Legal Consciousness in the Polish People’s Republic: The Epistemological Roots of the High Consensus Concept

Tomasz Raburski

doi:10.18778/0208-6069.109.09

Autor

Tomasz Raburski Adam Mickiewicz University in Poznań https://orcid.org/0000-0002-8274-9597

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6069.109.09

Słowa kluczowe:

świadomość prawna, polska socjologia prawa, Adam Podgórecki, Maria Borucka-Arctowa, epistemologia prawna

Abstrakt

Artykuł bada konceptualizacje pojęcia świadomości prawnej w polskiej socjologii prawa w okresie od lat 60. do 90. XX w. i analizuje ich podstawy epistemiczne. Porównywane są trzy tradycje, wyraźnie odrębne w tym okresie: zachodnia, polska i radziecka, charakteryzujące się odmiennym poziomem konsensu i odmiennymi jego źródłami. Omawiane są różne konceptualizacje pojęcia w tych tradycjach. Koncepcje te umieszczane są w perspektywie “nowego rygoryzmu” (pojęcie Carla E. Schorskego), który był dominującą ramą metodologiczną, określającą kryteria naukowości w tym okresie. Analizując konceptualizacje świadomości prawnej w Polsce, artykuł zwraca uwagę na wszechobecność trójczłonowych kategoryzacji. Jako propozycja wyjaśnienia tego zjawiska, wskazuje się głębokie założenia epistemiczne pozytywizmu (w jego odmianach filozoficznej, socjologicznej i prawnej).

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Afeltowicz, Łukasz. Krzysztof Pietrowicz. 2012. “Socjotechnika Adama Podgóreckiego w perspektywie porównawczej.” Roczniki Historii Socjologii 2: 39–71.
Google Scholar

Borucka-Arctowa, Maria. 1967. O społecznym działaniu prawa. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Borucka-Arctowa, Maria. Ed. 1974. Świadomość prawna robotników. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Borucka-Arctowa, Maria. 1981. Świadomość prawna a planowe zmiany społeczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Cane, Peter. Herbert M. Kritzer. Eds. 2010. The Oxford Handbook of Empirical Legal Research. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199542475.001.0001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199542475.001.0001

Chua, Lynett J. David L. Engel. 2019. “Legal Consciousness Reconsidered.” Annual Review of Law and Social Science 15: 335–353. https://doi.org/10.1146/annurev-lawsocsci-101518-042717
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev-lawsocsci-101518-042717

Cywiński, Zbigniew. 1996. “Kilka uwag o ujęciach świadomości prawnej.” Studia Iuridica 31: 9–22.
Google Scholar

Czapska, Janina. 2017. “Psychospołeczne wątki w pracach Marii Boruckiej-Arctowej. Świadomość prawna.” In Świadomościowy wymiar prawa. Edited by Michał Dudek, Katarzyna Struzińska. 11–46. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Dębska, Hanna. 2022. “Herezja w prawoznawstwie. Trajektoria polskiej socjologii prawa w XX wieku.” In Polskie nauki społeczne w perspektywie relacji władzy i zależności międzynarodowych. Edited by Tomasz Zarycki. 105–137. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323556695.pp.105-137

Ewick, Patricia. Susan S. Silbey. 1992. “Conformity, Contestation, and Resistance: An Account of Legal Consciousness.” New England Law Review 26(3): 731–749. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226212708.001.0001
Google Scholar

Ewick, Patricia. Susan S. Silbey. 1998. The Common Place of Law: stories from everyday life. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226212708.001.0001

Geiger, Theodor. 1987. Vorstudien zur Soziologie des Rechts. Berlin: Duncker & Humblot. https://doi.org/10.3790/978-3-428-06308-6
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3790/978-3-428-06308-6

Gizbert-Studnicki, Tomasz. Adam Dyrda. Andrzej Grabowski. 2017. Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar

Gryniuk, Anna. 1979. Świadomość prawna studium teoretyczne. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Habermas, Jurgen. 1996. Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy. Cambridge: Polity. https://doi.org/10.7551/mitpress/1564.001.0001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/1564.001.0001

Heitzmann, Barbara. 2002. Rechtsbewusstsein in der Demokratie. Wiesbaden: Westdeutscher Verlag. https://doi.org/10.1007/978-3-322-87344-6
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-322-87344-6

Hindess, Barry. 1977. Philosophy and Methodology in the Social Sciences. Hassocks: The Harvester Press Limited.
Google Scholar

Kennedy, Duncan. 1980. “Toward an Historical Understanding of Legal Consciousness: The Case of Classical Legal Thought in America, 1850–1940.” Research in Law and Sociology 3: 3–24.
Google Scholar

Keßler, Erich M. 1981. “Annotierte Bibliographie zu Knowledge and Opinion about Law KOL-Untersuchungen.” Zeitschrift für Rechtssoziologie 2(2): 278–293. https://doi.org/10.1515/zfrs-1981-0207
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/zfrs-1981-0207

Kozhukhova, Madina. Miras Zhiyenbayev. 2018. “Conceptualizing Legal Culture and Legal Awareness: Meaning And Structural Components.” SHS Web of Conferences 55: 02009. https://doi.org/10.1051/shsconf/20185502009
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1051/shsconf/20185502009

Kudriawcew, Władimir N. 1978. Przyczyny naruszeń prawa. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Google Scholar

Kuhn, Thomas. 1962. The Structure of Scientific Revolutions, Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar

Kwaśniewski, Jerzy. Jan Winczorek. Eds. 2009. Idee naukowe Adama Podgóreckiego, Warszawa: PTS – Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Leszczyński, Leszek. 2014. “Profesora G.L. Seidlera koncepcja wielopłaszczyznowej analizy prawa.” Studia Iuridica Lublinensia 61(1): 95–105. https://doi.org/10.17951/g.2014.61.1.95
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/g.2014.61.1.95

Łukaszewa, J.A. 1977. Socjalistyczna świadomość prawna i praworządność. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Mokrzycki, Edmund. 1990. Socjologia w filozoficznym kontekście. Warszawa: IFiS PAN.
Google Scholar

Nonet, Philippe. Philip Selznick. 1978. Law and Society in Transition. Toward Responsive Law. London: Octagon Books.
Google Scholar

Nowak, Stefan. 1973. “Pojęcie postawy w teoriach i stosowanych badaniach społecznych.” In Teorie postaw. Edited by Stefan Nowak. 17–88. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Opałek, Kazimierz. 1962. Problemy metodologiczne nauki prawa. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Podgórecki, Adam. 1964. Zjawiska prawne w opinii publicznej. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Google Scholar

Podgórecki, Adam. 1966. “Three Modifiers of the Operation of the Law.” Polish Sociological Bulletin 1: 38–47.
Google Scholar

Podgórecki, Adam. Ed. 1968. Socjotechnika. Praktyczne zastosowania socjologii. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar

Podgórecki, Adam. Ed. 1974. Socjotechnika. Funkcjonalność i dysfunkcjonalność instytucji. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar

Podgórecki, Adam. Rolf Schulze. 1968. “Sociotechnique.” Social Science Information. 7(4): 135–152. https://doi.org/10.1177/053901846800700408
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/053901846800700408

Podgórecki, Adam. Jon Alexander. Rob Shields. Eds. 1996. Social engineering. The Technics of Change. Ottawa: Carleton University Press. https://doi.org/10.1515/9780773596009
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9780773596009

Podgórecki, Adam. Jacek Kurczewski. Jerzy Kwaśniewski. Maria Łoś. 1971. Poglądy społeczeństwa polskiego na moralność i prawo. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar

Podgórecki, Adam. Wolfgang Kaupen. J. Van Houtte. Bert Kutchinsky. Eds. 1973. Knowledge and Opinion about Law. Bristol: Martin Robertson.
Google Scholar

Raburski, Tomasz. 2022. “Epistemologia stosowania prawa a zasada demokratycznego państwa prawnego.” Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 4: 39–51. https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2022.4.39
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2022.4.39

Scheingold, Stuart A. 2004. The Politics of Rights. Lawyers, Public Policy, and Political Change. Ann Arbor: The University of Michigan Press. https://doi.org/10.3998/mpub.6766
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.6766

Schorske, Carl E. 1997. “The New Rigorism in the Human Sciences, 1940–1960.” Daedalus 1261: 309–330. https://doi.org/10.1515/9780691227832-015
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9780691227832-015

Schröder, Jan. 2014. “Zur Rechtsquellenlehre des Nationalsozialismus im Kontext der neuzeitlichen Entwicklung.” In Recht im Wandel – Wandel des Rechts. Edited by Ignacio Czeguhn. 597–616. Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag GmbH & Cie. https://doi.org/10.7788/boehlau.9783412216818.597
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7788/boehlau.9783412216818.597

Seidler, Grzegorz Leopold. 1957. Doktryny prawne imperializmu. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Skąpska, Grażyna. 1981. Społeczne podłoże postaw wobec prawa. Warszawa: Ossolineum – PAN.
Google Scholar

Skąpska, Grażyna. Ewa Radomska. Marcin Wróbel. 2022. “Świadomość prawna społeczeństwa polskiego.” Państwo i Prawo 12: 3–32.
Google Scholar

Strogowicz, Michaił. 1959. Prawda obiektywna i dowody sądowe w radzieckim procesie karnym. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Google Scholar

Studnicki, Franciszek. 1965. Przepływ wiadomości o normach prawa. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Google Scholar

Szilágyi, István. 2023. “Social Legal Consciousness or Legal Culture?” Public Governance, Administration and Finances Law Review 7(2): 5–39. https://doi.org/10.53116/pgaflr.2022.2.1
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.53116/pgaflr.2022.2.1

Turska, Anna. 1961. “’Poczucie prawne’ a świadomość prawna.” Państwo i Prawo 2: 243–152.
Google Scholar

Turska, Anna. 1965. “O niektórych teoriach społecznej znajomości prawa. In Studia z teorii prawa. Edited by Stanisław Ehrlich. 197–230. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Varga, Csaba. 2013. “Philosophy of Law in the Soviet Union and the People’s Democracies.” Acta Juridica Hungarica 543: 255–271. https://doi.org/10.1556/AJur.54.2013.3.4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1556/AJur.54.2013.3.4

Walicki, Andrzej. 1992. Legal Philosophies of Russian Liberalism. Notre Dame: University of Notre Dame Press.
Google Scholar

Wróblewski, Jerzy. 1961. “Zagadnienia przedmiotu i metody teorii państwa i prawa.” Państwo i Prawo 11: 751–755.
Google Scholar

Zirk-Sadowski, Marek. 2001. “Pozytywizm prawniczy a filozoficzna opozycja podmiotu i przedmiotu poznania.” Studia z Filozofii Prawa 1: 83–95.
Google Scholar

Zirk-Sadowski, Marek. 2004. “Legal Epistemology and Transformation of Legal Cultures.” In Epistemology and Methodology of Comparative Law. Edited by Mark van Hoecke. 21–34. Oxford: Hart Publishing.
Google Scholar