Ksiądz pułkownik Józef Panaś jako niezłomny działacz ludowy w walce z obozem sanacji w latach 1926–1939

Przemysław Stawarz

doi:10.18778/0208-6050.100.10

Autor

Przemysław Stawarz

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.100.10

Słowa kluczowe:

sanacja, strajk, obchody, PSL „Piast”, Stronnictwo Ludowe

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie aktywności księdza kapelana Józefa Panasia w walce z obozem sanacji. Stosunek kapelana do rządów pomajowych znajdował odzwierciedlenie przede wszystkim w jego artykułach publikowanych na łamach prasy ludowej okresu międzywojennego. Ksiądz kapelan był żarliwym i bezkompromisowym patriotą oraz zdecydowanym przeciwnikiem zamachu majowego z 1926 r. Wydarzenie to w sposób zdecydowany i jednoznaczny potępił. Nadrzędnym celem działalności ks. J. Panasia było dobro państwa, opartego na zasadach demokratycznych i suwerennych. Był też orędownikiem emancypacji wsi polskiej i jej mieszkańców. Wiele cennych i wartościowych tekstów pióra kapelana było także impulsem i wskazówką do niezłomnej postawy niektórych członków ówczesnej opozycji z rządzącymi. W artykule scharakteryzowano ideowo-programowy wkład J. Panasia w rozwój ruchu ludowego w okresie II Rzeczypospolitej. Ksiądz kapelan dawał wyraz swoim poglądom na wiele zagadnień politycznych, ustrojowych i narodowościowych. Jednakże z biegiem lat jego postawa wobec sanacji ewoluowała i jego ocena ówczesnej rzeczywistości stawała się bardziej liberalna i pragmatyczna. Wynikało to w dużej mierze ze zbliżającego się niebezpieczeństwa i realnej groźby wybuchu światowego konfliktu zbrojnego.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Komenda Wojewódzka Policji Państwowej we Lwowie, 13, nr 32/38. [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
Google Scholar

Urząd Wojewódzki we Lwowie, 23. [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
Google Scholar

Urząd Wojewódzki we Lwowie, 35. [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
Google Scholar

Urząd Wojewódzki w Tarnopolu, 32. [Archiwum Akt Nowych w Warszawie].
Google Scholar

Archiwum Tadeusza Nawrockiego, Ksiądz-Pułkownik Józef Panaś (1887–1940), Warszawa–Odrzykoń 1995 (mps). [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar

Franciszek Król, Moje wspomnienia o księdzu prałacie pułkowniku Józefie Panasiu, sygn. Ż-124. [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar

Józef Moskal, Trybun Ludu – wspomnienia i r efleksje o d ziałalności w r uchu l udowym ks. płk J. Panasia. [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar

Stronnictwo Ludowe: 1931–1939, sygn. 7. [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar

Zbiory Romualda Wasilewskiego 2, 301. [Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego].
Google Scholar

Akademicka Młodzież Ludowa w II Rzeczypospolitej. Relacje, materiały, dokumenty, Warszawa 1974.
Google Scholar

Czwarty Kongres Polskiego Stronnictwa Ludowego, Bruksela 19–20 X 1968 r. Referaty, przemówienia, uchwały, władze naczelne, Londyn 1969.
Google Scholar

Komunikaty Informacyjne Komisariatu Rządu, 1930, nr 129; 1931, nr 127.
Google Scholar

Malawski S., Z życia młodzieży wiejskiej Małopolski, [w:] Wspomnienia weteranów ruchu ludowego, Warszawa 1968, s. 212–226.
Google Scholar

Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, t. II, Warszawa 1967.
Google Scholar

Rocznik oficerski 1928, Warszawa 1928.
Google Scholar

Strajk chłopski w 1937 roku. Dokumenty archiwalne, oprac. W. Matuszewska, S. Leblang, wstęp i red. W. Matuszewska, t. II, Warszawa 1960.
Google Scholar

Warszawska Informacja Prasowa, 1930, nr 22/151.
Google Scholar

„Biuletyn Koła Miłośników Dziejów Grudziądza” 2005.
Google Scholar

„Gazeta Grudziądzka” 1932–1934, 1936.
Google Scholar

„Głos Jarosławski” 1931.
Google Scholar

„Młoda Myśl Ludowa” 1929.
Google Scholar

„Myśl Niepodległa” 1929.
Google Scholar

„Piast” 1923, 1935, 1937, 1938.
Google Scholar

„Zielony Sztandar” 1931–1933, 1938–1939.
Google Scholar

Ajnenkiel A., Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926–1939, Warszawa 1980.
Google Scholar

Bargiełowski D., Po trzykroć pierwszy. Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Generał broni, teozof, wolnomularz, kapłan Kościoła liberalnokatolickiego, t. I, Warszawa 2000.
Google Scholar

Borkowski J., Ludowcy w II Rzeczypospolitej, cz. 2, Warszawa 1987.
Google Scholar

Borkowski J., Stronnictwo Ludowe wobec polityki zagranicznej 1931–1939, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1966, nr 8, s. 160–192.
Google Scholar

Bujak W., Historia Stronnictwa Pracy 1937–1946–1950, Warszawa 1988.
Google Scholar

Ciećwierz N., PSL „Piast” na Pomorzu Gdańskim, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1969, nr 11, s. 212–219.
Google Scholar

Czubiński A., Centrolew. Kształtowanie się i rozwój demokratycznej opozycji antysanacyjnej w Polsce w latach 1926–1930, Poznań 1963.
Google Scholar

Derejczyk S., Olech U., Polacy w pierwszej wojnie światowej. Problematyka wojskowa. Bibliografia, Warszawa 1988.
Google Scholar

Dymek B., Niezależna Partia Chłopska 1924–1927, Warszawa 1972.
Google Scholar

Eckert M., Historia Polski 1914–1939, Warszawa 1990.
Google Scholar

Encyklopedia wojskowa, t. VI, Warszawa 1937.
Google Scholar

Fajkowski J., Krótki zarys historii ruchu ludowego, Warszawa 1971.
Google Scholar

Gmitruk J., Święto Ludowe w panoramie dziejów ruchu ludowego, Warszawa 2003.
Google Scholar

Grzywna J., Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej Samopomoc w woj. kieleckim w latach 1928–1931, Warszawa–Kraków 1984.
Google Scholar

Hulewicz J., Panaś Józef (1887–1940), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXV, Wrocław 1980, s. 114–115.
Google Scholar

Kisielewski T., Heroizm i kompromis. Portret zbiorowy działaczy ludowych, t. II, Warszawa 1979.
Google Scholar

Kołodziejczyk A., Kontrowersje i konflikty wokół święcenia sztandarów Stronnictwa Ludowego (1931–1939), [w:] Na drogach ruchu ludowego, t. II, Warszawa 2003, s. 86–96.
Google Scholar

Kołodziejczyk A., Ksiądz pułkownik Józef Panaś (1887–1940), „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1986, nr 26, s. 60–73.
Google Scholar

Kołodziejczyk A., Maciej Rataj 1884–1940, Warszawa 1991.
Google Scholar

Kołodziejczyk A., Myśl państwowa i obywatelska księdza pułkownika Józefa Panasia, „Rocznik Historyczny” 2004, nr 20, s. 32–40.
Google Scholar

Kołodziejczyk A., O pojęciu ruchu ludowego, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1986, nr 26, s. 60–72.
Google Scholar

Kołodziejczyk A., Ruch ludowy a Kościół rzymskokatolicki w latach II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Google Scholar

Kot S., Rozmowy z Kremlem, Londyn 1959.
Google Scholar

Leinwand A., Poseł Herman Lieberman, Kraków 1983.
Google Scholar

Matuszewska W., Chłopski czyn u schyłku II Rzeczypospolitej, Warszawa 1973.
Google Scholar

Nawrocki T., Ksiądz Pułkownik Józef Panaś (1887–1940), Warszawa–Odrzykoń 1995.
Google Scholar

Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918–1939, Warszawa 1980.
Google Scholar

Poręba S., Ksiądz Józef Panaś (1887–1940) – redaktor „Gazety Grudziądzkiej”, „Biuletyn Koła Miłośników Dziejów Grudziądza” 2005, R. III, nr 32, s. 71–72.
Google Scholar

Poręba S., Ludzie dawnego Grudziądza. Ks. Józef Panaś (1887–1940), „Gazeta Grudziądzka” 1994, s. 5.
Google Scholar

Pragier A., Preliminaria. Proces brzeski, „Wiadomości. Tygodnik” [Londyn] 1963, R. XVIII, nr 2 (876), s. 1–9.
Google Scholar

Sikoń S., Ciernista droga. Wspomnienia, Warszawa 1975.
Google Scholar

Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Makieta, Warszawa 1989.
Google Scholar

Socha J., Stronnictwo Ludowe po zamachu majowym, Warszawa 1983.
Google Scholar

Stępień S., Prasa ludowa w Polsce. Zarys historyczny, Warszawa 1984.
Google Scholar

Witalec R., Franciszek Wilk (1914–1990). Biografia ludowca niezłomnego, Rzeszów–Warszawa 2015.
Google Scholar

Witos W., Moja tułaczka, Warszawa 1967.
Google Scholar

Z dziejów ruchu ludowego na Kielecczyźnie, Warszawa 1970.
Google Scholar