Jak przygotowywano psychicznie i mentalnie żołnierzy do walki w XIX i XX stuleciu? Próba spojrzenia
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.109.13Słowa kluczowe:
żołnierz na polu walki, przygotowanie żołnierzy do walki, psychika żołnierska, trauma pola walkiAbstrakt
W artykule omówiono, jak w różnych armiach świata przygotowywano psychicznie i mentalnie żołnierzy do walki w minionym stuleciu. Skoncentrowano uwagę głównie na II wojnie światowej, ale opisano przykłady działań militarnych w Wietnamie czy w trakcie wojen arabsko-izraelskich. Odwołano się też do przykładów wojen prowadzonych w XIX w. Omówiono kwestie przygotowania ideowego oraz roli wychowania patriotycznego. Wiele uwagi poświęcono problemom stresu pola walki czy dezercjom żołnierzy. Pominięto kwestię dezercji spowodowanych poglądami politycznymi, skupiając się jedynie na ucieczkach wywołanych strachem przed śmiercią czy kalectwem. Podjęto rozważania nad zagadnieniem: czy tak naprawdę żołnierz chce zabić wroga, czy celuje do nieprzyjaciela, chcąc go zabić? Czy tylko wykonuje rozkazy przełożonych? W artykule uwzględniono problematykę reakcji żołnierza na stratę przyjaciela. Osobnym zagadnieniem jest stosunek do zbrodni wroga na przykładzie wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Dachau przez żołnierzy amerykańskich. Opisano także przygotowanie żołnierzy Special Operations Execitive do walki w trakcie II wojny światowej oraz innych formacji elitarnych, a zwłaszcza osób działających w konspiracji. W artykule omówiono ponadto: przygotowanie do wypełnianych misji za linią frontu, kwalifikacje fizyczne i psychiczne strzelców wyborowych oraz snajperów, przedstawiając kilku najsłynniejszych z nich, rolę dowódcy (od najniższego do najwyższego szczebla dowodzenia), zarówno na przykładach II wojny światowej, ale też wojen arabsko-izraelskich. Na koniec oceniono, jak działania wojenne, także po zakończeniu, wpływają na życie osobiste żołnierzy.
Pobrania
Bibliografia
Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie [WBH-CAW], Komenda Garnizonu Łódź, sygn. I.322.34.7, I.322.34.75 i I.372.34.78.
Google Scholar
Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie [WBH-CAW], Departament Spraw Morskich i Kierownictwo Marynarki Wojennej, sygn. I.300.21.650.
Google Scholar
Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi [MTN/Ł], Dokumenty c. i k. Sądu Komendy Grupy Legionów Polskich w sprawie szer. Mariana Filipka zbiegłego z 3 kompanii uzupełniającej w Dęblinie, sygn. A-10958/1-7.
Google Scholar
Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi [MTN/Ł], Doniesienia o dezercji przesłane do c. i k. Sądu Komendy Grupy Legionów Polskich w Kozienicach przez Personalną Stację Zborną Legionów Polskich w Krakowie, 1916 r., sygn. A-10976/1-47.
Google Scholar
Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi [MTN/Ł], Raport komendanta kompanii uzupełniającej w Kozienicach w sprawie szer. Stanisława Robaka, 26 VIII 1916, sygn. A-10957.
Google Scholar
Biessonow J., Tankista. Z Armią Czerwoną do Trzeciej Rzeszy, przekł. S. Kędzierski, Warszawa–Gdańsk 2005.
Google Scholar
Blaichman F., Wolę zginąć walcząc. Wspomnienia z II wojny światowej, przekł. K. Janicki, wstęp i mapy M. Gilbert, Poznań 2010.
Google Scholar
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1934 r.
Google Scholar
Jacynik K., Wspomnienia z udziału w obronie przyczółka mostowego pod Radzyminem 11–17 VIII 1920, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1991, R. XXXVI, nr 3–4, s. 106–130.
Google Scholar
Łowczowski G., Polak jako żołnierz i moje wspomnienia ze służby żołnierskiej 1914–1948, Londyn 1968.
Google Scholar
O Niepodległą i granice, t. II (Raporty i komunikaty naczelnych władz wojskowych o sytuacji wewnętrznej Polski 1919–1920), red. M. Jabłonowski, P. Stawecki, T. Wawrzyński, Warszawa–Pułtusk 2000.
Google Scholar
Podręcznik podoficera, red. W. Skłodowski, Warszawa 1930.
Google Scholar
Przewodnik żołnierza piechoty, red. S. Kara, Warszawa 1919.
Google Scholar
Skarbczyk Legionisty (Przewodnik polowy żołnierza polskiego), oprac. J. A. Teslar, Piotrków 1916.
Google Scholar
Sosabowski S., Wychowanie żołnierza obywatela. Podręcznik dla dowódców pododdziałów uzgodniony z „Instrukcją o pracy oświatowo-kulturalnej i wychowawczej w wojsku”, Warszawa 1931.
Google Scholar
Wielgut F., Gawędy żołnierskie, Warszawa 1921.
Google Scholar
Wielgut F., Katechizm żołnierza polskiego, Częstochowa 1926.
Google Scholar
Wypisy do seminariów z historii wojskowej. Doświadczenia i wnioski z wojen izraelsko-arabskich, oprac. B. Gąsienica-Staszeczek, E. Krawczyk, S. Zapolski, Warszawa 1983.
Google Scholar
Żeligowski L., Wojna w roku 1920 (Wspomnienia i rozważania), Warszawa 1930.
Google Scholar
Bailey R., Tajna wojna. Historia operacji specjalnych podczas II wojny światowej, przekł. T. Łuczak, wstęp S. Faulks, Warszawa 2009.
Google Scholar
Brighton T., Gry wojenne. Patton, Monty i Rommel, przekł. A. Sak, Kraków 2011.
Google Scholar
Bull S., World War II. Infantry Tactics – Squad and Platoon, Oxford 2004.
Google Scholar
Ciepliński A., Woźniak R., Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku), Warszawa 1994.
Google Scholar
Czernielewski K. A., Kampania 1939 roku. Przebieg, kulisy, mity…, Łódź 2019.
Google Scholar
Czernielewski K. A., Polski wywiad wojskowy w latach wojny z Rosją bolszewicką. As służb specjalnych II Rzeczypospolitej – Jan Kowalewski, Łódź 2020.
Google Scholar
Czernielewski K. A., Jarno W., Garnizon łódzki Wojska Polskiego w latach 1918–1939, Toruń 2008.
Google Scholar
Finlan A., I wojna w Zatoce Perskiej 1991, przekł. A. Juchniewicz, Warszawa 2009.
Google Scholar
Głębowicz W., Matuszewski R., Nowakowski T., Indywidualna broń strzelecka II wojny światowej, Warszawa 2000.
Google Scholar
Haładaj K., Rozdżestwieński P., Karabiny i karabinki Mauser 98 w Wojsku Polskim w latach 1918–1939, Warszawa 2010.
Google Scholar
Holland J., Piekło Italii, przekł. R. Szymański, Warszawa 2008.
Google Scholar
Janicki K., Pijana wojna. Alkohol podczas II wojny światowej, Warszawa 2012.
Google Scholar
Jędrzejewska A., Zaszczytny obowiązek czy przykra powinność. Ochotnicy w szeregach Legionów Polskich w latach 1914–1916, [w:] O powinnościach żołnierskich, t. II (Tym, co polskość zachowali i o nią walczyli), red. M. Kardas, Oświęcim 2016, s. 86–101.
Google Scholar
Jones M., Wojna totalna. Armia Czerwona od klęski do zwycięstwa, przekł. W. Tyszka, Kraków 2013.
Google Scholar
Lee D., Najkrwawsze walki II wojny światowej. Historia bezpośrednich starć żołnierskich, przekł. P. Dobrosielski, Warszawa 2008.
Google Scholar
Pępkowska B., Życie w stresie. Trudności, jakich mogą doświadczać żołnierze przed, w czasie działań zbrojnych i po ich zakończeniu, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni” 2016, nr 3, s. 111–132.
Google Scholar
Rzadkowska M., Działalność Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego w Łodzi w latach 1945–1948, „Rocznik Archiwalno-Historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego” 2012, nr 4, s. 140–166.
Google Scholar
Schauer H., US Marines, przekł. B. Floriańczyk, Warszawa 1996.
Google Scholar
Semków P., Kształcenie żołnierza – obywatela w opinii Stanisława Sosabowskiego, [w:] O powinnościach żołnierskich, t. II, Tym, co polskość zachowali i o nią walczyli, s. 329–339.
Google Scholar
Snajperzy drugiej wojny światowej, wyd. 3, red. W. Markert, Warszawa 2017.
Google Scholar
Szumiec-Zielińska E., Żywe torpedy 1939, Warszawa 2017.
Google Scholar
Tym J. S., Żołnierz na wojnie i po wojnie. Problematyka zachowań ludzkich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2019, nr 104, s. 215–233.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.104.12
Winogradowa L., Snajperki. Dziewczyny z Armii Czerwonej, przekł. D. Bal, Kraków 2018, s. 37–55.
Google Scholar
Dąbrowska A., Polska też miała swoich kamikadze, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/8532?t=Polska-tez-miala-swoich-kamikadze (dostęp: 20 VII 2021).
Google Scholar
Korczyński P., „Bękarty wojny” w Dachau, http://www.polska-zbrojna.pl/Mobile/ArticleShow/25382 (dostęp: 12 IX 2021).
Google Scholar
Masakra w Dachau [hasło], https://pl.wikipedia.org/wiki/Masakra_w_Dachau (dostęp: 12 II 2021).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7328/jurpcb2022378123
Metamfetamina [hasło], https://narkopedia.org/Metamfetamina (dostęp: 12 IX 2021).
Google Scholar
Oblężenie Malty [hasło], https://pl.wikipedia.org/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Malty (dostęp: 28 IX 2021).
Google Scholar
Tyrniecki K., Szlachetni obrońcy wolności? Amerykańscy żołnierze bywali gorsi od nazistów, https://ciekawostkihistoryczne.pl/2016/02/04/szlachetni-obroncy-wolnosci-amerykanscy-zolnierze-bywali-gorsi-od-nazistow/ (dostęp: 1 VII 2021).
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
