Liga Narodów wobec aktów agresji (1919–1939)

Andrzej Maciej Brzeziński

doi:10.18778/0208-6050.110.18

Autor

Andrzej Maciej Brzeziński https://orcid.org/0000-0002-2280-1701

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.110.18

Słowa kluczowe:

stosunki międzynarodowe, Liga Narodów, Pakt Ligi Narodów, bezpieczeństwo zbiorowe, akt agresji

Abstrakt

Artykuł charakteryzuje działania Ligi Narodów (LN) wobec państw-agresorów. System bezpieczeństwa zbiorowego określony w Pakcie LN, powołanej z inicjatywy prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona, okazał się nieskuteczny w zderzeniu z realiami międzynarodowymi. Indolencja LN (bez członkostwa USA) w rozwiązywaniu konfliktów międzypaństwowych i utrzymaniu międzynarodowego bezpieczeństwa, uwidoczniona w latach trzydziestych minionego stulecia, wynikała w znacznej mierze z ogólnikowości artykułów tworzącego ją paktu. Istotną słabością Paktu LN był brak definicji agresora i systemu automatycznej pomocy ofierze napaści, co istotnie utrudniało stosowne działania Rady LN. W pierwszej połowie lat trzydziestych Rada LN wysyłała międzynarodowe komisje do skonfliktowanych państw (agresja Japonii w Chinach, konflikty Boliwii z Paragwajem i Kolumbii z Peru), aby na miejscu zapoznawały się z sytuacją, stwierdzały zaistnienie aktu agresji i przygotowywały raport dający podstawę do dalszych akcji. W następnych latach takich misji nawet nie zamierzono wysyłać. O zażegnaniu sporu decydowało wąskie grono mocarstw, niekiedy poza LN i bez wnoszenia sprawy na forum instytucji genewskiej. Od początku lat trzydziestych LN systematycznie traciła znaczenie w stosunkach międzynarodowych, okazując bezradność wobec agresji Japonii w Chinach i podboju Etiopii przez Włochy. Nie była w stanie ani powstrzymać aktów agresji, ani spowodować powrotu do stanu przed napaścią. Francja i Wielka Brytania, które odgrywały decydującą rolę w LN, prowadziły politykę ustępstw i ugody wobec agresorów – Japonii, Włoch, Trzeciej Rzeszy i Związku Sowieckiego. W końcu lat trzydziestych LN stała się bardziej obserwatorem aniżeli uczestnikiem dramatycznych wydarzeń prowadzących do wybuchu II wojny światowej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Andrzej Maciej Brzeziński

Prof. dr hab. Andrzej Maciej Brzeziński – emerytowany nauczyciel akademicki Uniwersytetu Łódzkiego (UŁ). W latach 1997–2016 kierownik Katedry Historii Powszechnej UŁ. Autor i współautor 160 publikacji, w tym 16 książek. Zainteresowania naukowe: historia stosunków międzynarodowych i dyplomacji, międzynarodowe stosunki intelektualne w XX w.

Bibliografia

Conference on the Limitation of Armaments, Washington 1922.
Google Scholar

Dokumienty Wnieszniej Politiki SSSR, t. XVI, Moskwa 1971.
Google Scholar

League of Nations, vol. IV, No. 1 (February, 1921. The First Assembly of the League of Nations), Boston 1921.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1136/bmj.1.3132.53

League of Nations. Appeal by the Chinese Government. Report of the Commission of Enquiry, Geneva, October 1st, 1932. Official No 663.M.320.1932.VIII.
Google Scholar

League of Nations. Dispute between Bolivia and Paraguay. Report of the Chaco Commission. Geneva, May 11th. Official No C.154.M.64.1934.VII.
Google Scholar

Monitor Polski z 19 XII 1939 r., nr 277–284.
Google Scholar

Polskie dokumenty dyplomatyczne 1936, red. S. Żerko, współpraca P. Długołęcki, Warszawa 2011.
Google Scholar

Polskie dokumenty dyplomatyczne 1937, red. J.S. Ciechanowski, współpraca P. Długołęcki, Warszawa 2012.
Google Scholar

Polskie dokumenty dyplomatyczne 1939 (wrzesień–grudzień), red. W. Rojek, współpraca P. Długołęcki, M. Konopka-Wichrowska, M. Przyłuska, Warszawa 2007.
Google Scholar

SDN. „Journal Officiel” 1938, No. 3–4.
Google Scholar

Sprawa polska w czasie II wojny światowej na arenie międzynarodowej. Zbiór dokumentów, Warszawa 1965.
Google Scholar

The Conference of Brussels November 3–24, convenied in virtue of Article 7 of the Nine-Power Treaty of Washington of 1922, Washington 1938.
Google Scholar

Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonymi i stowarzyszonymi a Niemcami, cz. 1, Warszawa 1920.
Google Scholar

Baer G.W., Test Case: Italy, Ethiopia and the League of Nations, Stanford 1976.
Google Scholar

Balcerak W., Polityka zagraniczna Polski w dobie Locarna, Wrocław 1967.
Google Scholar

Barros J., Betrayal from Within. Joseph Avenol Secretary General of the League of Nations, 1933–1940, New Haven 1969.
Google Scholar

Barros J., Office Without Power: Secretary-General Sir Eric Drummond, 1919–1933, Oxford 1979.
Google Scholar

Barros J., The Corfu Incident of 1923: Mussolini and the League of Nations, Princeton 1965.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9781400874613

Barros J., The League of Nations and the Great Powers. The Greek-Bulgarian Incident of 1925, Oxford 1970.
Google Scholar

Bartnicki A., Pierwszy front II wojny światowej. Konflikt włosko-etiopski 1935–1936, Warszawa 1971.
Google Scholar

Batowski H., Agonia pokoju i początek wojny. Sierpień–wrzesień 1939, Poznań 1984.
Google Scholar

Batowski H., Zdrada Monachijska. Sprawa Czechosłowacji i dyplomacja europejska w roku 1938, Poznań 1973.
Google Scholar

Beck P.J., Searching for Peace in Munich not Geneva. The British Government, the League of Nations and the Sudetenland Question, [w:] The Munich Crisis, 1938. Prelude to World War II, New York 1999, s. 236–257.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09592299908406131

Beck P.J., The Winter War in the International Context: Britain and League of Nations Role in the Russo-Finish Dispute, 1939–1940, „Journal of Baltic Studies” 1981, vol. XII, No. 1, s. 58–73.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/01629778100000051

Bendiner E., Czas Aniołów. Tragikomiczna historia Ligi Narodów, Warszawa 1987.
Google Scholar

Bennett E.W., German Rearmament and the West, 1932–1933, Princeton 1979.
Google Scholar

Birn D.S., The League of Nations Union, 1918–1945, Oxford 1983.
Google Scholar

Bournef P.-E., ‘We have been making History’: The League of Nations and the Leticia Dispute (1932–1934), „The International History Review” 2017, vol. XXXIX, issue 4, s. 592–614.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/07075332.2016.1245673

Brugière P.F., La sécurité collective, 1919–1945, Paris 1946.
Google Scholar

Brzeziński A.M., Dyplomacja francuska wobec Konferencji Rozbrojeniowej w Genewie 1932–1937, Łódź 1987.
Google Scholar

Brzeziński A.M., Zagadnienie bezpieczeństwa zbiorowego w Europie w polityce zagranicznej Francji (1919–1939), Łódź 1992.
Google Scholar

Burkman Th.W., Japan and the League of Nations. Empire and World Order, 1914–1938, Honolulu 2008.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21313/hawaii/9780824829827.001.0001

Craft S.G., Saving the League: V.K. Wellington Koo, the League of Nations and Sino-Japanese Conflict, 1931–39, „Diplomacy & Statecraft” 2000, vol. XI, issue 3, s. 91–112.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09592290008406172

Dallek R., Franklin D. Roosevelt and American Foreign Policy, 1932–1945, New York 1979.
Google Scholar

Dobrzycki W., Historia stosunków międzynarodowych 1815–1945. Wydanie nowe, Warszawa 2003.
Google Scholar

Dorsey L.G., Woodrow Wilson’s Fight for the League of Nations: A reexamination, „Rhetoric and Public Affairs” 1999, vol. II, No. 1, s. 107–135.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1353/rap.2010.0052

Egerton G.W., Great Britain and the League of Nations: Collective Security as Myth and History, [w:] The League of Nations in Retrospect. Proceedings of the Symposium. Geneva, 6–9 November 1980, Berlin–New York 1983, s. 95–117.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110905854.95

Firstenberg P., Gwarancje bezpieczeństwa w Pakcie Ligi Narodów, Warszawa 1934.
Google Scholar

Jacobson J., Locarno Diplomacy. Germany and the West (1925–1929), Princeton 1972.
Google Scholar

Jeziorny D., Dyplomacja brytyjska wobec przystąpienia ZSRS do Ligi Narodów w 1934 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2012, z. 89, s. 85–119.
Google Scholar

Kissinger H., Dyplomacja, Warszawa 1996.
Google Scholar

Korczyk J., Traktat Ogólny o wyrzeczeniu się wojny (Pakt Brianda–Kellogga). Geneza, zawarcie, recepcja, działanie, Warszawa 1993.
Google Scholar

Koszel B., Rywalizacja niemiecko-włoska w Europie Środkowej i na Bałkanach w latach 1933–1941, Poznań 1978.
Google Scholar

Król M., Zagadnienie agresji w prawie międzynarodowym, „Rocznik Prawniczy Wileński” 1939, R. X, s. 199–203.
Google Scholar

Laroche J., Au Quai d’Orsay avec Briand et Poincaré 1913–1926, Paris 1957.
Google Scholar

Lehman T., Herbert Hoover, the Manchurian Incident, and the League of Nations, „Global War Studies” 2014, vol. XI, No. 2, s. 6–63.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5893/19498489.11.02.01

Locarno z perspektywy siedemdziesięciu lat, red. M. Baumgart, Szczecin 1998.
Google Scholar

Łaptos J., Pakt Brianda–Kellogga. Stanowisko państw europejskich wobec zagadnienia rezygnacji z wojny napastniczej w stosunkach międzynarodowych, Kraków 1988.
Google Scholar

Makowski J., Współczesne formy bezpieczeństwa zbiorowego, Warszawa 1935.
Google Scholar

Michowicz W., Dyplomacja polska w walce o zachowanie ciągłości państwa polskiego (wrzesień 1939 – czerwiec 1940), [w:] Historia polskiej dyplomacji, t. V (1939–1945), Warszawa 1999, s. 106–166.
Google Scholar

Michowicz W., Genewska Konferencja Rozbrojeniowa 1932–1937 a dyplomacja polska, Łódź 1989.
Google Scholar

Milton Cooper J. Jr., Breaking the Heart of the World: Woodrow Wilson and the Fight for the League of Nation, Cambridge 2001.
Google Scholar

Néré J., The Foreign Policy of France from 1914 to 1945, London–New York 1975.
Google Scholar

Newman E.W., Italy’s Conquest of Abyssinia, London 1937.
Google Scholar

Noël L., Les Illusions du Stresa. L’Italie abandonée à Hitler, Paris 1975.
Google Scholar

Offner A.A., American Appeasement: United States Foreign Policy and Germany, 1933–1938, New York 1969.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4159/harvard.9780674422919

Ꝋrvik N., The Decline of Neutrality, 1914–41, London 1971.
Google Scholar

Parker W.A.C., Great Britain, France and the Ethiopian Crisis, „The English Historical Review” 1974, vol. LXXXIX, No. 351, s. 293–332.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/ehr/LXXXIX.CCCLI.293

Petrov B., British Policy toward Albania: April 1939 – April 1941, „Études Balkaniques” 2004, no. 4, s. 51–68.
Google Scholar

Pink G.P., The Conference of Ambasadors (Paris, 1920–1931) its history, the theoretical aspect of its work, and its place in international organization, Geneva 1942.
Google Scholar

Piotrowski B., Wojna radziecko-fińska (zimowa) 1939–1940. Legendy, niedomówienia, realia, Poznań 1997.
Google Scholar

Quesada Alejandro de, The Chaco War 1932–35: South America’s greatest modern conflict, Oxford 2011.
Google Scholar

Ristuccia C.A., The 1935 Sanctions against Italy: would coal and oil have made a difference?, „European Review of Economic History” 2000, vol. IV, issue 1, s. 85–110.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S1361491600000150

Ross J.F.L., Neutrality and International Sanctions. Sweden, Switzerland and Collective Security, New York 1989.
Google Scholar

Rotocki Z., Neutralność w ramach zbiorowego bezpieczeństwa, Łódź 1977.
Google Scholar

Sierpowski S., Liga Narodów a Anschluss, [w:] Z dziejów Austrii i stosunków polsko-austriackich, red. Z. Tomkowski, Łowicz 2000, s. 109–128.
Google Scholar

Sierpowski S., Liga Narodów w latach 1919–1926, Wrocław–Warszawa–Kraków 2005.
Google Scholar

Sierpowski S., Narodziny Ligi Narodów. Powstanie, organizacja i zasady działania, Poznań 1984.
Google Scholar

Sierpowski S., Wojna domowa w Hiszpanii na forum Ligi Narodów, [w:] Wojna domowa w Hiszpanii 1936–1939 w polityce międzynarodowej, red. A. Czubiński, Poznań 1989, s. 159–187.
Google Scholar

Sierpowski S., Wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów, „Przegląd Zachodni” 1983, nr 2, s. 67–92.
Google Scholar

Thomas D.Y., The Settlement of the Leticia Dispute, „The Southwestern Social Science Quarterly” 1934, vol. XV, No. 2, s. 155–165.
Google Scholar

Thompson J.A., Lord Cecil and the pacifists in the League of Nations Union, „The Historical Journal” 1977, vol. XX, No. 4, s. 949–959.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0018246X00011481

Edwards E.M., The Wartime Experience of the League of Nations, 1939–47, [thesis for the degree of PhD, Department of History, National University of Ireland, Maynooth, September 2013], https://mural.maynoothuniversity.ie/7687/1/Emma%20Edwards%20thesis%2066368948.pdf (dostęp: 2 IX 2020).
Google Scholar