Kanada a konferencja rozbrojeniowa w 1932 r.

Abstrakt

Problem ograniczenia zbrojeń miał dla rządu kanadyjskiego inny wymiar, aniżeli dla państw europejskich. Kraj nie był zagrożony (bardzo dobro stosunki z Waszyngtonem i Londynem) i posiadał symboliczno siły zbrojne. Delegatom kanadyjskim w Lidze Narodów (LN) przeprowadzenie ograniczenia i redukcji zbrojeń wydawało się sprawą stosunkowo prostą i łatwą. Udział delegacji Kanady w konferencji rozbrojeniowej w Genewie poprzedziły prace przygotowawcze komisji rządowej, złożonej z przedstawicieli MSZ i Ministerstwa Obrony. W skład delegacji kanadyjskiej na konferencję weszli m. in. sir Georges Perley, minister bez leki, Maurice Dupré, państwowy radca prawny, Winnifred Kydd, przewodnicząca Narodowej Rady Kobiet w Kanadzie, dr Riddell, stały delegat Kanady w LN, L. B. Pearson, pierwszy sekretarz w MSZ. Do rządu napływały petycje rozmaitych organizacji społecznych (ok. pół miliona podpisów) domagających się podjęcia w Genewie inicjatyw zmierzających m. in. do powszechnej redukcji zbrojeń, ograniczenia wydatków zbrojeniowych, kontroli produkcji broni.

W przededniu konferencji rozbrojeniowej dyplomacja kanadyjska zakładała, że powodzenie obrad zależeć będzie głównie od pogodzenia stanowisk Francji i Niemiec w kwestiach bezpieczeństwa i rozbrojenia. W Ottawie okazywano zrozumienie dla dążenia Francji do wzmocnienia bezpieczeństwa kraju, ale uważano, że „zbrojenia nigdy nie zagwarantują bezpieczeństwa".

Podczas obrad konferencji (otwartej 2 II 1932 r.) delegaci kanadyjscy nie zgłosili żadnego planu rozbrojeniowego. Zgodnie z instrukcjami MSZ zajmowali krytyczne stanowisko wobec działań delegacji francuskiej uzależniającej ograniczenie zbrojeń od postępu w dziedzinie bezpieczeństwa. Kanadyjczycy odnieśli się niechętnie do „planu Tardieu". Popierali natomiast niektóre projekty Stanów Zjednoczonych i W. Brytanii, m. in. zasadę „rozbrojenia jakościowego", częściowo „plan Hoovera" oraz „plan MacDonalda". Uważali, że należy uznać niemieckie żądania równouprawnienia w zakresie zbrojeń. Opowiadali się za podpisaniem konwencji, która uwzględniałaby zwłaszcza francuskie i niemieckie postulaty. Z niepokojem obserwowali, że pogłębiające się różnice pomiędzy stanowiskami delegacji Niemiec i Francji prowadzą do fiaska konferencji. W schyłkowym okresie konferencji (od 1934 r.) delegaci Kanady zajmowali bierną postawę. Rząd kanadyjski był przeciwny przekształceniu konferencji rozbrojeniowej w stałą konferencję pokojową (projekt Maksyma Litwinowa), ale zgadzał się na wejście Związku Radzieckiego do LN.