Fortyfikacje zachodniego pogranicza Związku Sowieckiego w latach 1918–1939

Zdzisław Cutter

doi:10.18778/0208-6050.114.07

Autor

Zdzisław Cutter Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie / Jan Dlugosz University in Czestochowa

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.114.07

Słowa kluczowe:

Rejon Umocniony, fortyfikacje, system fortyfikacyjny, Rzeczpospolita Polska, Związek Sowiecki

Abstrakt

Szkic eksploruje stałe umocnienia fortyfikacyjne zwane „Umocnionymi Rejonami”, a nieoficjalnie „Linią Stalina”, która powstała na zachodnim pograniczu Związku Sowieckiego w latach 1929–1939. Sowiecka teoria wybudowania na całym pograniczu zachodnim systemu fortyfikacyjnego zakładała osłonę najważniejszych kierunków operacyjno-strategicznych: Leningradu, Moskwy i Kijowa. Podstawę linii umocnień według planów sowieckich stanowił UR. Odpowiadał liczebnie brygadzie piechoty, z silnym wyposażeniem w środki ogniowe, dorównujące korpusowi. Ogólnie rzecz ujmując, typowy UR rozciągał się na długości od 100 do 180 km (średnio 140 km) oraz głębokości od 30 do 50 km (średnio 42 km) i miał zróżnicowany charakter. Okres budowy „Linii Stalina” obejmował lata 1929–1939, jednak można w nim wyróżnić dwa charakterystyczne etapy, mianowicie: pierwszy – to lata 1931–1934, w których zbudowano pierwsze trzynaście UR w miarę możliwości z pełnym wyposażeniem; drugi – w latach 1936–1939, kiedy postanowiono zamknąć istniejące luki między trzynastoma UR poprzez budowę następnych ośmiu, dodatkowo wzmocnić fortyfikacje ciężką artylerią umieszczoną w bunkrach flankujących oraz zakończyć formowanie załóg. Rozbudowa rejonów umocnionych trwała prawdopodobnie do końca sierpnia 1939 r., po czym została przerwana na wyraźny rozkaz Józefa Stalina. Należy sądzić, iż decyzja ta wynikała m.in. z podpisania 23 sierpnia 1939 r. paktu Ribbentrop–Mołotow. Można jednocześnie skonstatować, iż wschodni sąsiad, a następnie agresor Polski z 17 września 1939 r. posiadał na swoim zachodnim pograniczu dobrze rozwinięty system fortyfikacyjny. Natomiast od 28 czerwca 1940 r. stanowił on nową linię umocnień zwaną „Linią Mołotowa”.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Zdzisław Cutter - Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie / Jan Dlugosz University in Czestochowa

Prof. dr hab. Zdzisław Cutter – profesor w Katedrze Nauk o Bezpieczeństwie na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie.

Zainteresowania naukowe: historia polityczna i militarna Rzeczypospolitej na przestrzeni dziejów, roblematyka bezpieczeństwa międzynarodowego i narodowego, historyczne aspekty bezpieczeństwa Polski w przekroju dziejowym, system bezpieczeństwa państw oraz zarządzanie i reagowanie kryzysowe, system polityczny Polski.

Bibliografia

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Kolekcja materiałów z archiwów Federacji Rosyjskiej, sygn. 1853; II.100.1.1852; II.100.1.1456; VI/1/10
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Oddział II SG, sygn. 1775/89/161; 1775/89/1120
Google Scholar

Bochenek R. H., 1000 słów o inżynierii i fortyfikacji, Warszawa 1980.
Google Scholar

Cutter Z., Fortyfikacje niemieckie na pograniczu z Polską w okresie międzywojennym, [w:] Admiralski Farwater, red. I. Pietkiewicz, Gdańsk 2015, s. 135–147.
Google Scholar

Cutter Z., „Linia Stalina”, „Wojsko i Wychowanie” 1996, nr 12, s. 52–54.
Google Scholar

Cutter Z., „Linia Stalina” – fortyfikacje zachodniego pogranicza ZSRR w latach 1918–1939, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1996, t. XXXVIII, s. 203–213.
Google Scholar

Cutter Z., Polskie wojska saperskie w 1939 roku, Częstochowa 2003.
Google Scholar

Cutter Z., Saperzy II Rzeczypospolitej, Warszawa 2005.
Google Scholar

Cutter Z., Saperzy polscy wobec zagrożenia wojennego 1935–1939, Wrocław 2001.
Google Scholar

F. K., Rosyjskie fortyfikacje, „Bellona” [Londyn] 1944, z. 3, s. 74–79.
Google Scholar

Fałkiewicz R., Kierunki rozwoju i rozbudowa umocnień stałych na europejskim teatrze działań wojennych do II wojny światowej, „Myśl Wojskowa” 1958, nr 2, s. 48–56.
Google Scholar

Grzelak C. K., Kresy w czerwieni. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 r., Warszawa 1998.
Google Scholar

Grzywacz A., Polskie planowanie wojenne na wschodnim kierunku operacyjnym w latach 1921–1939, Kraków 1995.
Google Scholar

Jurga R. M., Twierdza Europa. Europejskie fortyfikacje II wojny światowej, Warszawa 2013.
Google Scholar

Konopka A., „Linia Mołotowa”. Bunkry nad Bugiem, „Polska Zbrojna” 1995, nr 226, s. 9–10.
Google Scholar

Kozłowski E., Sobczak K., Siły zbrojne i sztuka wojenna w latach 1900–1921, Warszawa 1964.
Google Scholar

Kuczałek J., Zapomniane fortyfikacje, „Budownictwo, Technologie, Architektura” 2016, nr 3, s. 10–11.
Google Scholar

Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979.
Google Scholar

Pilarczyk J., Fortyfikacje obronne Polski w przededniu II wojny światowej, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1992, t. XXXIV, s. 271–285.
Google Scholar

Rawski T., Niemieckie umocnienia na ziemiach polskich w latach 1919–1945, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1966, t. XII, s. 281–301.
Google Scholar

Soroka S., Wojska inżynieryjne – ewolucja i współczesność, Warszawa 1991.
Google Scholar

Spałek W., Rozwój fortyfikacji polowej podczas wojny światowej, „Saper i Inżynier Wojskowy” 1926, z. 7, s. 880–889.
Google Scholar

Spałek W., Rozwój fortyfikacji polowej podczas wojny światowej (dokończenie), „Saper i Inżynier Wojskowy” 1926, z. 8, s. 101–111.
Google Scholar

Suworow W., Lodołamacz, Warszawa 1992.
Google Scholar

Wieliczko M., Militarne aspekty II wojny światowej, [w:] Druga wojna światowa. Osądy, bilanse, refleksje, Lublin 1986, s. 37–53.
Google Scholar