German immigrants in central Poland in the late 18th and early 19th centuries
DOI:
https://doi.org/10.18778/1231-1952.29.1.02Abstract
The aim of this article is to provide a holistic presentation of the genesis, intensity, and directions of movement, as well as the spatial and temporal distribution of the German national group which settled in Central Poland from the end of the 18th century to the 1820–1830 period. This paper analyses the determinants of the inflow of German immigrants, and their geographical origin, as well as the social and occupational structure. The settlers from German lands were a very diverse social group. In the case of first and second-generation immigrants who came to Central Poland, the social integration process was still quite slow. The colonists and settlers living in the diaspora developed a certain pattern of existence that focused on their immediate environment separating them from the outside world, while the retention of their mother tongue and religious tradition was more an expression of traditionalist consciousness than national identity.
Downloads
References
BADZIAK, K., CHYLAK, K. and ŁAPA, M. (2014), Łódź wielowyznaniowa. Dzieje wspólnot religijnych do 1914 r., Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/7969-512-6
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7969-512-6
BAJER, K. (1958), Przemysł włókienniczy na ziemiach polskich od początku XIX wieku do 1939 roku. Zarys historyczno-ekonomiczny, Łódź.
Google Scholar
BREYER, A. (1941), Deutsche Tuchmachereinwanderung in den Ostmitteleuropäischen Raum von 1550 bis 1830, Posen-Leipzig.
Google Scholar
BUDZIAREK, M. (2001), ʽKatolicy niemieccy w Łodzi (wybrane zagadnienia)ʼ, [in:] KUCZYŃSKI, K. A. and RATECKA, B. (eds), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 r., Łódź, pp. 41–76.
Google Scholar
BURSCHE, E. (1925), ʽWstęp informacyjny o istniejących w Rzeczpospolitej Polskiej Kościołach Ewangelickichʼ, Rocznik Ewangelicki, pp. 17–43.
Google Scholar
Das ehemalige Königreich Polen, nach den Grenzen von 1772: mit Angabe der Theilungslinien von 1772, 1793 & 1795, L. Friederichsen & Co. Geographische – Verlagshandlung; (Lith. Anst. v. Leopold Kraatz), Hamburg-Berlin, 1872.
Google Scholar
FLATT, O. (1853), Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warsaw.
Google Scholar
FRIEDMAN, F. (1933), ʽPoczątki przemysłu w Łodzi 1823–1830ʼ, Rocznik Łódzki, 3, Łódź, pp. 97–186.
Google Scholar
GASTPARY, W. (1977), Historia protestantyzmu w Polsce od połowy XVIII w. do I wojny światowej, Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna, p. 312.
Google Scholar
GĄSIOROWSKA, N. (1965), ʽOsadnictwo fabryczneʼ, Ekonomista Year XXII, 1922, I-II [in:] GĄSIOROWSKA-GRABOWSKA, N., Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim, Warsaw, pp. 70–135.
Google Scholar
GINSBERT, A. (1962), Łódź – studium monograficzne, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Google Scholar
GOLDBERG, J. (1968), ʽOśrodki przemysłowe we wschodniej Wielkopolsce w XVIII w.ʼ, Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych, XXIX, Poznań, pp. 55–85.
Google Scholar
GROSSMAN, H. (1926), ʽStruktura społeczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808–1810ʼ, Kwartalnik Statystyczny 1925, II, GUS, Warsaw, pp. 1–108.
Google Scholar
HEIKE, O.(1979), 150 Jahre Schwabensiedlungen in Polen 1795–1945, Leverkusen.
Google Scholar
INGLOT, S.(1945), Kolonizacja wewnętrzna a napływ Niemców do Polski od XVI–XVIII wieku, Krakow.
Google Scholar
JANCZAK, J. (1982), ʽLudność Łodzi przemysłowej 1820–1914ʼ, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica, 11, Łódź.
Google Scholar
KACZMARCZYK, Z. (1945), Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry, Poznań.
Google Scholar
KNEIFEL, E. (1971), Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555–1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen, Vierkierchen Vierkirchen über München.
Google Scholar
KOŃCZYŃSKI, J. (1911), Stan moralny społeczeństwa polskiego, Warsaw.
Google Scholar
KOSSMANN, E. O. (1936), ʽDas alte deutsche Lodz auf Grund der städtischen Seelenbücherʼ, Deutsche Wissenschaftliche Zeitschrift für Polen, Hf. XXX, pp. 21–47.
Google Scholar
KOSSMANN, E. O. (1937), ʽStammesspiegel deutscher Dörfer in Mittelpolenʼ, Jomsburg, 3, pp. 329–342.
Google Scholar
KOSSMANN, O.(1978), Die Deutschen in Polen seit der Reformation. Historisch-geographische skizzen. Siedlung – Sozialstruktur – Wirtschaft, Marburg am Lahn.
Google Scholar
LORENTZ, Z. (ed.) (1928), ʽTrzy raporty Rajmunda Rembielińskiego prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego z objazdu obwodu łęczyckiego w 1820 r.ʼ, Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, 1.
Google Scholar
LORENTZ, Z. (ed.) (1930), ʽRaport prezesa Komisji Wojewódzkiej Mazowieckiej o stanie przemysłu włókienniczego w roku 1828ʼ, Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego 1929–1930, Łódź, pp. 173–192.
Google Scholar
LÜCK, K. (1934), Deutsche Aufbaukräfte in der Entwicklung Polens, Plauen.
Google Scholar
MARSZAŁ, T. (2020), Mniejszość niemiecka w Polsce Środkowej. Geneza, rozmieszczenie i struktura od końca XVIII w. do II wojny światowej, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
MENCEL, T. (1959), ʽPod zaborem pruskim i w Księstwie Warszawskim (1793–1814)ʼ [in:] RUSIŃSKI, W. (ed.), Dzieje wsi wielkopolskiej, Poznań, pp. 115–140.
Google Scholar
MISSALOWA, G. (1964), ʽPrzemysłʼ Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego (1815–1870), 1, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Google Scholar
NICHTWEISS, J. (1954), Das Baurnlegen in Mecklenburg. Eine Untersuchung zur Geschichte der Bauernschaft und der zweiten Leibeigenschaft in Mecklenburg bis zum Brginn des 19 Jahrhunderts, Berlin.
Google Scholar
OSTROWSKI, W. (1949), Świetna karta z dziejów planowania w Polsce 1815–1830, Warsaw.
Google Scholar
PYTLAK, A. (1917), Die deutschen Kolonisationsbestrebungen auf den Staatsdomänen im Königreich Polen (1793–1864), Leipzig.
Google Scholar
PYTLAS, S. (1996), ʽProblemy asymilacji i polonizacji społeczności niemieckiej w Łodzi do 1914 r.ʼ, [in:] WILK, M. (ed.), Niemcy w Łodzi do 1939 r., Łódź, pp. 13–20.
Google Scholar
RODECKI, F. (1830), Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego, Warsaw.
Google Scholar
RÓŻAŃSKI, A. (1948), ʽPróba określenia liczby imigrantów niemieckich przybyłych na teren Królestwaʼ, Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych, Poznań, 10, pp. 185–201.
Google Scholar
RUTKOWSKI, J. (1953), Historia gospodarcza Polski (do 1864), Warsaw.
Google Scholar
RYNKOWSKA, A. (1951), ʽDziałalność gospodarcza władz Królestwa Polskiego na terenie Łodzi przemysłowej w latach 1821–1831ʼ, Łódź: ŁTN, Wydz. 2, 5.
Google Scholar
SCHMOLLER, G. (1870), Zur Geschichte der deutschen Kleingewerbe im 19. Jahrhundert, Halle.
Google Scholar
SCHMOLLER, G. (1873), Die Entwicklung und die Krisis der deutschen Weberei im 19. Jahrhundert, Berlin.
Google Scholar
SIMSCH, A. (1983), Die Wirtschaftpolitik des preussischen Staates in der Provinz Südpreussen 1793–1806/7, Berlin.
Google Scholar
SMOLEŃSKI, W. (1901), ʽRządy pruskie na ziemiach polskich 1793–1807ʼ, Pisma Historyczne, III, Krakow.
Google Scholar
SOBCZYŃSKI, M. (2000), ʽHistoria powołania i przemiany administracyjne województwa łódzkiegoʼ, [in:] SOBCZYŃSKI, M. and MICHALSKI, W. (eds.), Województwo łódzkie na tle przemian administracyjnych Polski, Łódź, pp. 7–21.
Google Scholar
STEGNER, T.(1994), ʽWięź wyznaniowa a narodowaʼ, [in:] STEGNER, T. (ed.), Naród i religia, Gdańsk, pp. 6–16.
Google Scholar
ŚLADKOWSKI, S. (1969), Kolonizacja niemiecka w południowo-wschodniej części Królestwa Polskiego w latach 1815–1915, Lublin.
Google Scholar
ŚMIAŁOWSKI, J. (1999), ʽNiemców polskich dylematy wyborówʼ, [in:] CABAN, W. (ed.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce, pp. 209–224.
Google Scholar
WĄSICKI, J. (1953), ʽKolonizacja niemiecka w okresie Prus Południowych 1793–1806’, Przegląd Zachodni Year 8 (9/10), pp. 137–179.
Google Scholar
WĄSICKI, J. (1957), Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793–1806, Wrocław.
Google Scholar
WERESZYCKI, H. (1986), Pod berłem Habsburgów, Krakow.
Google Scholar
WIECH, S. (1999), ʽRzemieślnicy i przedsiębiorcy niemieckiego pochodzenia na prowincji Królestwa Polskiego 1815–1914’, [in:] CABAN, W. (ed.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce, pp. 95–116.
Google Scholar
WINIARZ, A. (1998), ʽUdział mniejszości niemieckiej w życiu kulturalno-oświatowym księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807–1915)’, [in:] BILEWICZ, A. and WALASEK, S. (eds), Rola mniejszości narodowych w kulturze i oświacie polskiej w latach 1700–1939, Wrocław, pp. 123–138.
Google Scholar
WOBŁYJ, K. G. (1909), Oczierki po istorji polskoj cabricznoj promyszlennosti, I, ʽ1764–1830’, Kyiv.
Google Scholar
WOŹNIAK, K. (1993), ʽWokół sporów o znaczenie rolnego osadnictwa niemieckiego w łódzkim okręgu przemysłowym’, Acta Universiitatis Lodziensis. Folia Historica, 49, pp. 113–130.
Google Scholar
WOŹNIAK, K. (1997), ʽSpory o genezę Łodzi przemysłowej w pracach historycznych autorów, polskich, niemieckich i żydowskich’, [in:] SAMUŚ, P. (ed.) Polacy, Niemcy, Żydzi w Łodzi w XIX–XX w.; sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź, pp. 9–26.
Google Scholar
WOŹNIAK, K. (1998), ʽMiastotwórcza rola łódzkich ewangelików w latach 1820–1939’ [in:] MILERSKI, B. and WOŹNIAK, K. (eds), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź, pp. 83–116.
Google Scholar
WOŹNIAK, K. P. (2013), Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII w. do 1866 roku. Proces i jego interpretacje, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/7525-960-5
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-960-5
WOŹNIAK, K. P. (2015), ʽPruskie wsie liniowe w okolicach Łodzi i ich mieszkańcy w początkach XIX w.’, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 21, pp. 101– 117. https://doi.org/10.18778/1508-1117.21.06
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.21.06
WRÓBEL, E. and WRÓBEL, J. (1988), ʽAleksandrów Łódzki 1816–1831’, Mówią Wieki, 10, pp. 15–19.
Google Scholar
ZDZITOWIECKI, J. (1948), Książę-Minister Franciszek Xavery Drucki-Lubecki 1778–1846, Warsaw.
Google Scholar
Published
Versions
- 2023-12-21 (2)
- 2022-06-30 (1)
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
