Memorandum Budapesztańskie – umowa międzynarodowa czy niewiążące porozumienie?

Autor

  • Agata Kleczkowska Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Zakład Prawa Międzynarodowego Publicznego

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-1690.20.09

Słowa kluczowe:

Ukraina, Rosja, broń jądrowa, agesja, umowa międzynarodowa

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza Memorandum w sprawie gwarancji bezpieczeństwa w związku z przystąpieniem Ukrainy do Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej zawartego w 1994 r. między Ukrainą, Rosją, USA i Wielką Brytanią, nazywanego również Memorandum Budapesztańskim. Miało ono zagwarantować bezpieczeństwo Ukrainie w zamian za przekazanie Rosji znajdującej się na jej terytorium broni jądrowej. Po agresji Rosji na Ukrainę w 2014 r. memorandum stało się jednym z najczęściej przywoływanych instrumentów, które swoimi działaniami miała naruszyć Rosja. Celem artykułu jest odpowiedzenie na pytanie, czy memorandum jest wiążącym aktem prawnym czy może tylko porozumieniem o charakterze politycznym, jak również wskazanie na konsekwencje wyniku takiego badania.

Biogram autora

Agata Kleczkowska - Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Zakład Prawa Międzynarodowego Publicznego

Agata Kleczkowska – adiunkt w Zakładzie Prawa Międzynarodowego Publicznego w Instytucie Nauk Prawnych PAN. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień groźby i użycia siły, zagrożeń hybrydowych, retorsji, państwowości i uznania międzynarodowego. Kierowała lub uczestniczyła w projektach badawczych dotyczących podmiotów nieuznawanych w prawie międzynarodowym, regulacji użycia siły w międzynarodowym prawie zwyczajowym oraz statusu zbrojnych aktorów niepaństwowych. Od maja 2020 r. realizuje projekt badawczy w konkursie OPUS NCN dotyczący retorsji w prawie międzynarodowym. Autorka monografii naukowej Użycie siły zbrojnej między państwami w świetle międzynarodowego prawa zwyczajowego (Wydawnictwo Naukowe Scholar 2018).

Bibliografia

facts you should know about Russian military aggression against Ukraine. (2019). Ministry of Foreign Affairs of Ukraine, December 19. Pobrane z: https://mfa.gov.ua/en10-facts-you-should-know-about-russian-military-aggression-against-ukraine
Zobacz w Google Scholar

Aust, A. (1986). The Theory and Practice of Informal International Instruments. International and Comparative Law Quarterly, 35(4), 787–812.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/iclqaj/35.4.787

Barelli, M. (2009). The Role of Soft Law in the International Legal System: The Case of the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples. The International and Comparative Law Quarterly, 58(4), 957–983.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0020589309001559

Bílková, V. (2015). The Use of Force by the Russian Federation in Crimea. Zeitschrfit für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht, 75, 27–50.
Zobacz w Google Scholar

Buckley, N., Olearchyk, R., Jack, A., & Hille, K. (2014). Ukraine’s ‘little green men’ carefully mask their identity. Financial Times, April 16. Pobrane z: https://www.ft.com/content/05e1d8ca-c57a-11e3-a7d4–00144feabdc0
Zobacz w Google Scholar

Butt, P., & Castle, R. (2006). Modern Legal Drafting. A Guide to Using Clearer Language. Cambridge: Cambridge University Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139168533

Chinkin, C. (1997). A Mirage in the Sand? Distinguishing Binding and Non-Binding Relations between States. Leiden Journal of International Law, 10(2), 223–247. DOI: 10.1017/S0922156597000204
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0922156597000204

Clark Arend, A. (2014). A legal obligation to use force to protect Ukraine? The 1994 Budapest Agreement, March 2. Pobrane z: https://anthonyclarkarend.com/a-legal-obligation-to-use-force-to-protect-ukraine-the-1994-budapest-agreement-6e44b184fdd0
Zobacz w Google Scholar

Elias, O., & Fitzmaurice, O. (2005). Contemporary Issues in the Law of Treaties. Utrecht: Eleven International Publishing.
Zobacz w Google Scholar

Excerpts from Poroshenko’s speech. (2014). BBC News, June 7. Pobrane z: https://www.bbc.com/news/world-europe-27746994
Zobacz w Google Scholar

Goodby, J. E., Kile, S., & Müller, H. (1995). Nuclear Arms Control. SIPRI Yearbook, 635–671.
Zobacz w Google Scholar

Grant, T. D. (2014). The Budapest Memorandum of 5 December 1994: Political Engagement or Legal Obligation?. Polish Yearbook of International Law, XXXIV, 89–114. DOI: 10.7420
Zobacz w Google Scholar

Gray, C. (2018). International Law and the Use of Force. Oxford: Oxford University Press.
Zobacz w Google Scholar

Green, J. A. (2014). The Annexation of Crimea: Russia, Passportisation and the Protection of Nationals Revisited. Journal on the Use of Force and International Law, 1(1), 3–10
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/20531702.2023.2200321

Henderson, C. (2018). The Use of Force and International Law. Cambridge: Cambridge University Press
Zobacz w Google Scholar

Hillebrecht, C. (2017). Compliance: actors, context and causal processes. W: W. Sandholtz, Ch. A. Whytock (Eds.), Research Handbook on the Politics of International Law (pp. 27–54). Cheltenham, Northampton, MA: Edward Elgar Publishing, Inc.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4337/9781783473984.00010

Joint Declaration issued on 5 December 1994 at Budapest by the leaders of the Russian Federation, Ukraine, the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland and the United States of America, Annex II, A/49/765 – S/1994/1399.
Zobacz w Google Scholar

Kondratov, S. (2015). Field Test of the Budapest Memorandum and Ukraine’s Non-Nuclear Status. Website on nuclear and radiation safety and non-proliferation, September 24. Pobrane z: https://www.uatom.org/en/2015/09/24/field-test-of-the-budapest-memorandum-and-ukraine-s-non-nuclear-status.html
Zobacz w Google Scholar

Krieger, H. (2012). Article 24. W: K. Schmalenbach, O. Dörr (Eds.), Vienna Convention on the Law of Treaties: A Commentary (pp. 391–406). Berlin/ Heidelberg: Springer-Verlag.
Zobacz w Google Scholar

Letter dated 12 December 1994 from the Permanent Representative of China to the United Nations addressed to the Secretary-General, 14.12.1994, A/49/783, annex.
Zobacz w Google Scholar

Letter dated 7 December 1994 from the Permanent Representatives of the Russian Federation, Ukraine, the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland and the United States of America to the United Nations addressed to the Secretary-General, 19.12.1994, A/49/765 – S/1994/1399
Zobacz w Google Scholar

Orlov, V. (2014). The Crimean Crisis and the Issue of Security Guarantees for Ukraine. International Affairs: A Russian Journal of World Politics, Diplomacy and International Relations, 60(2), 22–34.
Zobacz w Google Scholar

Pifer, S. (2011). The Trilateral Process: The United States, Ukraine, Russia and Nuclear Weapons. Arms Control Series Paper, 6, 1–42.
Zobacz w Google Scholar

Popadiuk, R. (1996). American–Ukrainian nuclear relations. McNair Paper, 55, 1–61.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21236/ADA422258

Readout of President Obama’s Call with President Putin. (2014). The White House. Office of the Press Secretary, March 1. Pobrane z: https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2014/03/01/readout-president-obama-s-call-president-putin
Zobacz w Google Scholar

Remarks and responses to reporters’ questions by Foreign Minister Sergey Lavrov during a news conference following the OSCE Ministerial Council meeting, Basel (2014). The Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation. December 5. Pobrane z: https://www.mid.ru/en/posledniye_dobavlnenniye/-/asset_publisher/MCZ7HQuMdqBY/content/id/812884
Zobacz w Google Scholar

Russia, Ukraine expel diplomats as tensions soar. (2021). France24, April 17. Pobrane z: https://www.france24.com/en/live-news/20210417-russia-ukraine-expel-diplomats-as-tensions-soar
Zobacz w Google Scholar

Schmalenbach, K. (2012). Article 2. W: K. Schmalenbach, , O. Dörr (Eds.), Vienna Convention on the Law of Treaties: A Commentary (pp. 27–48). Berlin/Heidelberg: Springer-Verlag
Zobacz w Google Scholar

Shelton, D. L. (2008). Soft law. GW Law Faculty Publications & Other Works, George Washington University Law School. Pobrane z: https://scholarship.law.gwu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2048&context=faculty_publications
Zobacz w Google Scholar

Shevchenko, V. (2014). “Little green men” or “Russian invaders”?. BBC News, March 11. Pobrane z: bbc.com/news/world-europe-26532154
Zobacz w Google Scholar

Simpson, J. (2012). The Role of Security Assurances in the Nuclear Nonproliferation Regime. W: J. W. Knopf (Ed.), Security Assurances and Nuclear Nonproliferation (pp. 57–87). Stanford: Stanford University Press
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.11126/stanford/9780804778275.003.0004

Statement by France on the Accession of Ukraine to the NPT, 5.12.1994, K-8. Pobrane z: http://www.exportlawblog.com/docs/security_assurances.pdf.
Zobacz w Google Scholar

Statement of the Ministry of Foreign Affairs of Ukraine on convening consultations in accordance with the Budapest Memorandum, 5.12.2018. Pobrane z: https://mfa.gov.ua/en/news/69182-zajava-mzs-ukrajini-u-zvjazku-zi-sklikannyam-konsulytacij-vidpovidno-do-budapeshtsykogo-memorandumu
Zobacz w Google Scholar

Summers, D. (Ed.). (2003). Dictionary of Contemporary English. Harlow: Longman.
Zobacz w Google Scholar

Synovitz, R. (2014). Explainer: The Budapest Memorandum And Its Relevance To Crimea. RadioFreeEurope, February 28. Pobrane z: https://www.rferl.org/a/ukraine-explainer-budapest-memorandum/25280502.html
Zobacz w Google Scholar

Talbott, S. (2003). The Russia Hand: A Memoire of Presidential Diplomacy. New York/Toronto: Random House
Zobacz w Google Scholar

Tessuto, G. (2005). Ambiguity and vagueness in human rights discourse. W: V. K. Bhatia, J. Engberg, M. Gotti, D. Heller (Eds.), Vagueness in Normative Texts (pp. 287–312). Bern: Peter Lang.
Zobacz w Google Scholar

Trilateral Statement by the Presidents of the United States, Russia, Ukraine. (1996). Harvard Ukrainian Studies, 20, 313–316.
Zobacz w Google Scholar

Turchynov, O. (2015). The Budapest Memorandum – disarmament is senseless! The National Security and Defense Council of Ukraine, December 5. Pobrane z: https://www.rnbo.gov.ua/en/Diialnist/2327.html
Zobacz w Google Scholar

U.S./U.K./Ukraine Press Statement on the Budapest Memorandum Meeting. (2014). U.S. Department of State, March 5. Pobrane z: https://2009–2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2014/03/222949.html
Zobacz w Google Scholar

Ukraine’s forgotten security guarantee: The Budapest Memorandum. (2014). DW, December 5. Pobrane z: https://www.dw.com/en/ukraines-forgotten-security-guarantee-the-budapest-memorandum/a-18111097
Zobacz w Google Scholar

Vladimir Putin answered journalists’ questions on the situation in Ukraine. (2014). Kremlin.ru, March 4. Pobrane z: http://en.kremlin.ru/events/president/news/20366
Zobacz w Google Scholar

Wuerth, I. (2019). Compliance. W: J. D’Aspremont, S. Singh (Eds.), Concepts for International Law (pp. 117–126). Cheltenham, UK/Northampton, MA: Edward Elgar
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4337/9781783474684.00013

Yost, D. S. (2005). The Budapest Memorandum and Russia’s intervention in Ukraine. International Affairs, 91(3), 505–538. DOI: 10.1111/1468–2346.12279.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1468-2346.12279

Karta Narodów Zjednoczonych, Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i Porozumienie ustanawiające Komisję Przygotowawczą Narodów Zjednoczonych. Dz.U. 1947, nr 23, poz. 90
Zobacz w Google Scholar

Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów sporządzona w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r. Dz.U. 1990, nr 74, poz. 439
Zobacz w Google Scholar

Memorandum on security assurances in connection with Ukraine’s accession to the Treaty on the NonProliferation of Nuclear Weapons, UN Treaty Series no. 52241, (tekst Memorandum jeszcze nie został przypisany do żadnego rocznika UNTS)
Zobacz w Google Scholar

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. Dz.U. 1977, nr 38, poz. 167
Zobacz w Google Scholar

Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, sporządzony w Moskwie, Waszyngtonie i Londynie dnia 1 lipca 1968 r. Dz.U. 1970, nr 8, poz. 60
Zobacz w Google Scholar

Угода між Україною і Російською Федерацією про статус та умови перебування Чорноморського флоту Російської Федерації на території України, 28.05.1997. Pobrane z: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/643_076?lang=en#Text (wersja umowy w j. ukraińskim).
Zobacz w Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2021-01-01

Jak cytować

Kleczkowska, A. (2021). Memorandum Budapesztańskie – umowa międzynarodowa czy niewiążące porozumienie?. Władza Sądzenia, (20), 144–165. https://doi.org/10.18778/2300-1690.20.09

Numer

Nr 20 (2021)

Dział

Articles

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.