułach publikowanych na łamach prasy ludowej okresu międzywojennego. Ksiądz kapelan był żarliwym i bezkompromisowym patriotą oraz zdecydowanym przeciwnikiem zamachu majowego z 1926 r. Wydarzenie to w sposób zdecydowany i jednoznaczny potępił. Nadrzędnym celem działalności ks. J. Panasia było dobro państwa, opartego na zasadach demokratycznych i suwerennych. Był też orędownikiem emancypacji wsi polskiej i jej mieszkańców. Wiele cennych i wartościowych tekstów pióra kapelana było także impulsem i wskazówką do niezłomnej postawy niektórych członków ówczesnej opozycji z rządzącymi. W artykule scharakteryzowano ideowo-programowy wkład J. Panasia w rozwój ruchu ludowego w okresie II Rzeczypospolitej. Ksiądz kapelan dawał wyraz swoim poglądom na wiele zagadnień politycznych, ustrojowych i narodowościowych. Jednakże z biegiem lat jego postawa wobec sanacji ewoluowała i jego ocena ówczesnej rzeczywistości stawała się bardziej liberalna i pragmatyczna. Wynikało to w dużej mierze ze zbliżającego się niebezpieczeństwa i realnej groźby wybuchu światowego konfliktu zbrojnego.
Pobrania
Bibliografia
Komenda Wojewódzka Policji Państwowej we Lwowie, 13, nr 32/38. [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
Google Scholar
Urząd Wojewódzki we Lwowie, 23. [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
Google Scholar
Urząd Wojewódzki we Lwowie, 35. [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
Google Scholar
Urząd Wojewódzki w Tarnopolu, 32. [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
Google Scholar
Archiwum Tadeusza Nawrockiego, Ksiądz-Pułkownik Józef Panaś (1887–1940), Warszawa–Odrzykoń 1995 (mps). [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar
Franciszek Król, Moje wspomnienia o księdzu prałacie pułkowniku Józefie Panasiu, sygn. Ż-124. [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar
Józef Moskal, Trybun Ludu – wspomnienia i r efleksje o d ziałalności w r uchu l udowym ks. płk J. Panasia. [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar
Stronnictwo Ludowe: 1931–1939, sygn. 7. [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar
Zbiory Romualda Wasilewskiego 2, 301. [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar
Akademicka Młodzież Ludowa w II Rzeczypospolitej. Relacje, materiały, dokumenty, Warszawa 1974.
Google Scholar
Czwarty Kongres Polskiego Stronnictwa Ludowego, Bruksela 19–20 X 1968 r. Referaty, przemówienia, uchwały, władze naczelne, Londyn 1969.
Google Scholar
Komunikaty Informacyjne Komisariatu Rządu, 1930, nr 129; 1931, nr 127.
Google Scholar
Malawski S., Z życia młodzieży wiejskiej Małopolski, [w:] Wspomnienia weteranów ruchu ludowego, Warszawa 1968, s. 212–226.
Google Scholar
Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, t. II, Warszawa 1967.
Google Scholar
Rocznik oficerski 1928, Warszawa 1928.
Google Scholar
Strajk chłopski w 1937 roku. Dokumenty archiwalne, oprac. W. Matuszewska, S. Leblang, wstęp i red. W. Matuszewska, t. II, Warszawa 1960.
Google Scholar
Warszawska Informacja Prasowa, 1930, nr 22/151.
Google Scholar
„Biuletyn Koła Miłośników Dziejów Grudziądza” 2005.
Google Scholar
„Gazeta Grudziądzka” 1932–1934, 1936.
Google Scholar
„Głos Jarosławski” 1931.
Google Scholar
„Młoda Myśl Ludowa” 1929.
Google Scholar
„Myśl Niepodległa” 1929.
Google Scholar
„Piast” 1923, 1935, 1937, 1938.
Google Scholar
„Zielony Sztandar” 1931–1933, 1938–1939.
Google Scholar
Ajnenkiel A., Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926–1939, Warszawa 1980.
Google Scholar
Bargiełowski D., Po trzykroć pierwszy. Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Generał broni, teozof, wolnomularz, kapłan Kościoła liberalnokatolickiego, t. I, Warszawa 2000.
Google Scholar
Borkowski J., Ludowcy w II Rzeczypospolitej, cz. 2, Warszawa 1987.
Google Scholar
Borkowski J., Stronnictwo Ludowe wobec polityki zagranicznej 1931–1939, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1966, nr 8, s. 160–192.
Google Scholar
Bujak W., Historia Stronnictwa Pracy 1937–1946–1950, Warszawa 1988.
Google Scholar
Ciećwierz N., PSL „Piast” na Pomorzu Gdańskim, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1969, nr 11, s. 212–219.
Google Scholar
Czubiński A., Centrolew. Kształtowanie się i rozwój demokratycznej opozycji antysanacyjnej w Polsce w latach 1926–1930, Poznań 1963.
Google Scholar
Derejczyk S., Olech U., Polacy w pierwszej wojnie światowej. Problematyka wojskowa. Bibliografia, Warszawa 1988.
Google Scholar
Dymek B., Niezależna Partia Chłopska 1924–1927, Warszawa 1972.
Google Scholar
Eckert M., Historia Polski 1914–1939, Warszawa 1990.
Google Scholar
Encyklopedia wojskowa, t. VI, Warszawa 1937.
Google Scholar
Fajkowski J., Krótki zarys historii ruchu ludowego, Warszawa 1971.
Google Scholar
Gmitruk J., Święto Ludowe w panoramie dziejów ruchu ludowego, Warszawa 2003.
Google Scholar
Grzywna J., Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej Samopomoc w woj. kieleckim w latach 1928–1931, Warszawa–Kraków 1984.
Google Scholar
Hulewicz J., Panaś Józef (1887–1940), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXV, Wrocław 1980, s. 114–115.
Google Scholar
Kisielewski T., Heroizm i kompromis. Portret zbiorowy działaczy ludowych, t. II, Warszawa 1979.
Google Scholar
Kołodziejczyk A., Kontrowersje i konflikty wokół święcenia sztandarów Stronnictwa Ludowego (1931–1939), [w:] Na drogach ruchu ludowego, t. II, Warszawa 2003, s. 86–96.
Google Scholar
Kołodziejczyk A., Ksiądz pułkownik Józef Panaś (1887–1940), „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1986, nr 26, s. 60–73.
Google Scholar
Kołodziejczyk A., Maciej Rataj 1884–1940, Warszawa 1991.
Google Scholar
Kołodziejczyk A., Myśl państwowa i obywatelska księdza pułkownika Józefa Panasia, „Rocznik Historyczny” 2004, nr 20, s. 32–40.
Google Scholar
Kołodziejczyk A., O pojęciu ruchu ludowego, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1986, nr 26, s. 60–72.
Google Scholar
Kołodziejczyk A., Ruch ludowy a Kościół rzymskokatolicki w latach II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Google Scholar
Kot S., Rozmowy z Kremlem, Londyn 1959.
Google Scholar
Leinwand A., Poseł Herman Lieberman, Kraków 1983.
Google Scholar
Matuszewska W., Chłopski czyn u schyłku II Rzeczypospolitej, Warszawa 1973.
Google Scholar
Nawrocki T., Ksiądz Pułkownik Józef Panaś (1887–1940), Warszawa–Odrzykoń 1995.
Google Scholar
Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918–1939, Warszawa 1980.
Google Scholar
Poręba S., Ksiądz Józef Panaś (1887–1940) – redaktor „Gazety Grudziądzkiej”, „Biuletyn Koła Miłośników Dziejów Grudziądza” 2005, R. III, nr 32, s. 71–72.
Google Scholar
Poręba S., Ludzie dawnego Grudziądza. Ks. Józef Panaś (1887–1940), „Gazeta Grudziądzka” 1994, s. 5.
Google Scholar
Pragier A., Preliminaria. Proces brzeski, „Wiadomości. Tygodnik” [Londyn] 1963, R. XVIII, nr 2 (876), s. 1–9.
Google Scholar
Sikoń S., Ciernista droga. Wspomnienia, Warszawa 1975.
Google Scholar
Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Makieta, Warszawa 1989.
Google Scholar
Socha J., Stronnictwo Ludowe po zamachu majowym, Warszawa 1983.
Google Scholar
Stępień S., Prasa ludowa w Polsce. Zarys historyczny, Warszawa 1984.
Google Scholar
Witalec R., Franciszek Wilk (1914–1990). Biografia ludowca niezłomnego, Rzeszów–Warszawa 2015.
Google Scholar
Witos W., Moja tułaczka, Warszawa 1967.
Google Scholar
Z dziejów ruchu ludowego na Kielecczyźnie, Warszawa 1970.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
