Pomiędzy tradycją a regulacją prawną – analiza stosunku Prezydenta Federacji Rosyjskiej do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 2012–2022

Jakub Stępień

doi:10.18778/0208-6069.104.13

Autor

Jakub Stępień Uniwersytet Łódzki, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Prawa Konstytucyjnego https://orcid.org/0000-0003-0106-6805

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6069.104.13

Słowa kluczowe:

Prezydent, Kościół, Cerkiew prawosławna, państwo, Federacja Rosyjska

Abstrakt

Relacje pomiędzy przedstawicielami organów władzy państwowej a wspólnotami religijnymi pozostają istotnym elementem współczesnej rzeczywistości społeczno-politycznej większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Próby wykorzystania społecznego autorytetu związków wyznaniowych w celu zdobycia bądź umocnienia swojej pozycji podejmowane są przez polityków w różnych postaciach i niejednorodnym zakresie. Podobna aktywność nierzadko odbiega od standardów wyznaczanych przez treść konstytucji tychże państw. Tego rodzaju zjawisko zauważalne jest także w przypadku działalności Prezydenta Władimira Putina względem Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, która – pozostając silnie inspirowana tradycją uzależnienia Cerkwi od władzy politycznej państwa rosyjskiego – narusza przepisy Konstytucji i ustaw federalnych Federacji Rosyjskiej w zakresie relacji pomiędzy państwem i wspólnotami religijnymi.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Alkowska, Aleksandra. Ewelina Wilczewska-Furmanek. 2019. „Zakres uprawnień Prezydenta Federacji Rosyjskiej”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 3(49): 41–62. https://doi.org/10.15804/ppk.2019.03.02
Google Scholar

Anderson, John. 2007. „Putin and the Russian Orthodox Church: Asymmetric Symphonia?” Journal of International Affairs 61(1): 185–201.
Google Scholar

Antonov, Mikhail. 2020. „The Varieties of Symphonia and the State–Church Relations in Russia”. Oxford Journal of Law and Religion 9(3): 552–570. https://doi.org/10.1093/ojlr/rwaa035
Google Scholar

Baluk, Walenty. Mykola Doroshko. 2021. „The Role of the Russian Orthodox Church in the Context of the Russian-Ukrainian Armed Conflict”. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 56(3): 121–140. https://doi.org/10.12775/SDR.2021.EN6.06
Google Scholar

Banaszak, Marian. 1989. Historia Kościoła katolickiego 2. Średniowiecze. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Google Scholar

Billington, James Hadley. 2008. Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Blitt, Robert Charles. 2010. „One New President, One New Patriarch, and a Generous Disregard for the Constitution”. Vanderbilt Journal of Transnational Law 43(5): 1337–1368.
Google Scholar

Borecki, Paweł. 2008. „Państwo laickie. Współczesna rzeczywistość ustrojowa i perspektywa na przyszłość”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2: 61–79.
Google Scholar

Byś, Jelena. 2001. „Stosunek państwa do kościołów w Rosji od chrztu Rusi do rewolucji październikowej: (od X w. do 1917 r.)”. Prawo kanoniczne. Kwartalnik prawno-historyczny 44(1–2): 185–211. https://doi.org/10.21697/pk.2001.44.1-2.10
Google Scholar

Chawryło, Katarzyna. 2015. Sojusz ołtarza z tronem. Rosyjski Kościół Prawosławny a władza w Rosji. Warszawa: Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia.
Google Scholar

Chojnicka, Krystyna. 2010. „Cerkiew prawosławna w reformach Piotra Wielkiego”. Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 3: 283–298.
Google Scholar

Chomik, Piotr. 2008. „Prawosławni święci męczennicy XX wieku – ofiary zbrodniczego systemu”. W Dziedzictwo komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej. 115–125. Red. Joanna Sadowska. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Chryń, Alicja. 2003. „Zasada symfonii: relacja Kościoła i państwa w prawosławiu”. Studia Warmińskie 40: 129–140.
Google Scholar

Delong, Marek. 2020. „‘Ruski mir’ jako narzędzie rosyjskiej ekspansji geopolitycznej na terytorium Ukrainy”. Przegląd Geopolityczny 33: 50–64.
Google Scholar

Dziemidok-Olszewska, Bożena. 2019. „Pozycja ustrojowa prezydentów Polski i Rosji”. Wschód Europy. Studia humanistyczno-ekonomiczne 5(1): 33–50. http://doi.org.10.17951/we.2019.5.1.33-50
Google Scholar

Fagan, Geraldine. 2014. Believing in Russia: Religious Policy After Communism. Abingdon-on-Thames: Routledge.
Google Scholar

Janz, Denis R. 1998. World Christianity and Marxism. New York: Oxford University Press.
Google Scholar

Jędraszczyk, Katarzyna. 2018. „Cerkiew prawosławna na Ukrainie i w Rosji po 2013 r. wobec wyzwań politycznych, konfliktu rosyjsko-ukraińskiego oraz pytań o granice suwerenności”. Przegląd Zachodni 1: 191–209.
Google Scholar

Kot-Wojciechowska, Joanna. 2018. „Polityka Władimira Putina a kwestia rosyjskiej tożsamości narodowej”. Historia a Teoria 1(7): 213–223. https://doi.org/10.14746/ht.2018.7.1.14
Google Scholar

Materski, Wojciech. 2017. Od cara do „cara”. Studium rosyjskiej polityki historycznej. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Matwiejuk, Jarosław. 2016. Konstytucyjno-ustawowa pozycja związków wyznaniowych w Federacji Rosyjskiej. Białystok: Wydawnictwo Temida 2.
Google Scholar

Mokry, Włodzimierz. 2016. „Europejski wymiar chrztu św. Włodzimierza”. W Dziedzictwo Świętego Włodzimierza. 29–43. Red. Tadeusz Stegner. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Nadskakuła-Kaczmarczyk, Olga. 2017. „‘Zdrajcy narodu’ – elementy gnozy politycznej w procesie demaskacji wroga wewnętrznego w Rosji”. W Europa swoich, Europa obcych. Stereotypy zderzenia kultur i dyskursy tożsamościowe. 37–52. Red. Magdalena Żakowska, Agata Dąbrowska, Jakub Parnes. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/8088-635-3.02
Google Scholar

Nikiforow, Karen. 2021. „Cerkiew prawosławna i władze radzieckie w obwodzie donieckim w latach 1965–1985”. Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych 6(16): 71–82. https://doi.org/10.31743/tkpuzk.13408
Google Scholar

Pełczyński, Grzegorz. 2016. „Kilka uwag na temat specyfiki religijnej Rosji”. Studia Historica Gedanensia 7: 201–216. https://doi.org/10.4467/23916001HG.16.010.6395
Google Scholar

Pikus, Tadeusz. 1998. „Rosyjski Kościół Prawosławny i Rewolucja Październikowa”. Warszawskie Studia Teologiczne 10: 249–269.
Google Scholar

Richters, Katja. 2013. The Post-Soviet Russian Orthodox Church. Politics, Culture and Greater Russia. Abingdon-on-Thames: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203115732
Google Scholar

Sieńko, Natalia. 2018. „The Authority vs. the Orthodox Church – Historical and Contemporary Role of the Russian Orthodox Church as an Actor in the Political System”. Facta Simonidis 11: 297–312.
Google Scholar

Sokołowski, Adam. 2016. „Analiza porównawcza wybranych uprawnień prezydentów Polski, Niemiec i Rosji w kontekście bezpieczeństwa”. Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość 12: 201–217.
Google Scholar

Stelmach, Andrzej. 2006. „Demokratyzacja Rosji. Aspekt teoretyczny”. W Demokracja: między ideałem a praktyką, teorią a empirią. 76–85. Red. Krzysztof Brzechczyn, Jerzy Silski. Poznań: Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.
Google Scholar

Stępień, Jakub. 2020. „Współczesne modele separacji państwa i Kościoła”. W Prawo, religia, wyznanie. Na styku normatywizmu i moralności. 12–32. Red. Patrycja Staniszewska-Pobikrowska. Warszawa: Wydawnictwo Think&Made.
Google Scholar

Strémooukhoff, Dimitri. 1953. „Moscow the Third Rome: Sources of the Doctrine”. Speculum 28(1): 84–101. https://doi.org/10.2307/2847182
Google Scholar

Swastek, Józef. 1988. „Chrystianizacja Rusi Kijowskiej do czasów księcia Włodzimierza Wielkiego (+1015)”. Studia Theologica Varsaviensia 26/2: 81–110.
Google Scholar

Szydywar-Grabowska, Karolina. 2018. „Reżim polityczny Rosji w ujęciu współczesnych teorii politologicznych”. Colloquium Edukacja – Polityka – Historia. Kwartalnik 3: 115–128.
Google Scholar

Szyszlak, Tomasz J. 2007. „Wolność religijna w konstytucjach i ustawach państw postradzieckich”. Studia z Prawa Wyznaniowego 10: 225–260.
Google Scholar

Tepe, Sultan. Ajar Chekirova. 2022. „Faith in Nations: The Populist Discourse of Erdogan, Modi, and Putin”. Religions 13(445): 1–21. https://doi.org/10.3390/rel13050445
Google Scholar

Wawrzonek, Michał. 2011. „Koncepcja ‘russkiego miru’ i jej recepcja na współczesnej Ukrainie”. W Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata. Cz. 2: Wspólnota Niepodległych Państw. 175–194. Red. Mieczysław Smoleń, Michał Lubinia. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Zaleśny, Jacek. 2017. „O władzy wykonawczej w Federacji Rosyjskiej”. Ius Novum 1: 147–165.
Google Scholar

Associated Press. 2013. „Russia Passes Anti-gay-law”. https://www.theguardian.com/world/2013/jun/30/russia-passes-anti-gay-law (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Grove, Thomas. 2013. „Church Should Have More Control over Russian Life: Putin”. https://www.reuters.com/article/uk-russia-putin-church/church-should-have-more-control-over-russian-life-putin-idUKBRE91016K20130201 (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Hopko, Hanna. 2022. „Cyryl – sługa Putina”. https://www.rp.pl/publicystyka/art36136411-hanna-hopko-cyryl-sluga-putina (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Kazimierczuk, Agnieszka. 2022. „Putin podpisał ustawę zakazującą ‘propagowania LGBT, zmiany płci i pedofilii’”. https://www.rp.pl/polityka/art37554791-putin-podpisal-ustawe-zakazujaca-propagowania-lgbt-zmiany-plci-i-pedofilii (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Kottasova, Ivana. 2022. „Putin Signs Expanded Anti-LGBTQ Laws in Russia, in Latest Crackdown on Rights”. https://edition.cnn.com/2022/12/05/europe/russia-lgbtq-propaganda-law-signed-by-putin-intl/index.html (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Lassin, Jacob. 2022. „The Russian Orthodox Church’s Empire of Media”. https://canopyforum.org/2022/03/28/the-russian-orthodox-churchs-empire-of-media/ (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Rogoża, Jadwiga. „Stary Putin na nowe czasy – program wyborczy rosyjskiego premiera”. https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2012–02–22/stary-putin-na-nowe-czasy-program-wyborczy-rosyjskiego-premiera (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Russia Monitor. 2019. „Krucjata Putina. Nowa broń przeciwko Ukrainie”. https://warsawinstitute.org/pl/krucjata-putina-nowa-bron-przeciwko-ukrainie/ (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Sikora, Piotr. 2022. „Rosyjska Cerkiew w służbie Putina”. https://www.tygodnikpowszechny.pl/rosyjska-cerkiew-w-sluzbie-putina-171337 (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Szostkiewicz, Adam. 2014. „Religijna aktywność prezydenta Rosji”. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1578063,1,religijna-aktywnosc-prezydenta-rosji.read (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Szoszyn, Rusłan. 2018. „Filaret: każdy biskup w ZSRR współpracował z KGB”. https://www.rp.pl/swiat/art1571651-filaret-kazdy-biskup-w-zsrr-wspolpracowal-z-kgb (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Terlikowski, Tomasz. 2022. „Putin wykorzystuje prawosławie jako narzędzie usprawiedliwienia agresji na Ukrainę”. https://wiez.pl/2022/02/22/putin-wykorzystuje-prawoslawie/ (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Zygiel, Adam. 2022. „Patriarcha Cyryl wezwał do modlitwy o zdrowie Władimira Putina”. https://www.rmf24.pl/raporty/raport-wojna-z-rosja/news-patriarcha-cyryl-wezwal-do-modlitwy-o-zdrowie-wladimira-puti,nId,6332782#crp_state=1 (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Konstytucja Federacji Rosyjskiej przyjęta w ogólnonarodowym referendum w dniu 12 grudnia 1993 r. http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/rosja.html (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Ustawa federalna Federacji Rosyjskiej „O wolności sumienia i o zjednoczeniach religijnych” z dnia 19 września 1997 r. https://www.icnl.org/research/library/russia_russiafreedomofconsc/ (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar