The Ethical Issues in Stock Exchange Law During Partitions of Poland and in the First Years of Poland’s Independence
DOI:
https://doi.org/10.18778/1899-2226.13.2.07Keywords:
stock exchange regulations, ethics, stock exchange authorities, commercial law, brokerAbstract
The object of the article are the questions concerning the „ethical aspects” of functioning of stock exchange law during partitions of Poland and in the first years of independent Poland. The analysis covers the period from 1817 (when in Warsaw the first official stock exchange on Polish territory was created) to 1921 when the first in independent Poland Act about the Organization of Stock Exchanges was passed. In the 19th century, several stock exchanges were created on Polish territory, from which the most essential were those in: Warsaw, Lvov and Lodz. The stock exchange was (and still is) regarded as one of the key institutions of market economy. Already, even on this account, the stock exchange law constituted the essential reference to economic law. On its basis the important institutions functioned, not only in the area of economy. In this article, the basic records of laws and exchange charters were traced, as well as different – essential for stock exchanges – documents (for instance, ministerial instructions), which set the principles of functioning of those institutions. The principles were considered from ethical norms’ point of view, which established ethics of economic life of that time. I have especially focused my attention on the principles of functioning of stock exchanges, which related to: the main stock organs, members of exchanges, as well as the so-called clientele. The stock exchange law also related to realities of that time, where-for different reasons – common cases of disobedience of the law occured. It should be stressed here, that stock exchange law was shaped on basis of economic legislation of the partitioners and that it was subject to changes along with political, economic and social transformations, which took place on Polish territory in the discussed period.References
lat Giełdy warszawskiej (1817–1997). Katalog wystawy, Wyd. GPW w Warszawie S.A. Archiwum Państwowe w Krakowie, Giełda Pieniężna.
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Łodzi, Giełda Pieniężna w Łodzi (GPŁ), Wstęp i inwentarz, opr. B. Pełka Bentham J., Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, Warszawa 1958.
Google Scholar
Bojdo B., L. Kałkowski, S. Świątek, Giełda Pieniężna w Krakowie (1919–1939), PTE Oddział w Krakowie, Kraków 1997.
Google Scholar
Centralne Archiwum w Wilnie, Zespół Izby Skarbowej w Wilnie.
Google Scholar
Chancellor E., Historia spekulacji finansowych, Warszawa 2001.
Google Scholar
Cybulski J., Papiery wartościowe w obrocie krajowym i zagranicznym. Giełda, Gdańska Grupa Promocyjna S.A. 1991.
Google Scholar
Czerniawski R., Statuty Giełdy w Warszawie, Wydawnictwo GPW, Warszawa 1996.
Google Scholar
Dunin K., Zasady prawa handlowego, Warszawa 1911.
Google Scholar
Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r.
Google Scholar
Dziuba D.T., Giełdy i ich archetypy na ziemiach polskich, Difin, Warszawa 2006.
Google Scholar
Encyklopedia Handlowa, Warszawa 1891.
Google Scholar
Encyklopedia Nauk Politycznych, red. E.J. Reyman, t. 2, Warszawa 1937.
Google Scholar
Etyka, red. H. Jankowski, PWN, Warszawa 1973.
Google Scholar
Godłów-Legiędź J., Liberalizm. Od ekonomii klasycznej do polityki transformacji, ABSOLWENT, Łódź 2001.
Google Scholar
Jezierski A., C. Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, Key Text, Warszawa 2001.
Google Scholar
Karpiński S., Wykłady o bankowości, Warszawa 1916.
Google Scholar
Kempner S.A., Badania i szkice ekonomiczne, Warszawa 1902.
Google Scholar
Kempner S.A., Giełda: jej istota, cel i ustrój, Warszawa 1908.
Google Scholar
Kieniewicz S., Dramat trzeźwych entuzjastów. O ludziach pracy organicznej, Warszawa 1964.
Google Scholar
Kodeks handlowy obowiązujący w Królestwie Polskiem, red. J. Namitkiewicz, Warszawa 1919.
Google Scholar
Komitet Giełdowy Warszawski, Sprawozdanie za 1910 r., Warszawa 1911.
Google Scholar
Komitet Giełdowy Warszawski, Sprawozdanie za 1913 r., Warszawa 1914.
Google Scholar
Komitet Giełdowy Warszawski. Sprawozdanie za 1915 r., Warszawa 1917.
Google Scholar
Koszutski S., Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatniem trzydziestoleciu (1870–1900 r.), Warszawa 1905.
Google Scholar
Kulczycka-Saloni J., Pozytywizm, Warszawa 1971.
Google Scholar
Kuźko W., Działalność Komitetu Giełdowego Łódzkiego na rzecz ochrony przemysłu i handlu w Łodzi podczas I wojny światowej [w:] Dzieje burżuazji w Polsce. Studia i materiały, red. R. Kołodziejczyk, t. III, Wrocław 1983.
Google Scholar
Lewicka-Strzałecka A., Etyczne programy firm: teoria i praktyka [w:] Etyka biznesu, gospodarki i zarządzania, red. W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka, D. Miller, Wydawnictwo WSHE w Łodzi 1999.
Google Scholar
Lewicka-Strzałecka A., Etyczne standardy firm i pracowników, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1999.
Google Scholar
Macyra R., Na rynku hossy i bessy. Giełdy towarowe w II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2004.
Google Scholar
Markiewicz H., Pozytywizm, PWN, Warszawa 1978; Pozytywizm, cz. 1–2, Wrocław 1950–1951.
Google Scholar
Marks B., Działalność Warszawskiego Komitetu Giełdowego (1910–1920), „Prace Historyczno-Archiwalne”, t. XVIII.
Google Scholar
Marks B., Łódzka Giełda Pieniężna w II Rzeczypospolitej [w:] XVI Powszechny Zjazd Historyków Polskich: Przełomy w historii (Wrocław, 15–18 września 1999 r.), Pamiętnik, t. III, cz. 2, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002.
Google Scholar
Marks B., Z historii ustawodawstwa i prawodawstwa giełdowego (1817–1921) [w:] Księga jubileuszowa poświęcona 50-leciu pracy naukowo-dydaktycznej prof. dr. hab. Wiesława Piątkowskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2006.
Google Scholar
Marks B.P., Warszawska Giełda: organizacyjno-prawne podstawy działalności w latach 1817–1914, „Zeszyty Naukowe. Ekonomia: Teoria i zastosowania” 2008, nr 2.
Google Scholar
Mill J.S., Utylitaryzm. O wolności, Warszawa 1959.
Google Scholar
Ossowska M., Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 1970.
Google Scholar
Ossowska M., Socjologia moralności. Zarys zagadnień, Warszawa 1969.
Google Scholar
Paneth M., Giełdy pieniężne [w:] Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, b.m.w. 1928.
Google Scholar
Pieńkowski T., Dawna Giełda Petersburska, „Przemysł i Handel” 1924, z. 33.
Google Scholar
Pieńkowski T., Zarys organizacji ważniejszych europejskich giełd pieniężnych, „Przemysł i Handel” 1924, z. 37.
Google Scholar
Pietrzak-Pawłowska I., Praca organiczna wobec wielkokapitalistycznych przemian w Królestwie Polskim, „Przegląd Historyczny” 1963, z. 3.
Google Scholar
Postanowienie Księcia Namiestnika Królestwa Polskiego o urządzeniu giełdy kupieckiej z dnia 12 kwietnia 1817 r., „Dziennik Praw Królestwa Polskiego” 1817.
Google Scholar
Powszechny kodeks handlowy, objaśniony przez dra J. Rosenblatta, Kraków 1876.
Google Scholar
Puławski M., K. Fandrey, Ogólna charakterystyka giełd [w:] Giełdy w gospodarce światowej, red. W. Januszkiewicz, PWE, Warszawa 1991.
Google Scholar
Radziszewski H., Podręcznik ekonomii politycznej, Warszawa 1919.
Google Scholar
Roscher W., System gospodarstwa społecznego, t. III: Nauka ekonomii handlu i przemysłu, Warszawa 1889.
Google Scholar
Rusiński W., Zarys historii gospodarczej Polski na tle dziejów gospodarczych powszechnych, PWN, Warszawa 1986.
Google Scholar
Rusiński W., Zarys historii gospodarczej powszechnej. Czasy nowożytne i najnowsze (1500–1939), KiW, Warszawa 1970.
Google Scholar
Sand H., Znaczenie zwyczaju handlowego, Katowice 1928.
Google Scholar
Sobranije uzakonienij i rasporjażenij pravitielstva, 1898, t. 2.
Google Scholar
Socha J., Rynek papierów wartościowych w Polsce, OLYMPUS, Warszawa 2003.
Google Scholar
Soldenhoff S., Wprowadzenie do etyki, PWN, Warszawa 1972.
Google Scholar
Sprawozdanie z działalności Łódzkiego Komitetu Giełdowego za 1899 r., Łódź 1900.
Google Scholar
Stankiewicz W., Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2000.
Google Scholar
Stulecie Giełdy Warszawskiej (1817–1917), Wyd. KGW, Warszawa 1917.
Google Scholar
Svod zakonov 1887, t. XI.
Google Scholar
Tomanek F., Handel towarowy i pieniężny oraz jego organizacja, Lwów–Warszawa 1925.
Google Scholar
Ukaz Jego Cesarsko-Królewskiej Mości zaprowadzający w Królestwie Polskim Gildie Kupieckie, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, Rocznik 1851.
Google Scholar
Urban R., Działalność Giełdy Pieniężnej w Poznaniu, „Gazeta Bankowa” 1929, nr 6.
Google Scholar
Ustawa Giełdy Łódzkiej, Łódź 1998.
Google Scholar
Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana, t. XXIII, Warszawa 1889.
Google Scholar
Woyzbun S., Giełda: przeszłość, organizacja obecna, obroty, Warszawa 1928.
Google Scholar
Wróblewski J., Oceny i normy moralne w wykładni prawa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1961.
Google Scholar
Zaleski A., Towarzystwo warszawskie. Listy do przyjaciółki przez baronową XYZ, Warszawa 1971.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
