Udział obywateli Związku Sowieckiego w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936–1939
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.97.03Słowa kluczowe:
wojna domowa w Hiszpanii, Związek Sowiecki, stalinizm, udział obywateli sowieckich w wojnieAbstrakt
Udział obywateli Związku Sowieckiego w wojnie domowej w Hiszpanii był znaczący. Dla wsparcia obozu lewicy i armii Frontu Ludowego posłano ok. 4 tysięcy ludzi, w tym ok. tysiąca specjalistów cywilnych i kilkuset agentów służ specjalnych. Największą liczbę doradców wojskowych stanowili piloci oraz czołgiści. Do Hiszpanii wysłano elitę Armii Czerwonej, ludzi w zdecydowanej większości stosunkowo młodych, bo urodzonych na przełomie XIX i XX w. Józef Stalin traktował wojnę domową jako poligon doświadczalny dla własnego sprzętu oraz specjalistów. W Moskwie zadbano również o promowanie komunizmu i internacjonalizmu, posyłając do Hiszpanii dziennikarzy, pisarzy i kinooperatorów. Poniesione w trakcie konfliktu straty były bolesne, ale z pewnością nie nadszarpnęły nadmiernie potencjału militarnego Związku Sowieckiego. Oblicza się, że w trakcie konfliktu zginęło 198 doradców oraz specjalistów wojskowych, w tym co najmniej 93 lotników.
Pobrania
Bibliografia
España traicionada. Stalin y la guerra civil, eds. R. Radosh, M.R. Habeck, G. Sevostianov, trad. de J.M. Madariaga, Barcelona 2002.
Google Scholar
Komintern i grażdanskaja wojna w Ispanii. Dokumienty, otw. red. S.P. Pożarskaja, Moskwa 2001.
Google Scholar
Łubianka. Stalin i gławnoje uprawlenije godbiezopasnosti NKWD 1937–1938. Dokumienty, sostaw. W.N. Chaustow, W.P. Naumow, N.S. Płotnikow, Moskwa 2004.
Google Scholar
Politbjuro CK RKP(b)-WKP(b) i Jewropa. Reszenija „osoboj papki” 1923–1939, Moskwa 2001.
Google Scholar
Politbjuro CK RKP(b)-WKP(b) i Komintern 1919–1943. Dokumienty, otw. red. G.M. Adibekow, Moskwa 2004.
Google Scholar
Stalin i Kaganowicz. Pierepiska 1931–1936 gg., sostaw. O.B. Chlebniuk, R.U. Devis, L.P. Koszelewa, E.A. Ris, L.A. Rogowaja, Moskwa 2001.
Google Scholar
SSSR i grażdanskaja wojna w Ispanii: 1936–1939 gody, szef-red. S. Kudriaszow, „Wiestnik Archiwa Prezidenta Rossijskoj Federacji”, Moskwa 2013.
Google Scholar
Kolcow M.E., Ispanija w ognie, t. I (Ispanskij dniewnik), kn. 1–2 (7 nojabrja – 30 dekarbja 1936 g.), Moskwa 1987.
Google Scholar
Kolcow M.E., Ispanija w ognie, t. II (Ispanskij dniewnik), kn. 2 (1 janwarja – 10 apriela 1937 g.); kn. 3 (Korrespondencji. Reportażi. Oczerki), Moskwa 1987.
Google Scholar
Kuzniecow N.G., Na dalekom meridianie. Wospominanija uczastnika nacjonalno-rewolucjonnoj wojny w Ispanii, Moskwa 1971.
Google Scholar
Majskij I.M., Dniewnik dipłomata. Łondon, kn. 1 (1934 – 3 sientabrja 1939 goda), otw. red. A.O. Czubarjan, Moskwa 2006.
Google Scholar
Orlov A., The Secret History of Stalin’s Crimes, Random House 1953.
Google Scholar
Sudopłatow P., Specoperacji. Łubianka i Kreml 1930–1950 gody, Moskwa 2002.
Google Scholar
Szyr E., Czterdzieści lat temu w obronie Republiki Hiszpańskiej, „Nowe Drogi” 1976, nr 7, s. 96–110.
Google Scholar
Adibekow G.M., Szachnazarowa E.N., Szirinja K.K., Organizacjonnaja struktura Kominterna 1919–1943, Moskwa 1997.
Google Scholar
Broué P., Communistes contre Staline. Massacre d’une génération, Paris 2003.
Google Scholar
Carr T.H., The Comintern and the Spanish Civil War, ed. T. Deutscher, New York 1984.
Google Scholar
Chlebniuk O., Stalin i utwierzdienije stalinskoj diktatury, Moskwa 2010.
Google Scholar
Ciechanowski J.S., Podwójna gra. Rzeczpospolita Polska wobec hiszpańskiej wojny domowej 1936–1939, Warszawa 2014.
Google Scholar
Courtois S., Panné J.-L., Cień NKWD nad Hiszpanią, [w:] Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, wstęp do polskiego wydania K. Kersten, Warszawa 1999, s. 314–331.
Google Scholar
Czernuszew N.S, Czernuszew J.N., Rastrieljannaja elita RKKA (komandiry 1-go i 2-go rangow, komkory, komdiwy i i rawnyje): 1937–1941. Biograficzeskij słowar, Moskwa 2012.
Google Scholar
Czernuszew N.S, Czernuszew J.N., Rastrieljannaja elita RKKA 1937–1941. Kombrigi i im rawnyje, Moskwa 2014.
Google Scholar
Deszczyński M.P., Mazur W., Na krawędzi ryzyka. Eksport polskiego sprzętu wojskowego w okresie międzywojennym, Warszawa 2004.
Google Scholar
Duraczyński E., Stalin. Twórca i dyktator supermocarstwa, Pułtusk–Warszawa 2012.
Google Scholar
Kaczorowski B., Franco i Stalin. Związek Sowiecki w polityce Hiszpanii w okresie drugiej wojny światowej, Łódź–Kraków 2016.
Google Scholar
Kaminskij O., Ich nazywali „ispancami”, Odessa 2009.
Google Scholar
Khlevniuk O., Stalin. Nowa biografia, Kraków 2016.
Google Scholar
Koszel B., Hiszpański dramat 1936–1939. Wojna domowa w Hiszpanii w polityce mocarstw europejskich, Poznań 1991.
Google Scholar
Kowalsky D., La Unión Soviética y la guerra civil española. Una revisión crítica, prólogo de S.G. Payne, trad. de T. de Lozoya, J. Rabasseda-Gascón, Barcelona 2004.
Google Scholar
Kustow M., Petrosowa A., Diwiersant-legenda. Tałant minera. Wojennyje uroki Ilii Starinowa izyczajut i siegodnia, „FSB za i protiw” 2010, nr 1 (8), s. 80–83.
Google Scholar
Łurje W.M., Koczik W.J., GRU. Dieła i ljudi, Sankt-Petersburg–Moskwa 2003.
Google Scholar
Medinskij W., Wojna. Mify SSSR 1939–1945, Moskwa 2011.
Google Scholar
Meszczerjakow M.T., Ispanskaja Respublika i Komintern, Moskwa 1981.
Google Scholar
Moa P., Mity wojny domowej. Hiszpania 1936–1939, red. nauk i wstęp P. Skibiński, Warszawa 2007.
Google Scholar
Nowikow M.W., Sowietskij Sojuz i grażdanskaja wojna w Ispanii 1936–1939 godow, „Rossijskaja istorija” 2009, nr 5, s. 51–63.
Google Scholar
Nowikow M.W., SSSR, Komintern i grażdanskaja wojna w Ispanii 1936–1939 gg., Jarosławl 2007.
Google Scholar
Richardson R.D., Comintern army: the International Brigades and the Spanish Civil War, Lexington 1982.
Google Scholar
Rogowin W.Z., Partija rasstrieljannych, Moskwa 1997.
Google Scholar
Rossijskaja Federacija. Kniga pamiati 1923–1939, Moskwa 1988.
Google Scholar
Romero Salvadó F.J., Historical Dictionary of the Spanish Civil War, Lanham–Toronto–Plymouth 2013.
Google Scholar
Rubcow J.B., Iż-za spiny wożdja. Politiczeskaja i wojennaja diejatielnost L.Z. Mechlisa, Moskwa 2003.
Google Scholar
Rybałkin J.E., Operacija „X”. Sowietskaja wojennaja pomoszcz respublikanskoj Ispanii (1936–1939 gg.), Moskwa 2000.
Google Scholar
Sokołow B.W., Cena wojny. Ljudskije potieri Rossiji/SSSR w XX–XXI ww., Moskwa 2017.
Google Scholar
Szubin A.W., Stalin i Ispanskaja respublika (1936–1939 gg.), „Regnum. Informacionnoje agenstwo”, https://regnum.ru/news/polit/2157926.html (dostęp: 20 XI 2016 r.).
Google Scholar
Szubin A.W., Wielikaja ispanskaja rewolucija, Moskwa 2016.
Google Scholar
Werth N., La terreur et le désarroi. Staline et son système, Paris 2007.
Google Scholar
Wieczorkiewicz P.P., Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Warszawa 2001.
Google Scholar
Wielikaja Otieczestwiennaja. Komdiwy. Wojennyj biograficzieskij słowar, t. II, pod obszcziej red. W.P. Goremykina, Moskwa 2014.
Google Scholar
Wielikaja Otieczestwiennaja. Komkory. Wojennyj biograficzieskij słowar, t. II, pod obszcziej red. M.G. Wożakina, Moskwa 2006.
Google Scholar
Wojtkowiak J., Polacy i Litwini, oficerowie Armii Czerwonej w latach 1922–1941. Słownik biograficzny, Warszawa 2015.
Google Scholar
Zalesskij K.A, Imperija Stalina. Biograficzeskij encikłopediczeskij słowar, Moskwa 2000.
Google Scholar
Zalesskij K.A., Kto jest kto w istorji SSSR 1924–1953 gg., Moskwa 2009.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
