Czynniki determinujące występowanie luk podatkowych
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6018.359.03Słowa kluczowe:
luka podatkowa, podatek VAT, PIT, CIT, akcyzaAbstrakt
Celem artykułu jest wskazanie czynników determinujących luki podatkowe w Polsce. Analizie poddane zostały podatki: od towarów i usług (VAT), dochodowy od osób prawnych (CIT), dochodowy od osób fizycznych (PIT) i akcyzowy. Przyjmuje się, że w Polsce występują wspólne czynniki determinujące wielkość luki podatkowej dla podatków VAT, CIT, PIT i akcyzy. Na podstawie analizy ekonometrycznych modeli panelowych dla krajów Unii Europejskiej lub OECD przedstawianych w literaturze przedmiotu wskazano ogólne czynniki determinujące luki podatkowe. Następnie poddano je szczegółowej analizie na bazie dostępnych danych statystycznych oraz pogłębionych studiów literaturowych. W opracowaniu omówiono również luki polityki podatkowej dla każdego z podatków. Dzięki przeprowadzonej analizie stwierdzono, że wspólnymi makroekonomicznymi czynnikami determinującymi luki podatkowe są: poziom rozwoju i stan koniunktury gospodarczej, obciążenie podatkowe oraz efektywna administracja skarbowa, a w przypadku czynników mikroekonomicznych znaczenie nieformalnych czynników instytucjonalnych może być niejednoznaczne.
Pobrania
Bibliografia
Adamczyk A., Czyż M. (2015), Determinanty luki podatkowej w VAT w krajach Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 76(1), s. 125–134.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18276/frfu.2015.76/1-11
Agha A., Haughton J. (1996), Designing VAT Systems: Some Efficiency Considerations, „The Review of Economics and Statistics”, vol. 78, no. 2, s. 303–308.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/2109932
Aizenman J., Jinjirak Y. (2008), The collection efficiency of the Value Added Tax: Theory and international evidence, „Journal of International Trade & Economic Development”, vol. 17(3), s. 391–410.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09638190802137059
Arak P., Kutwa K., Sarnowski J., Selera P. (2019), Efekty uszczelniania systemu podatkowego w Polsce w latach 2016–2018, Polski Instytut Ekonomiczny, Policy Paper, no. 1.
Google Scholar
Barbone L., Belkindas M., Bettendorf L., Bird R., Bonch-Osmolovskiy M., Smart M. (2013), Study to quantify and analyse the VAT Gap in the EU–27 Member States, Final Report of project TAXUD/2012/DE/316, https://www.econstor.eu/bitstream/10419/119879/1/773133313.pdf [dostęp: 10.06.2021].
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.2515326
Bąkowska K., Gniazdowski M., Lachowicz M. (2019), Horyzont optymalizacji – geneza, skala i struktura luki w podatku CIT, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
Google Scholar
Bratkowski A., Kotecki L. (2018), Luka VAT w świetle analiz makroekonomicznych. Raport wstępny, Instytut Obywatelski, Warszawa.
Google Scholar
CBOS (2016), Postawy wobec płacenia podatków, Komunikat z badań nr 85, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_085_16.PDF [dostęp: 10.06.2021].
Google Scholar
Christie E., Holzner M. (2006), What Explains Tax Evasion? An Empirical Assessment based on European Data, wiiw Working Papers, no. 40.
Google Scholar
Dziemianowicz R., Wyszkowski A., Budlewska R. (2014), Tax Expenditures. Spending through the Polish Tax System, „Ekonomia XXI Wieku”, nr 4(4), s. 92–107.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15611/e21.2014.4.06
Gajewski D.J., Laskowska M., Kusy R. (2019), Struktura wpływów podatkowych z CIT w Polsce w latach 2016–2018 w kontekście uszczelnienia systemu podatkowego, Raport CASP SGH, Warszawa, https://casp.sgh.waw.pl/sites/casp.sgh.waw.pl/files/RAPORT_CASP_LOW.pdf [dostęp: 10.06.2021].
Google Scholar
Hagemejer J., Malinowska A., Poniatowski G., Śmietanka A. (2020), Wpływ produkcji wyrobów tytoniowych na polską gospodarkę, Raport CASE, Warszawa.
Google Scholar
Hernandez M., Jamison J., Korczyc E., Mazar N., Sormani R. (2017), Applying Behavioral Insights to Improve Tax Collection. Experimental Evidence from Poland, World Bank Group, Washington.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1596/27528
Hutton E. (2017), The Revenue Administration – Gap Analysis Program: Model and Methodology for Value-Added Tax Gap Estimation, International Monetary Fund, https://www.imf.org/en/Publications/TNM/Issues/2017/04/07/The-Revenue-AdministrationGap-Analysis-Program-Model-and-Methodology-for-Value-Added-Tax-Gap-44715 [dostęp: 10.06.2021].
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5089/9781475583618.005
Klonowska A. (2016), Rozpoznawanie obszarów ryzyka podatkowego jako metoda zwiększania wpływów podatkowych, rozprawa doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków, https://r.uek.krakow.pl/bitstream/123456789/2822/1/1200003193.pdf [dostęp: 10.06.2021].
Google Scholar
Klonowska A. (2017), Luka podatkowa. Skutki dla finansów publicznych, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
Google Scholar
Komisja Europejska (2016), The Concept of Tax Gaps, Report on VAT Gap Estimations, FISCALIS Tax Gap Project Group (FPG/041), Brussels, https://taxation-customs.ec.europa.eu/system/files/2016-08/tgpg_report_en.pdf [dostęp: 14.06.2021].
Google Scholar
Komisja Europejska (2017), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2017 Final Report, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/bbc2a3cf-27e2-11ec-bd8e-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-268274073 [dostęp: 14.06.2021].
Google Scholar
Komisja Europejska (2018), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2018 Final Report, TAXUD/2015/CC/131, https://taxation-customs.ec.europa.eu/system/files/2018-10/2018_vat_gap_report_en.pdf [dostęp: 14.06.2021].
Google Scholar
Komisja Europejska (2019), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2019 Final Report, TAXUD/2015/CC/131, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/c281bda6-27e1-11ec-bd8e-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-268274213 [dostęp: 14.06.2021].
Google Scholar
Komisja Europejska (2020), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2020 Final Report, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/48f32ee9-f3dd-11ea-991b-01aa75ed71a1 [dostęp: 14.06.2021].
Google Scholar
Komisja Europejska (2021), VAT Gap in the EU. Report 2021, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/bd27de7e-5323-11ec-91ac-01aa75ed71a1 [dostęp: 14.06.2021].
Google Scholar
Konopczak K., Łożykowski A. (2019), Kwantyfikacja zmian luki CIT: podejście ekonometryczne, MF Working Paper Series, no. 39–2019.
Google Scholar
Kudła J., Kopyt M. (2020), Co decyduje o intencjach małych podatników w zakresie uchylania się od opodatkowania w Polsce?, materiał z warsztatów naukowych CASE „Struktura i efektywność polskiego systemu podatkowego”, 19–20 listopada, https://www.case-research.eu/index/?id=753d0c1b60cc9f7b9717d40dac01a96e [dostęp: 11.04.2021].
Google Scholar
Leszczyłowska A. (2017), Dochód księgowy a dochód podatkowy – analiza empiryczna wyników spółek akcyjnych, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 94(150), s. 63–79.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.4995
Lewicka-Strzałecka A. (2020), Moralność finansowa Polaków. Raport z badań V edycja, Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, Gdańsk.
Google Scholar
Mazur T., Bach D., Juźwik A., Czechowicz I., Bieńkowska J. (2019), Raport na temat wielkości luki podatkowej w podatku VAT w Polsce w latach 2004–2017, Ministerstwo Finansów – Opracowania i Analizy, Warszawa.
Google Scholar
Mielniczuk-Stelmach M. (2018), Metody przeciwdziałania wyłudzeniom w podatku od towarów i usług spowodowanym działaniem karuzeli VAT-owskich, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 528, s. 153–163.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2018.528.13
Ministerstwo Finansów (2010), Tax Expenditures in Poland, Warszawa, https://mfin.gov.hr/UserDocsImages/dokumenti/proracun/dubinska-analiza/Dubinska%20analiza%20rashoda%20-%20Porezni%20rashodi%20u%20Poljskoj.pdf [dostęp: 11.04.2021].
Google Scholar
Najwyższa Izba Kontroli (2019), Nadzór Ministra Finansów nad poborem podatku od towarów i usług. Informacja o wynikach kontroli, KBF.430.002.2019, nr ewid. 80/2019/P/18/011/KBF, Warszawa.
Google Scholar
OECD (2017), Tax Administration 2017. Comparative Information on OECD and Other Advanced and Emerging Economies, https://www.oecd-ilibrary.org/taxation/tax-administration-2017/the-measurement-of-tax-gaps_tax_admin-2017-19-en [dostęp: 15.06.2021].
Google Scholar
Piwowarski R. (2016), Czy polski system podatkowy jest progresywny? Analiza rozkładu obciążeń w zależności od formy zatrudnienia, „Gospodarka w Praktyce i Teorii”, nr 1(42), s. 33–50.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1429-3730.42.03
Piwowarski R. (2017), Preferencje społeczne dotyczące wielkości sektora publicznego oraz wybranych dóbr publicznych a wysokość dochodu, „Studia Prawno-Ekonomiczne”, nr 102, s. 227–241.
Google Scholar
Poniatowski G. (2016), Problem nieściągalności VAT w Polsce pod lupą, „Zeszyty mBank – CASE”, nr 142, https://case-research.eu/pl/problem-niesciagalnosci-vat-w-polsce-pod-lupa [dostęp: 15.06.2021].
Google Scholar
Poniatowski G., Bonch-Osmolovsky M., Śmietanka A. (2020), Study and Reports on the VAT Gap in the EU–28 Member States: 2020 Final Report, CASE Reports no. 503, https://www.case-research.eu/en/case-report-no-503-study-and-reports-on-the-vat-gap-in-the-eu-28-member-states-2020-final-report-101545 [dostęp: 15.06.2021].
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.3744157
Reckon LLP (2009), Study to Quantify and Analyze the VAT Gap in the EU–25 Member States, Report commissioned by the European Commission, Directorate-General for Taxation and Customs Union, London.
Google Scholar
Sarnowski J., Selera P. (2018), Zmniejszenie luki VAT w Polsce w latach 2016–2017, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
Google Scholar
Sawulski J., Bąkowska K., Gniazdowski M. (2020), Luka CIT w Polsce w latach 2014–2018, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
Google Scholar
Sowiński R. (2009), Uchylanie się od opodatkowania. Przyczyny, skutki i sposoby zapobiegania zjawisku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Sygut E. (2018), Tax exemptions in excise duty in the context of fiscal efficiency, „e-Finanse: Financial Internet Quarterly”, vol. 14, issue 2, s. 47–57.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2478/fiqf-2018-0011
Szczypińska A. (2018), Luka VAT w UE, MF Working Paper Series, no. 28.
Google Scholar
Thackray M., Alexova M. (2017), An Analytical Framework for Excise Gap Estimation: Excise Gaps in Tax Administration, Technical Notes and Manual, MFW, Washington.
Google Scholar
Warren N. (2019), Estimating tax gap is everything to an informed response to the digital era, „eJournal of Tax Research”, vol. 16, no. 3, s. 536–577.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.3200838
Wu S.-Y., Teng M.-J. (2005), Determinants of Tax Compliance – A Cross-Country Analysis, „FinanzArchiv/Public Finance Analysis”, vol. 61, no. 3, s. 393–417.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1628/001522105774979001
Zespół Analiz Ekonomicznych EY (2020), Szara strefa w Polsce, Warszawa, https://assets.ey.com/content/dam/ey-sites/ey-com/en_pl/topics/eat/pdf/03/ey-szara-strefa-w-polsce-final.pdf [dostęp: 20.05.2021].
Google Scholar
Zidkova H. (2014), Determinants of VAT Gap on EU, Prague Economic Papers, vol. 4, s. 514–530.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18267/j.pep.496
Ministerstwo Finansów (2020a), Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób prawnych za 2018 rok, Warszawa.
Google Scholar
Ministerstwo Finansów (2020b), Informacja dotycząca ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za 2019 rok, Warszawa.
Google Scholar
Ministerstwo Finansów (2021a), Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2019 rok, Warszawa.
Google Scholar
Ministerstwo Finansów (2021b), Sprawozdanie operatywne z wykonania budżetu państwa za 2020 rok, Warszawa.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
