Kompetencje kulturowe w opiece zdrowotnej

Autor

  • Paweł Przyłęcki Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Socjologii

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-1690.16.02

Słowa kluczowe:

kultura, opieka zdrowotna, kompetencja kulturowa, inteligencja kulturowa, modele kompetencji kulturowej

Abstrakt

Polska, w związku z przystąpieniem do Unii Europejskiej, stała się państwem bardziej zróżnicowanym kulturowo. Ma to wpływ na wiele sfer życia społecznego, w tym na opiekę medyczną. Pacjenci pochodzący z grup mniejszościowych stanowią wyzwanie dla środowiska medycznego ze względu na z jednej strony problem językowy, a z drugiej strony na występujące różnice kulturowe mające wpływ na proces leczenia. W krajach zachodnich już w latach 50. XX w. wdrażano pierwsze działania mające na celu rozwój opieki medycznej wrażliwej kulturowo. Odbywało się to na wielu poziomach, a jednym z nich była edukacja studentów w zakresie kompetencji kulturowych. W Polsce dopiero od niedawna promuje się kształcenie studentów kierunków medycznych w tym zakresie, podobnie jak od niedawna prowadzone są szerzej badania w zakresie kompetencji kulturowych w opiece medycznej. W związku z tym, iż tematyka ta wciąż jest w Polsce słabo rozwinięta, celem tego artykułu jest przybliżenie pojęć kultury i kompetencji kulturowej i ich rozumienia w kontekście opieki medycznej. Dodatkowo wskazane zostały główne powody dla których powinno się kształcić przyszłych pracowników opieki medycznej, wskazując bariery komunikacyjne, jakie pojawiają się w przypadku kontaktu lekarza/pielęgniarki z pacjentem pochodzącym z grupy mniejszościowej. Omówiono również wybrane modele kształtowania kompetencji kulturowych w kontekście opieki medycznej.

Bibliografia

Ang, S., Van Dyne, L., Koh, C. (2006). Personality Correlates of the Four-Factor Model of Cultural Intelligence, Group and Organization Management, 31(1)/2006, 100–123, DOI. org/10.1177/1059601105275267
Zobacz w Google Scholar

Barzykowski, K., Majda, A., Szkup, M., Przyłęcki, P. (2019a). The Polish Version of the Cultural Intelligence Scale: Assessment of Its Reliability and Validity among Healthcare Professionals and Medical Faculty Students, PLoS ONE 14(11)/2019, e0225240, DOI.org/10.1371/journal.pone.0225240
Zobacz w Google Scholar

Barzykowski, K., Majda, A., Szkup, M., Przyłęcki, P. (2019b). The Cross-Cultural Competence Inventory: Validity and Psychometric Properties of the Polish Adaptation, PLoS ONE 14(3)/2019, e0212730, DOI.org/10.1371/journal.pone.0212730
Zobacz w Google Scholar

Bein, T. (2017). Understanding Intercultural Competence in Intensive Care Medicine, Intensive Care Medicine, 43(2)/2017, 229–231, DOI: 10.1007/ s00134-016-4432-2
Zobacz w Google Scholar

Berlin, E. A. (1983). A Teaching Framework for CrossCultural Health Care – Application in Family Practice, Western Journal of Medicine, 139(6)/1983, 934–938
Zobacz w Google Scholar

Brach, C., Fraser, I. (2000). Can Cultural Competency Reduce Racial and Ethnic Health Disparities? A Review and Conceptual Model, Medical Care Research and Review, 57, Supplement 1/2000, 181–217, DOI: 10.1177/1077558700057001S09
Zobacz w Google Scholar

Campinha-Bacote, J. (2002). The Process of Cultural Competence in the Delivery of Healthcare Services: A Model of Care, Journal of Transcultural Nursing, 13(2)/2002, 181–184
Zobacz w Google Scholar

Capra, F. (1987). Punkt zwrotny. Nauka, społeczeństwo, nowa kultura. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy
Zobacz w Google Scholar

Castillo, R., J., Guo, K., L. (2011). A Framework for Cultural Competence in Health Care Organizations, The Health Care Manager, 30(3)/2011, 205–214, DOI: 10.1097/HCM.0b013e318225dfe6
Zobacz w Google Scholar

Cross, T. L., Bazron, B. J., Dennis, K. W., Isaacs, M. R. (1989). Towards a Culturally Competent System of Care. A Monograph on Effective Services for Minority Children Who Are Severely Emotionally Disturbed. Washington: Georgetown University Child Development Center
Zobacz w Google Scholar

Deardoff, D., K. (2006). Identification and Assessment of Intercultural Competence as A Student Outcome of Internationalization, Journal of Studies in International Education, 10(3)/2006, 241–266
Zobacz w Google Scholar

Dreachslin, J. L., Gilbert, M. J., Malone, B. (2013). Diversity and Cultural Competence in Health Care. A Systems Approach. San Francisco: Jossey-Bass.
Zobacz w Google Scholar

Jaroszewska, E. (2013). Kultura jako czynnik warunkujący zdrowie, diagnozowanie chorób i ich leczenie, Problemy Polityki Społecznej. Studia i dyskusje, 21(2)/2013, 71–84.
Zobacz w Google Scholar

Jongen, C., McCalman, J., Bainbridge, R., Clifford A. (2018). Cultural Competence in Health. A Review of the Evidence. Singapore: Springer
Zobacz w Google Scholar

Kagawa-Singer, M., Kassim-Lakha, S. (2003). A Strategy to Reduce Cross-cultural Miscommunication and Increase the Likelihood of Improving Health Outcomes. Academic Medicine, 78(6)/2003, 577–587, DOI: 10.1097/00001888-200306000-00006
Zobacz w Google Scholar

Krajewska-Kułak, E., Guzowski, A., Bejda, G., Lankau, A. (2016). Pacjent „Inny” wyzwaniem opieki medycznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe SLIVA RERUM.
Zobacz w Google Scholar

Krajewska-Kułak, E., Wrońska I., Kędziora Kornatowska, K. (red.). (2010). Problemy wielokulturowości w medycynie. Warszawa: PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Kwantes, C., Glazer, S. (2017). Culture, Organizations and Work. Claryfying Concepts. Cham: Springer.
Zobacz w Google Scholar

Lalonde, M. (1974). A New Perspective on the Health of Canadians. A Working Document. Ottawa. https://www.phac-aspc.gc.ca/ph-sp/pdf/perspect-eng.pdf
Zobacz w Google Scholar

Leininger, M. M. (1991). Culture care diversity and universality: A theory of nursing. New York: John Wiley&Sons
Zobacz w Google Scholar

Majda, A., Zalewska-Puchała, J. (2018). Kompetencje kulturowe i inteligencja kulturowa w pielęgniarstwie, Pielęgniarstwo Polskie, 68(2)/2018, 196-203.
Zobacz w Google Scholar

Majda, A., Zalewska-Puchała, J. (2019a). Kompetencje kulturowe pielęgniarek. W: D. Zarzycka, W. Ciechaniewicz (red.), Osiągnięcia naukowe pielęgniarstwa polskiego, (s. 68–84). Lublin: Wydawnictwo „Gaudium”
Zobacz w Google Scholar

Majda, A., Zalewska-Puchała, J. (2017). Kulturowe odrębności w pielęgniarstwie. W: D. Zarzycka, B. Ślusarska (red.), Podstawy pielęgniarstwa. Założenia koncepcyjno-empiryczne opieki pielęgniarskiej, T. 1. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Zobacz w Google Scholar

Majda, A., Zalewska-Puchała, J. (2019b). Uwarunkowania kulturowe opieki pielęgniarskiej w rodzinie. W: B. Ślusarska, L. Marcinowicz, K. Kocka (red.), Pielęgniarstwo rodzinne i opieka środowiskowa, (s. 111–122). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Zobacz w Google Scholar

Majda, A., Zalewska-Puchała, J. (2011). Wrażliwość międzykulturowa w opiece pielęgniarskiej. Problemy Pielęgniarstwa, 19(2)/2011, 253–258.
Zobacz w Google Scholar

Majda, A., Zalewska-Puchała, J., Ogórek-Tęcza, B. (red.). (2009). Pielęgniarstwo transkulturowe. Podręcznik dla studiów medycznych. Warszawa: PZWL.
Zobacz w Google Scholar

Mikułowski-Pomorski, J. (1999). Komunikacja międzykulturowa. Wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie
Zobacz w Google Scholar

Mroczkowska, R. (2013). Odmienność kulturowa jako nowe wyzwanie w praktyce pielęgniarki i położnej, Pielęgniarstwo Specjalistyczne, 1/2013, 27–31.
Zobacz w Google Scholar

Ozga, D., Dobrowolska, B., Gutysz-Wojnicka, A., Mędrzycka-Dąbrowka, W., Zdun, A. (2018). Multicultural Care in European Intensive Care Units (MICE-IC) – International project for ICU nurses, Pielęgniarstwo XXI wieku, 62(1)/2018, 50–52.
Zobacz w Google Scholar

Pease, A., Pease, B. (2011). Mowa ciała. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Zobacz w Google Scholar

Pedersen, P. (1988). A Handbook for Developing Multicultural Awareness. Alexandria: American Counseling Association
Zobacz w Google Scholar

Płaszewska-Żywko, L. (2010). Model Joyce Newman Giger i Ruth Elaine Davidhizare. W: E. KrajewskaKułak, I. Wrońska, K. Kędziora-Kornatowska (red.), Problemy wielokulturowości w medycynie (s. 206– 213). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Zobacz w Google Scholar

Przyłęcki, P. (2016a). Świadkowie Jehowy u lekarza, Medycyna po Dyplomie, 25(4)/2016, 58–63.
Zobacz w Google Scholar

Przyłęcki, P. (2016b). Romowie u lekarza, Medycyna po Dyplomie, 25(6)/2016, 93–99.
Zobacz w Google Scholar

Przyłęcki, P. (2016c). Muzułmanie u lekarza, Medycyna po Dyplomie, 25(11)/2016, 102–109.
Zobacz w Google Scholar

Przyłęcki, P. (2017). Żydzi u lekarza, Medycyna po Dyplomie, 26(6)/2017, 73–82
Zobacz w Google Scholar

Suh, E., E. (2004). The Model of Cultural Competence Through an Evolutionary Concept Analysis, Journal of Transcultural Nursing, 15(2)/2004, 93–102, DOI: 10.1177/1043659603262488
Zobacz w Google Scholar

Sutherland, A. (1992). Cross-Cultural Medicine. A Decade Later: Gypsies and Health Care, Western Journal Medicine, 157(3)/1992, 276–280
Zobacz w Google Scholar

Szkup-Jabłońska, M., Schneider-Matyka, D., Kubiak, J., Grzywacz, A., Jurczak, A., Augustyniak, K., Grochans, E. (2013). Ocena kompetencji kulturowych wśród pracowników opieki zdrowia, Family Medicine and Primary Care Review, 15(3)/2013, 394–396
Zobacz w Google Scholar

Ślusarska, B., Zarzycka, D., Majda, A., Dobrowolska, B. (2017). Kompetencje kulturowe w pielęgniarstwie – podstawy konceptualizacji i narzędzia pomiaru naukowego, Pielęgniarstwo XXI wieku, 4(61)/2017: 1–6.
Zobacz w Google Scholar

Talewicz-Kwiatkowska, J. (2013). Wpływ aktywności finansowej Unii Europejskiej na położenie społeczne Romów w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Zobacz w Google Scholar

Tervalon, M., Murray-Garcia, J. (1998). Cultural humility vs. cultural competency: A critical distinction in defining physician training in cultural competency, Journal of Health Care for the Poor and Underserved, 9(2)/1998, 119–125, DOI: 10.1353/hpu.2010.0233
Zobacz w Google Scholar

Thomas, D., C. (2006). Domain and Development of Cultural Intelligence: The Importance of Mindfulness. Group and Organization Management, 31(1)/2006, 78–99, DOI. org/10.1177/1059601105275266
Zobacz w Google Scholar

Zalewska-Puchała, J., Majda, A. (red.) (2014). Zróżnicowanie kulturowe w opiece pielęgniarskiej. Kraków: Wydawnictwo Małopolskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych.
Zobacz w Google Scholar

Zdziebło, K., Nowak-Starz, G., Makieła, E., Stępień, R., Wiraszka, G. (2014). Kompetencje międzykulturowe w pielęgniarstwie, Problemy Pielęgniarstwa, 22(2)/2014, 367–372.
Zobacz w Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2019-01-01

Jak cytować

Przyłęcki, P. (2019). Kompetencje kulturowe w opiece zdrowotnej. Władza Sądzenia, (16), 8–27. https://doi.org/10.18778/2300-1690.16.02

Numer

Dział

Articles

Inne teksty tego samego autora