Działalność polityczna Antoniego Pułaskiego w czasach Rady Nieustającej (1776–1786)

Witold Filipczak

doi:10.18778/0208-6050.110.09

Autor

Witold Filipczak Uniwersytet Łódzki / University of Lodz https://orcid.org/0000-0001-5953-2480

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.110.09

Słowa kluczowe:

Antoni Pułaski, Polska w XVIII w., Wołyń, województwo czernihowskie, sejmiki

Abstrakt

Antoni Pułaski, brat Kazimierza – bojownika o niepodległość Stanów Zjednoczonych, jest znany historykom przede wszystkim ze względu na działalność w konfederacjach barskiej i targowickiej. Artykuł ten dotyczy jego aktywności politycznej w czasach rządów Rady Nieustającej. A. Pułaski po powrocie do Polski, który nastąpił jesienią 1775 r., związał się początkowo ze stronnictwem regalistycznym. Jednocześnie Pułaski utrzymywał przyjazne stosunki z hetmanem wielkim koronnym Franciszkiem Ksawerym Branickim, czołową postacią opozycji magnackiej. A. Pułaski trzy razy (1778, 1784, 1786) pełnił funkcję posła na sejm, lecz jedynie w 1778 r. wykazał się aktywnością w czasie obrad. W kadencji 1780–1781 był deputatem, czyli sędzią zasiadającym w Trybunale Koronnym, ale jego ówczesna działalność była negatywnie oceniana przez króla Stanisława Augusta i jego współpracowników. Aktywność polityczna Pułaskiego dotyczyła przede wszystkim sejmików. W 1776 r. kierował on obradami sejmiku przedsejmowego w Czersku na Mazowszu. W następnych latach działał na Wołyniu – na sejmikach we Włodzimierzu Wołyńskim i Łucku. W latach osiemdziesiątych XVIII w. Pułaski stopniowo oddalał się od stronnictwa dworskiego i coraz wyraźniej współpracował z opozycją magnacką. Szczególnie istotną rolę odegrał w czasie burzliwych sejmików województwa wołyńskiego przed sejmem z 1786 r.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Witold Filipczak - Uniwersytet Łódzki / University of Lodz

Dr hab. prof. UŁ Witold Filipczak – historyk, pracownik Katedry Historii Nowożytnej Uniwersytetu Łódzkiego. Zainteresowania naukowe: dzieje polityczne Rzeczypospolitej Obojga Narodów w czasach panowania Stanisława Augusta, parlamentaryzm polsko-litewski w XVII–XVIII w.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Królestwa Polskiego, sygn. 356.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 102.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], tzw. Metryka Litewska, dział VII, sygn. 45.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Zbiór Popielów [ZP], sygn. 112, 125, 128, 132.
Google Scholar

Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie [BCz], rkps 655, 673, 679, 681, 683, 688, 689, 694, 695, 697, 721, 724, 733, 736, 737, 840, 926, 927, 932, 1192, 2334.
Google Scholar

Biblioteka PAU i PAN w Krakowie [BPAU], rkps 1649, 8320.
Google Scholar

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 6849.
Google Scholar

Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy, Kijów (Центральний державний історичний архів України, Київ) [CDIAU], fond 49, opys 1, sprawa 1490.
Google Scholar

Lwiwska nacionalna naukowa biblioteka Ukrajiny imeni Wasyla Stefanyka (Львівська національна наукова бібліотека України імені Василя Стефаника), fond 5, opys 1, rkps 1178.
Google Scholar

Dyaryusz seymu ordynaryinego pod związkiem konfederacyi generalney oboyga narodow agituiącego się, wyd. A. Cieciszowski, Warszawa 1776.
Google Scholar

Dyaryusz seymu walnego ordynaryinego warszawskiego szescio niedzielnego roku […] 1778 dnia 5 miesiąca października odprawuiącego się, wyd. S. Sokołowski, Warszawa [1779].
Google Scholar

Dyaryusz seymu wolnego ordynaryinego grodzienskiego szescioniedzielnego roku panskiego 1784. Dnia 4 miesiąca pazdziernika odprawuiacego się, wyd. M. Tukalski-Nielubowicz, Warszawa 1785.
Google Scholar

Korespondencja polityczna Stanisława Augusta. Augustyn Deboli 1780, oprac. E. Zielińska, A. Danilczyk, Warszawa 2012.
Google Scholar

Korespondencja polityczna Stanisława Augusta. Augustyn Deboli 1781, oprac. E. Zielińska, A. Danilczyk, Warszawa 2015.
Google Scholar

Korespondencya Michała Jerzego Mniszcha, marszałka w. kor. z lat 1783–1790, [w:] K. Pułaski, Szkice i poszukiwania historyczne, seria 2, Petersburg 1898.
Google Scholar

Korespondencya krajowa Stanisława Augusta z lat 1784 do 1792, wyd. B. Zaleski, Poznań 1872.
Google Scholar

Stanisław August Poniatowski, Mémoires du roi…, t. II, Leningrad 1924.
Google Scholar

Volumina Legum, t. VIII, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860.
Google Scholar

Zbior mów, głosów, przymówień, manifestów, remanifestów, etc. mianych na seymie roku 1786…, t. I, Warszawa 1787.
Google Scholar

Zbior mow roznych w czasie seymu ostatniego szescio-niedzielnego roku 1778 mianych, Wilno [1779].
Google Scholar

Chłapowski K., Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 (materiały źródłowe), Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2017.
Google Scholar

Czeppe M., Sanguszko Janusz Modest, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992–1993, s. 492–494.
Google Scholar

Czeppe M., Sołtyk Kajetan Ignacy, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XL, Warszawa–Kraków 2001, s. 387–404.
Google Scholar

Danilczyk A., Afera Dogrumowej a konsolidacja opozycji antykrólewskiej w latach 1785–1786, „Kwartalnik Historyczny” 2004, R. CXI, nr 4, s. 47–81.
Google Scholar

Danilczyk A., Targowica czyli zdrada, Warszawa 2016.
Google Scholar

Danilczyk A., W kręgu afery Dogrumowej. Sejm 1786 roku, Warszawa 2010.
Google Scholar

Daszyńska J., Droga Pułaskiego do Savannah, [w:] Czas Ameryki. American Era. Księga ku czci Profesora dr hab. Krzysztofa Michałka, red. H. Parafianowicz, Białystok 2011, s. 27–44.
Google Scholar

Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 5 (1751–1794), oprac. J. Ternes, Warszawa 2017.
Google Scholar

Filipczak W., Polityczna rola Elżbiety z Branickich Sapieżyny w latach 1783–1784, [w:] Wielkie rody dawnej Rzeczypospolitej XVI–XIX wieku, t. I (Sapiehowie), red. T. Ciesielski, M. Sawicki, Opole 2018, s. 203–226.
Google Scholar

Filipczak W., Relacje między liderami stronnictwa regalistycznego na terenie Ukrainy w latach 1783–1784, [w:] Historia na źródłach oparta. Studia ofiarowane Profesorowi Tadeuszowi Srogoszowi w 65. rocznicę urodzin, red. A. Stroynowski, Częstochowa 2017, s. 667–680.
Google Scholar

Filipczak W., Rozdwojone wołyńskie sejmiki poselskie w 1786 roku, „Res Historica” 2013, nr 36, s. 163–190.
Google Scholar

Filipczak W., Rugi poselskie i losy „rozdwojonych” sejmików przedsejmowych w latach 1778–1786, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1997, t. XLIX, z. 1–2, s. 65–85.
Google Scholar

Filipczak W., Sejm 1778 roku, Warszawa 2000.
Google Scholar

Filipczak W., Sejmiki ziemi czerskiej 1780–1786, „Przegląd Nauk Historycznych” 2010, R. IX, nr 1, s. 139–179.
Google Scholar

Filipczak W., Stronnictwo regalistyczne w województwie kijowskim 1780–1782, „Przegląd Nauk Historycznych” 2009, R. VIII, nr 1, s. 79–104.
Google Scholar

Filipczak W., Życie sejmikowe prowincji wielkopolskiej w latach 1780–1786, Łódź 2012. https://doi.org/10.18778/7525-763-2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-763-2

Kądziela Ł., Między zdradą a służbą Rzeczypospolitej. Fryderyk Moszyński w latach 1792–1793, Warszawa 1993.
Google Scholar

Kobierecki M., Walewscy herbu Kolumna w XVII–XVIII wieku. Genealogia. Majętności. Działalność polityczna, Łódź 2008.
Google Scholar

Konopczyński W., Kazimierz Pułaski. Życiorys, Kraków 1931.
Google Scholar

Kriegseisen W., Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991.
Google Scholar

Michalski J., Dyplomacja polska w latach 1764–1795, [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. II (1572–1795), red. Z. Wójcik, Warszawa 1982, s. 483–705.
Google Scholar

Michalski J., O zmianę rosyjskiego ambasadora w Warszawie (zabiegi magnackiej opozycji w latach 1775–1776), „Kwartalnik Historyczny” 2002, R. CIX, nr 3, s. 147–160.
Google Scholar

Michalski J., Ogrodzki Jacek, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978, s. 650–651.
Google Scholar

Michalski J., Początki opozycyjnej działalności Franciszka Ksawerego Branickiego, „Kwartalnik Historyczny” 2006, R. CXIII, nr 2, s. 75–132.
Google Scholar

Michalski J., Polska wobec wojny o sukcesję bawarską, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964.
Google Scholar

Nanke C., Szlachta wołyńska wobec konstytucji trzeciego maja, Lwów 1907.
Google Scholar

Pachoński J., Karwicki Krzysztof Dunin, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XII, Wrocław 1966–1967, s. 153–154.
Google Scholar

Rolnik D., Leonarda Marcina Świeykowskiego (1721–1793), ostatniego wojewody podolskiego, życie codzienne i publiczne oraz jego myśli o Rzeczypospolitej, Katowice 2016.
Google Scholar

Rolnik D., Szlachta koronna wobec konfederacji targowickiej (maj 1792 – styczeń 1793), Katowice 2000.
Google Scholar

Rostworowski E., Kurdwanowski Kajetan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław 1971, s. 234–236.
Google Scholar

Rostworowski E., Sprawa aukcji wojska na tle sytuacji politycznej przed Sejmem Czteroletnim, Warszawa 1957.
Google Scholar

Rudnicki K., Biskup Kajetan Sołtyk 1715–1788, Kraków–Warszawa 1906.
Google Scholar

Smoleński W., Konfederacya targowicka, Kraków 1903.
Google Scholar

Stanek W., Konfederacja sejmowa z 1776 roku – narzędzie dworskiego zamachu stanu, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Historia” 1993, t. XXVIII, s. 125–148.
Google Scholar

Stanek W., Konfederacje generalne koronne z XVIII wieku, Toruń 1991.
Google Scholar

Stroynowski A., Cele i skutki rozdwojenia sejmiku podolskiego w 1786 roku, „Wieki Stare i Nowe” 2015, t. VIII, nr 13, s. 99–114.
Google Scholar

Stroynowski A., Obrady sejmu grodzieńskiego 1784 roku. Studium z dziejów kultury parlamentarnej, Częstochowa 2020.
Google Scholar

Stroynowski A., Opozycja sejmowa w dobie rządów Rady Nieustającej. Studium z dziejów kultury politycznej, Łódź 2005.
Google Scholar

Stroynowski A., Przeprowadzenie spłaty długów królewskich na sejmie 1784 roku, [w:] Sic erat in votis [1]. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Zbigniewowi Anusikowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin. Rzeczpospolita w czasach nowożytnych, red. M. Karkocha, P. Robak, Łódź 2017, s. 363–383.
Google Scholar

Stroynowski A., Zmiany sytuacji politycznej w Rzeczypospolitej przed ostatnim „wolnym” sejmem 1786 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1996, z. 58, s. 83–102.
Google Scholar

Szczygielski W., Miączyński Kajetan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XX, Wrocław 1975, s. 562–564.
Google Scholar

Szczygielski W., Olizar Franciszek Kajetan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978, s. 812–813.
Google Scholar

Szczygielski W., Orański (Wojna-Orański) Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 157–158.
Google Scholar

Szczygielski W., Pułaski Antoni, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIX, Wrocław 1986, s. 366–371.
Google Scholar

Szczygielski W., Pułaski Franciszek Ksawery, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIX, Wrocław 1986, s. 371–374.
Google Scholar

Szczygielski W., Pułaski Józef, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIX, Wrocław 1986, s. 380–386.
Google Scholar

Szczygielski W., Pułaski Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIX, Wrocław 1986, s. 386–395.
Google Scholar

Zielińska E., Wstęp, [w:] Entretiens du roi Stanislas-Auguste avec Otto Magnus von Stackelberg (1776), oprac. E. Zielińska, Warszawa 2020.
Google Scholar

Zielińska Z., Rzewuski Adam Wawrzyniec, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992–1993, s. 94–98.
Google Scholar

Zielińska Z., Studia z dziejów stosunków polsko-rosyjskich w XVIII wieku, Warszawa 2001.
Google Scholar

Żerek-Kleszcz H., Michał Walewski (podkomorzy krakowski i wojewoda sieradzki) i jego korespondencja z królem Stanisławem Augustem 1777–1787, „Rocznik Łódzki” 2001, t. XLVIII, s. 47–65.
Google Scholar