The Programme of Repairing the Polish‑Lithuanian Commonwealth in Saxon Times. Ethical, Political as well as Socio‑Economic Aspects
DOI:
https://doi.org/10.18778/1899-2226.21.2.06Keywords:
moral science, military auction, serfdom, small population, internal marketAbstract
The first projects to repair the political system of the Polish‑Lithuanian Commonwealth were limited in Saxon times. In the case of Stanisław Konarski, the greatest thinker of those times, the ethical aspect of the state repair programme, which was the reform of Piarist education, was temporarily ahead of the political aspect. The latter was presented only at the end of this time in the work “O skutecznym rad sposobie” (“How to give advice effectively”). The Piarist scholar proposed auctioning off the army and preventing the breaking of parliament sessions by means of the liberum veto principle.
Some writers of this period (Stanisław Leszczyński, Stanisław Konarski) had weak and inconsistent proposals to abolish the peasants’ serfdom and their enfranchisement, similar to the statements of later Polish physiocrats on this subject.
In the views of the main thinkers of Saxon times, the postulates about the need to develop agriculture, industry and trade were combined with mercantilist topics. These writers were populationists. Stefan Garczyński’s considerations on the role of the internal market, presented in his “Anatomy of the Republic of Poland”, should be specially emphasized.
References
Becker H., H. E. Barnes, Rozwój myśli społecznej od wiedzy ludowej do socjologii, t. I, Książka i Wiedza, Warszawa 1964, t. II, Warszawa 1965.
Google Scholar
Buchwaldówna P., Trzy wydania „Anatomii Rzeczypospolitej Polskiej” Stefana Garczyńskiego, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 1963, z. 8, Kórnik.
Google Scholar
Duda J., R. Orłowski, Gospodarka polska w dziejowym rozwoju Europy (do 1939 roku), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 1999.
Google Scholar
Gierowski J. A., Rzeczpospolita w dobie złotej wolności (1648–1763), „Fogra” Oficyna Wydawnicza, Kraków 2004.
Google Scholar
Górski J., Poglądy ekonomiczne Stanisława Staszica [w:] J. Górski, Z historii myśli ekonomicznej. Studia i materiały, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1985.
Google Scholar
Grodziski S., Polska w czasach przełomu (1764–1815), „Fogra” Oficyna Wydawnicza, Kraków 2004.
Google Scholar
Janeczek S., Oświecenie chrześcijańskie. Z dziejów polskiej kultury filozoficznej, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1994.
Google Scholar
Jedynak B., „Aby potomkowie byli Polakami”. Z historii refleksji nad obyczajem w Oświeceniu (S. Konarski – J. J. Rousseau – S. Staszic), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 2001.
Google Scholar
Jedynak S., Wstęp [w:] S. Leszczyński, Głos wolny wolność ubezpieczający, Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin 1987.
Google Scholar
Klimowicz M., Oświecenie. Historia literatury polskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980.
Google Scholar
Konarski S., Mowa o kształtowaniu człowieka uczciwego i dobrego obywatela [w:] S. Konarski, Pisma wybrane, t. II, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszaw 1955.
Google Scholar
Konarski S., O skutecznym rad sposobie i inne pisma polityczne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 2005.
Google Scholar
Konarski S., O uszczęśliwieniu własnej ojczyzny. Na czym dobro i szczęście Rzeczypospolitej naszej zaległo? [w:] S. Konarski, Pisma wybrane, t. II, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1955.
Google Scholar
Konopczyński W., Stanisław Konarski, Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki, Warszawa, Pałac Staszica 1926.
Google Scholar
Konopczyński W., Wstęp [w:] S. Konarski, O skutecznym rad sposobie i inne pisma polityczne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 2005.
Google Scholar
Kot S., Reforma szkolna Stanisława Konarskiego, Gebethner i Wolff, Kraków 1923.
Google Scholar
Lipiński E., Historia polskiej myśli społeczno‑ekonomicznej do końca XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.
Google Scholar
Nowak‑Dłużewski J., Stanisław Konarski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1989.
Google Scholar
Rosicka J., Polskie spory o własność. Narodziny nowożytnej myśli ekonomicznej na ziemiach polskich (1765–1830), Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1984.
Google Scholar
Serra A., Krótki traktat o przyczynach, które mogą sprowadzić obfitość złota i srebra w krajach nie posiadających kopalni [w:] Merkantylizm i początki szkoły klasycznej. Wybór pism ekonomicznych XVI i XVII wieku, oprac. E. Lipiński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958.
Google Scholar
Skodlarski J., Historia gospodarcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Google Scholar
Staszic S., Przestrogi dla Polski [w:] S. Staszic, Pisma filozoficzne i społeczne, t. I, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1954,.
Google Scholar
Suchodolski B., Komisja Edukacji Narodowej na tle roli oświaty w dziejowym rozwoju Polski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1972.
Google Scholar
Śrutwa J. ks., Wychowanie religijno‑moralne w Collegium Nobilium 1740–1773, „Roczniki Teologiczno‑Kanoniczne” 1974, t. XXI, z. 6.
Google Scholar
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
