Pomiędzy tradycją a regulacją prawną – analiza stosunku Prezydenta Federacji Rosyjskiej do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 2012–2022

Jakub Stępień

doi:10.18778/0208-6069.104.13

Authors

Jakub Stępień Uniwersytet Łódzki, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Prawa Konstytucyjnego https://orcid.org/0000-0003-0106-6805

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6069.104.13

Keywords:

President, church, Orthodox Church, state, Russian Federation

Abstract

Relations between representatives of state authorities and religious communities remain an important element of current political and social reality of most countries of Central and Eastern Europe. Attempts to use the social authority of religious organizations in order to gain or strengthen their position are undertaken by politicians in various forms and in a heterogeneous scope. Such activity often deviates from the standards set by the content of the constitutions of these countries. This type of phenomenon is also noticeable in the case of President Vladimir Putin’s activities towards the Russian Orthodox Church, which – while remaining strongly inspired by the tradition of the Church’s dependence on the political power of the Russian state – violates the provisions of the Constitution and Federal Laws of the Russian Federation in the field of relations between the state and religious communities.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Alkowska, Aleksandra. Ewelina Wilczewska-Furmanek. 2019. „Zakres uprawnień Prezydenta Federacji Rosyjskiej”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 3(49): 41–62. https://doi.org/10.15804/ppk.2019.03.02
Google Scholar

Anderson, John. 2007. „Putin and the Russian Orthodox Church: Asymmetric Symphonia?” Journal of International Affairs 61(1): 185–201.
Google Scholar

Antonov, Mikhail. 2020. „The Varieties of Symphonia and the State–Church Relations in Russia”. Oxford Journal of Law and Religion 9(3): 552–570. https://doi.org/10.1093/ojlr/rwaa035
Google Scholar

Baluk, Walenty. Mykola Doroshko. 2021. „The Role of the Russian Orthodox Church in the Context of the Russian-Ukrainian Armed Conflict”. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 56(3): 121–140. https://doi.org/10.12775/SDR.2021.EN6.06
Google Scholar

Banaszak, Marian. 1989. Historia Kościoła katolickiego 2. Średniowiecze. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Google Scholar

Billington, James Hadley. 2008. Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Blitt, Robert Charles. 2010. „One New President, One New Patriarch, and a Generous Disregard for the Constitution”. Vanderbilt Journal of Transnational Law 43(5): 1337–1368.
Google Scholar

Borecki, Paweł. 2008. „Państwo laickie. Współczesna rzeczywistość ustrojowa i perspektywa na przyszłość”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2: 61–79.
Google Scholar

Byś, Jelena. 2001. „Stosunek państwa do kościołów w Rosji od chrztu Rusi do rewolucji październikowej: (od X w. do 1917 r.)”. Prawo kanoniczne. Kwartalnik prawno-historyczny 44(1–2): 185–211. https://doi.org/10.21697/pk.2001.44.1-2.10
Google Scholar

Chawryło, Katarzyna. 2015. Sojusz ołtarza z tronem. Rosyjski Kościół Prawosławny a władza w Rosji. Warszawa: Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia.
Google Scholar

Chojnicka, Krystyna. 2010. „Cerkiew prawosławna w reformach Piotra Wielkiego”. Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 3: 283–298.
Google Scholar

Chomik, Piotr. 2008. „Prawosławni święci męczennicy XX wieku – ofiary zbrodniczego systemu”. W Dziedzictwo komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej. 115–125. Red. Joanna Sadowska. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Chryń, Alicja. 2003. „Zasada symfonii: relacja Kościoła i państwa w prawosławiu”. Studia Warmińskie 40: 129–140.
Google Scholar

Delong, Marek. 2020. „‘Ruski mir’ jako narzędzie rosyjskiej ekspansji geopolitycznej na terytorium Ukrainy”. Przegląd Geopolityczny 33: 50–64.
Google Scholar

Dziemidok-Olszewska, Bożena. 2019. „Pozycja ustrojowa prezydentów Polski i Rosji”. Wschód Europy. Studia humanistyczno-ekonomiczne 5(1): 33–50. http://doi.org.10.17951/we.2019.5.1.33-50
Google Scholar

Fagan, Geraldine. 2014. Believing in Russia: Religious Policy After Communism. Abingdon-on-Thames: Routledge.
Google Scholar

Janz, Denis R. 1998. World Christianity and Marxism. New York: Oxford University Press.
Google Scholar

Jędraszczyk, Katarzyna. 2018. „Cerkiew prawosławna na Ukrainie i w Rosji po 2013 r. wobec wyzwań politycznych, konfliktu rosyjsko-ukraińskiego oraz pytań o granice suwerenności”. Przegląd Zachodni 1: 191–209.
Google Scholar

Kot-Wojciechowska, Joanna. 2018. „Polityka Władimira Putina a kwestia rosyjskiej tożsamości narodowej”. Historia a Teoria 1(7): 213–223. https://doi.org/10.14746/ht.2018.7.1.14
Google Scholar

Materski, Wojciech. 2017. Od cara do „cara”. Studium rosyjskiej polityki historycznej. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Matwiejuk, Jarosław. 2016. Konstytucyjno-ustawowa pozycja związków wyznaniowych w Federacji Rosyjskiej. Białystok: Wydawnictwo Temida 2.
Google Scholar

Mokry, Włodzimierz. 2016. „Europejski wymiar chrztu św. Włodzimierza”. W Dziedzictwo Świętego Włodzimierza. 29–43. Red. Tadeusz Stegner. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Nadskakuła-Kaczmarczyk, Olga. 2017. „‘Zdrajcy narodu’ – elementy gnozy politycznej w procesie demaskacji wroga wewnętrznego w Rosji”. W Europa swoich, Europa obcych. Stereotypy zderzenia kultur i dyskursy tożsamościowe. 37–52. Red. Magdalena Żakowska, Agata Dąbrowska, Jakub Parnes. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/8088-635-3.02
Google Scholar

Nikiforow, Karen. 2021. „Cerkiew prawosławna i władze radzieckie w obwodzie donieckim w latach 1965–1985”. Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych 6(16): 71–82. https://doi.org/10.31743/tkpuzk.13408
Google Scholar

Pełczyński, Grzegorz. 2016. „Kilka uwag na temat specyfiki religijnej Rosji”. Studia Historica Gedanensia 7: 201–216. https://doi.org/10.4467/23916001HG.16.010.6395
Google Scholar

Pikus, Tadeusz. 1998. „Rosyjski Kościół Prawosławny i Rewolucja Październikowa”. Warszawskie Studia Teologiczne 10: 249–269.
Google Scholar

Richters, Katja. 2013. The Post-Soviet Russian Orthodox Church. Politics, Culture and Greater Russia. Abingdon-on-Thames: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203115732
Google Scholar

Sieńko, Natalia. 2018. „The Authority vs. the Orthodox Church – Historical and Contemporary Role of the Russian Orthodox Church as an Actor in the Political System”. Facta Simonidis 11: 297–312.
Google Scholar

Sokołowski, Adam. 2016. „Analiza porównawcza wybranych uprawnień prezydentów Polski, Niemiec i Rosji w kontekście bezpieczeństwa”. Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość 12: 201–217.
Google Scholar

Stelmach, Andrzej. 2006. „Demokratyzacja Rosji. Aspekt teoretyczny”. W Demokracja: między ideałem a praktyką, teorią a empirią. 76–85. Red. Krzysztof Brzechczyn, Jerzy Silski. Poznań: Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.
Google Scholar

Stępień, Jakub. 2020. „Współczesne modele separacji państwa i Kościoła”. W Prawo, religia, wyznanie. Na styku normatywizmu i moralności. 12–32. Red. Patrycja Staniszewska-Pobikrowska. Warszawa: Wydawnictwo Think&Made.
Google Scholar

Strémooukhoff, Dimitri. 1953. „Moscow the Third Rome: Sources of the Doctrine”. Speculum 28(1): 84–101. https://doi.org/10.2307/2847182
Google Scholar

Swastek, Józef. 1988. „Chrystianizacja Rusi Kijowskiej do czasów księcia Włodzimierza Wielkiego (+1015)”. Studia Theologica Varsaviensia 26/2: 81–110.
Google Scholar

Szydywar-Grabowska, Karolina. 2018. „Reżim polityczny Rosji w ujęciu współczesnych teorii politologicznych”. Colloquium Edukacja – Polityka – Historia. Kwartalnik 3: 115–128.
Google Scholar

Szyszlak, Tomasz J. 2007. „Wolność religijna w konstytucjach i ustawach państw postradzieckich”. Studia z Prawa Wyznaniowego 10: 225–260.
Google Scholar

Tepe, Sultan. Ajar Chekirova. 2022. „Faith in Nations: The Populist Discourse of Erdogan, Modi, and Putin”. Religions 13(445): 1–21. https://doi.org/10.3390/rel13050445
Google Scholar

Wawrzonek, Michał. 2011. „Koncepcja ‘russkiego miru’ i jej recepcja na współczesnej Ukrainie”. W Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata. Cz. 2: Wspólnota Niepodległych Państw. 175–194. Red. Mieczysław Smoleń, Michał Lubinia. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Zaleśny, Jacek. 2017. „O władzy wykonawczej w Federacji Rosyjskiej”. Ius Novum 1: 147–165.
Google Scholar

Associated Press. 2013. „Russia Passes Anti-gay-law”. https://www.theguardian.com/world/2013/jun/30/russia-passes-anti-gay-law (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Grove, Thomas. 2013. „Church Should Have More Control over Russian Life: Putin”. https://www.reuters.com/article/uk-russia-putin-church/church-should-have-more-control-over-russian-life-putin-idUKBRE91016K20130201 (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Hopko, Hanna. 2022. „Cyryl – sługa Putina”. https://www.rp.pl/publicystyka/art36136411-hanna-hopko-cyryl-sluga-putina (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Kazimierczuk, Agnieszka. 2022. „Putin podpisał ustawę zakazującą ‘propagowania LGBT, zmiany płci i pedofilii’”. https://www.rp.pl/polityka/art37554791-putin-podpisal-ustawe-zakazujaca-propagowania-lgbt-zmiany-plci-i-pedofilii (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Kottasova, Ivana. 2022. „Putin Signs Expanded Anti-LGBTQ Laws in Russia, in Latest Crackdown on Rights”. https://edition.cnn.com/2022/12/05/europe/russia-lgbtq-propaganda-law-signed-by-putin-intl/index.html (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Lassin, Jacob. 2022. „The Russian Orthodox Church’s Empire of Media”. https://canopyforum.org/2022/03/28/the-russian-orthodox-churchs-empire-of-media/ (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Rogoża, Jadwiga. „Stary Putin na nowe czasy – program wyborczy rosyjskiego premiera”. https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2012–02–22/stary-putin-na-nowe-czasy-program-wyborczy-rosyjskiego-premiera (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Russia Monitor. 2019. „Krucjata Putina. Nowa broń przeciwko Ukrainie”. https://warsawinstitute.org/pl/krucjata-putina-nowa-bron-przeciwko-ukrainie/ (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Sikora, Piotr. 2022. „Rosyjska Cerkiew w służbie Putina”. https://www.tygodnikpowszechny.pl/rosyjska-cerkiew-w-sluzbie-putina-171337 (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Szostkiewicz, Adam. 2014. „Religijna aktywność prezydenta Rosji”. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1578063,1,religijna-aktywnosc-prezydenta-rosji.read (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Szoszyn, Rusłan. 2018. „Filaret: każdy biskup w ZSRR współpracował z KGB”. https://www.rp.pl/swiat/art1571651-filaret-kazdy-biskup-w-zsrr-wspolpracowal-z-kgb (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Terlikowski, Tomasz. 2022. „Putin wykorzystuje prawosławie jako narzędzie usprawiedliwienia agresji na Ukrainę”. https://wiez.pl/2022/02/22/putin-wykorzystuje-prawoslawie/ (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Zygiel, Adam. 2022. „Patriarcha Cyryl wezwał do modlitwy o zdrowie Władimira Putina”. https://www.rmf24.pl/raporty/raport-wojna-z-rosja/news-patriarcha-cyryl-wezwal-do-modlitwy-o-zdrowie-wladimira-puti,nId,6332782#crp_state=1 (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Konstytucja Federacji Rosyjskiej przyjęta w ogólnonarodowym referendum w dniu 12 grudnia 1993 r. http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/rosja.html (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar

Ustawa federalna Federacji Rosyjskiej „O wolności sumienia i o zjednoczeniach religijnych” z dnia 19 września 1997 r. https://www.icnl.org/research/library/russia_russiafreedomofconsc/ (dostęp: 1.04.2023).
Google Scholar