„Najprzód Rzeczypospolitej, po wtóre Kościołowi”. Rzecz o trzech karierach przedstawicieli szlachty małopolskiej w służbie państwu i Kościołowi w drugiej połowie XVII wieku

Jacek Pielas

doi:10.18778/0208-6050.112.06

Autor

Jacek Pielas Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach / Jan Kochanowski University of Kielce https://orcid.org/0000-0002-7165-8905

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.112.06

Słowa kluczowe:

szlachta, Kościół katolicki, Małopolska, kariera, urzędy

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest analizie karier trzech postaci z różnych warstw stanu szlacheckiego z terenu Małopolski, które zaczynały swe kariery od działalności na rzecz Rzeczypospolitej, by po koniec życia poświęcić się służbie Kościołowi katolickiemu. Nakreślone zostały losy Aleksandra Skrzyszowskiego, drobnego szlachcica i żołnierza, który został proboszczem miejskiej parafii w Staszowie i kanonikiem poznańskim, następnie średniozamożnego szlachcica Hieronima Michała Komornickiego, żołnierza i aktywisty parlamentarnego, zmarłego w 1689 r. jako opat klasztoru benedyktynów świętokrzyskich, oraz syna kanclerza – Piotra Mikołaja Korycińskiego (1644–1680), działacza sejmikowego, sekretarza królewskiego, dyplomaty oraz prepozyta generalnego miechowskiego i biskupa nominata chełmińskiego. W artykule podkreślono fakt niezwykle silnego przenikania się w życiu codziennym szlachty spraw państwowych i kościelnych i praktykę uzyskiwania przez aktywnych publicznie szlachciców urzędów i godności kościelnych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Jacek Pielas - Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach / Jan Kochanowski University of Kielce

Dr hab. Jacek Pielas, prof. UJK – kierownik Zakładu Badań Przemian Kulturowych i Nauki w Instytucie Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Zainteresowania naukowe: struktura społeczna i struktura własności szlachty koronnej w XVI–XVIII w., elity majątkowe i polityczne w Małopolsce w XVI–XVII w., spadkobrania szlacheckie w Koronie w XVII w., genealogia i majątki szlachty województwa sandomierskiego w XVI–XVIII w., życie codzienne szlachty polskiej, rodzina szlachecka i jej funkcjonowanie w okresie nowożytnym.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Zamoyskich, rkps 3082
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Dokumenty pergaminowe, sygn. 1921, 1922, 1923
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie [ANKr.], Archiwum Potockich z Krzeszowic [APK], sygn. 134, 193, 196, 216
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie [ANKr.], Castrensia Cracoviensia Inscriptiones [CCI], t. CCXVI, CCXIX, CCXX, CCLXVII, CCLXVIIII, CCLXIX, CCLXX, CCLXXV, CCLXXIX, CCLXXXV, CCLXXXVI, CCLXXXVIII
Google Scholar

Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie [BPAU], rkps 1070, 8338 [Teki Pawińskiego 21], 8595 [Teka Ulanowskiego]
Google Scholar

Diariusz sejmu zwyczajnego 1670 roku, oprac. K. Przyboś, M. Ferenc, Kraków 1970.
Google Scholar

Elektorowie królów Władysława IV, Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III, red. J. Dunin-Borkowski, M. Dunin-Wąsowicz, „Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie” 1908/1909, t. I.
Google Scholar

Kochowski W., Roczników Polski Klimakter IV, wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1853.
Google Scholar

Listy Jana Sobieskiego, wyd. A. Z. Helcel, Kraków 1860.
Google Scholar

Raptularzyk rodziny Korycińskich od roku 1541 do 1649, oprac. K. Kraszewski, „Biblioteka Warszawska” 1886, t. III, s. 230–247.
Google Scholar

Volumina Constitutionum, t. V (1669–1696), vol. I (1669–1676), do druku przygotowali S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, przedmowa W. Uruszczak, Warszawa 2022.
Google Scholar

Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. V, Petersburg 1859.
Google Scholar

Wierzbowski S., Konnotata wypadków w domu i w kraju zaszłych od 1634 do 1689 r., wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1858.
Google Scholar

Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI–XVIII wieku, t. I (Rejestry pospolitego ruszenia szlachty sandomierskiej z XVII wieku), wstęp i oprac. J. Pielas, Kielce 2009.
Google Scholar

Anusik Z., Latyfundium Tęczyńskich w XVII wieku. Dobra i właściciele, „Kwartalnik Historyczny” 2021, R. CXXVIII, nr 3, s. 697–741. https://doi.org/10.12775/KH.2021.128.3.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/KH.2021.128.3.01

Bazak A. Ł., Kościół pw. Świętego Bartłomieja i kaplica Tęczyńskich w Staszowie, Sandomierz 2020.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. II, Warszawa 1900.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. IV, Warszawa 1902.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. VII, Warszawa 1906.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. X, Warszawa 1906.
Google Scholar

Chłapowski K., Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. (Materiały źródłowe), Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2017.
Google Scholar

Dąbrowski J. S., Senat koronny. Stan sejmujący w czasach Jana Kazimierza, Kraków 2000.
Google Scholar

Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 3 (1661–1700), oprac. L. A. Wierzbicki, Warszawa 2017.
Google Scholar

Derwich M., Materiały do słownika historyczno-geograficznego dóbr i dochodów dziesięcinnych benedyktyńskiego opactwa św. Krzyża na Łysej Górze do 1819 r., Wrocław 2000.
Google Scholar

Derwich M., Opactwo świętokrzyskie w epoce przedrozbiorowej, [w:] Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000, s. 49–70.
Google Scholar

Gacki J., Benedyktyński klasztor Świętego Krzyża na Łysej Górze, Warszawa 1873.
Google Scholar

Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju rodziny Korycińskich, Kraków 1862 [osobna odbitka z t. XXIX „Rocznika Towarzystwa Naukowego Krakowskiego”].
Google Scholar

Kanior M. OSB, Rola ojca Stanisława Mireckiego, opata świętokrzyskiego, w powstaniu Polskiej Kongregacji Benedyktyńskiej Świętego Krzyża, [w:] Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000, s. 125–138.
Google Scholar

Kicińska U., „Długu żadnego po sobie nie zostawuję” – legaty duchownych małopolskich w testamentach z XVII wieku, „Krakowskie Studia Małopolskie” 2013, nr 18, s. 411–422.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15804/ksm201327

Kłaczewski W., Abdykacja Jana Kazimierza. Społeczeństwo szlacheckie wobec kryzysu politycznego lat 1667–1668, Lublin 1993.
Google Scholar

Kreigseisen W., Samorząd szlachecki w Małopolsce w latach 1669–1717, Warszawa 1989.
Google Scholar

Kurtyka J., Latyfundium Tęczyńskie. Dobra i właściciele (XIV–XVII wiek), Kraków 1999.
Google Scholar

Makowska A., Prywatne miasto Staszów i dobra staszowskie, Warszawa 1981.
Google Scholar

Matwijów M., Ostatnie sejmy przed abdykacją Jana Kazimierza 1667 i 1668, Wrocław 1992.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. V, Lipsk 1839.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. VIII, Lipsk 1845.
Google Scholar

Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, t. I–II, Wrocław 2000.
Google Scholar

Pielas J., Działalność publiczna Jana Magnusa Tęczyńskiego (1579–1637), wojewody krakowskiego – żołnierza, dworzanina, senatora, „Saeculum Christianum. Pismo historyczne” 2020, R. XXVII, [wydanie specjalne], s. 46–64.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2020.27.w.sp.4

Pielas J., Hieronim Michał Komornicki (zm. 1689) – aktywista sejmikowy, opat świętokrzyski, [w:] Debaty świętokrzyskie, t. I, red. K. Bracha, M. Marczewska, Kielce 2014, s. 119–131.
Google Scholar

Pielas J., Nexus fraternus szlachty sandomierskiej z 14 grudnia 1667 roku, „Rocznik Biblioteki Uniwersyteckiej” 2013, t. I, s. 163–181.
Google Scholar

Pielas J., Podział latyfundium Łukasza Opalińskiego, marszałka nadwornego koronnego z lat 1668–1670, [w:] „Inter maiestatem ac libertatem”. Studia z dziejów nowożytnych dedykowane Profesorowi Kazimierzowi Przybosiowi, red. J. Stolicki, M. Ferenc, J. Dąbrowski, Kraków 2010, s. 153–174.
Google Scholar

Przyboś A., Komornicki Hieronim Michał, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967–1968, s. 400–401.
Google Scholar

Przyboś A., Koryciński Mikołaj Piotr, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969, s. 130–131.
Google Scholar

Schilling H., Konfesjonalizacja. Kościół i państwo w Europie doby przednowoczesnej, Poznań 2010.
Google Scholar

Schuster K., Biblioteka Łukasza Opalińskiego, marszałka nadwornego koronnego (1612–1662), Wrocław 1971.
Google Scholar

Siek W., Opis historyczny parafii i miasta Staszowa, wyd. 2, Staszów 1990.
Google Scholar

Sokalski M., Między królewskim majestatem a szlachecką wolnością. Postawy polityczne szlachty małopolskiej w czasach Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Kraków 2002.
Google Scholar

Szczepaniak J., Spis prepozytów i plebanów diecezji krakowskiej (XVIII w.), Kraków 2008.
Google Scholar

Trawicka Z., Sejmik województwa sandomierskiego w latach 1572–1696, Kielce 1985.
Google Scholar

Trawicka Z., Życie polityczne szlachty województwa sandomierskiego w drugiej połowie XVII w., [w:] Między monarchia a demokracją. Studia z dziejów Polski XV–XVIII wieku, red. A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryn, Warszawa 1994, s. 270–331.
Google Scholar

Uruski S., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. VII, Warszawa 1910.
Google Scholar

Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, Kórnik 1994.
Google Scholar

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski et al., Kórnik 1992.
Google Scholar

Wagner M., Słownik biograficzny oficerów polskich drugiej połowy XVII wieku, t. I, Oświęcim 2013.
Google Scholar

Wierzbicki L. A., Zjazd gołąbsko-lubelski. Obrady stanów Rzeczypospolitej w formule sejmu konnego w 1672 roku, Warszawa 2022.
Google Scholar

Windyga I., Teoria konfesjonalizacji Heinza Schillinga i Wolfganga Reinharda w kontekście potencjału modernizacyjnego Polski, „Roczniki Nauk Społecznych” 2014, t. VI, nr 4, s. 159–178.
Google Scholar

Wiśniewski J., Dekanat sandomierski, Radom 1915.
Google Scholar