Pojęcie niskocenności w kontekście środków trwałych

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie możliwości stosowania uproszczeń w rachunkowości, w szczególności w zakresie ujmowania środków trwałych oraz innych pozycji bilansowych, zgodnie z zasadą istotności i dochowując zasady wiernego odzwierciedlenia. Aby osiągnąć ten cel, wykorzystano dedukcyjno‑indukcyjne metody badawcze w postaci przeglądu literatury, analizy treści sprawozdań finansowych oraz statystycznej weryfikacji ustaleń.

Stosowanie uproszczeń w rachunkowości jest możliwe pod warunkiem, że nie zniekształca to obrazu jednostki ukazanego w sprawozdaniu finansowym, a tym samym nie wprowadza w błąd użytkowników tego sprawozdania, czyli nie jest istotne. Określenie progów, od których daną informację należy uznać za istotną, jest zadaniem trudnym, a równocześnie kluczowym w sprawozdawczości, jak również rewizji finansowej. Autorzy w artykule prezentują model, który pozwala na wyznaczenie poziomów istotności (zarówno w stosunku do całości sprawozdania finansowego, jak i poszczególnych jego elementów) w każdej jednostce gospodarczej, niezależnie od jej wielkości czy branży, w której funkcjonuje. Zaprezentowany model wynika z danych sprawozdawczych polskich przedsiębiorstw, stanowiąc korektę podobnych modeli stosowanych w krajach Europy Zachodniej, i ułatwia określenie zobiektywizowanego poziomu istotności cząstkowej w zasadzie dla wszystkich pozycji sprawozdawczych.

Wykorzystując zaprezentowany model, autorzy przeprowadzili badania na grupie 148 spółek giełdowych, analizując sprawozdania finansowe tych jednostek sporządzone za lata 2007–2014 i dokonując tym samym przeglądu danych zwartych w 1184 sprawozdaniach finansowych, oraz na grupie 337 mniejszych polskich spółek, analizując ich sprawozdania finansowe za lata 2010–2017 i dokonując przeglądu danych zwartych w kolejnych 2696 sprawozdaniach finansowych. Łącznie przeanalizowano dane z 3880 sprawozdań finansowych. Z przeprowadzonych badań wyciągnięto wnioski dotyczące możliwości stosowania przez jednostki uproszczeń w zakresie ujmowania środków trwałych. Badania umożliwiły wskazanie progów istotności dla jednostek notowanych na WIG30, mWIG40, sWIG80 oraz spółek giełdowych nienotowanych na żadnym z wymienionych indeksów, w szczególności istotności cząstkowej liczonej dla amortyzacji. Analiza wyników badań, w tym zastosowanie testu chi kwadrat, pozwoliło podać w wątpliwość to, czy z punktu widzenia rachunkowości finansowej dokonywanie jednorazowych amortyzacji w kwotach zbliżonych 10 000 zł (co jednostki mogą chcieć praktykować w związku ze zmianą przepisów podatkowych) nie zniekształci obrazu jednostki prezentowanego w jej sprawozdaniu finansowym. Hipotezą badawczą artykułu jest konstatacja, że nie wszystkie jednostki prowadzące księgi rachunkowe mogą stosować przepisy podatkowe w zakresie ujmowania nieskocennych środków trwałych.