Lęk, oswajanie świata i religia. Analiza funkcji religijności w kontekście współczesnych zagrożeń na przykładzie Pomorza
DOI:
https://doi.org/10.18778/2300-1690.29.07Słowa kluczowe:
religijność, lęk, społeczeństwo ryzyka, niepewność, pandemia, wojna w Ukrainie, socjologia religiiAbstrakt
Artykuł podejmuje problem relacji między lękiem a religijnością w kontekście współczesnych kryzysów społecznych – pandemii COVID-19, wojny w Ukrainie i narastającej niepewności ekonomicznej. Celem analizy jest ukazanie, w jaki sposób religia funkcjonuje jako zasób interpretacyjny i emocjonalny w społeczeństwie ryzyka, a także czy jej znaczenie różnicuje się regionalnie i pokoleniowo. W opracowaniu wykorzystano wyniki badań własnych zrealizowanych na Pomorzu Zachodnim i Pomorzu Gdańskim, uzupełnione odniesieniami do innych badań socjologicznych nad lękiem i religijnością. Wyniki prezentowanych badań potwierdzają, że religijność wpływa na poziom lęku głównie pośrednio – poprzez interpretację religii jako źródła sensu, spokoju i norm. Osoby bardziej religijne wykazują niższy poziom lęków egzystencjalnych, natomiast lęki społeczne pozostają w większym stopniu niezależne od religijności. W świetle uzyskanych danych religia nie pełni już funkcji wyłącznego porządku sensu, lecz staje się jednym z wielu narzędzi symbolicznego oswajania niepewności. W społeczeństwie naznaczonym chronicznym poczuciem zagrożenia przybiera charakter selektywny: pomaga jednostkom zachować emocjonalną równowagę wobec ryzyk osobistych, lecz traci zdolność interpretowania globalnych kryzysów.
Bibliografia
Bauman, Z. (2008). Płynny lęk (tłum. T. Kunz). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Zobacz w Google Scholar
Beck, U. (2004). Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności (tłum. S. Cieśla). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zobacz w Google Scholar
Błaszczyk, M. (2022). Fenomenologia i psychologia lęku, Polskie Forum Psychologiczne, 27(1), 101–115. https://doi.org/10.34767/PFP.2022.01.06
Zobacz w Google Scholar
Czech, F. (2010). Koszmarne scenariusze: Socjologiczne studium konstruowania lęku w dyskursie globalizacyjnym. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zobacz w Google Scholar
Durkheim, É. (2021). Elementarne formy życia religijnego: System totemiczny w Australii (tłum. A. Zadrożyńska). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar
Furedi, F. (2002). Culture of fear: Risk-taking and the morality of low expectation. London: Continuum.
Zobacz w Google Scholar
Furedi, F. (2005). The politics of fear: Beyond left and right. London–New York: Continuum International Publishing Group.
Zobacz w Google Scholar
Hu, L., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives, Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
Zobacz w Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/10705519909540118
Kacprzyk-Straszak, A., Pawlak, A., & Kucharczyk, K. (2017). Zaburzenia lękowe – rzeczywistość obok nas. W: S. Cader & S. Ciupka (red.), Beskidzkie dziedzictwo V (ss. 95–114). Kraków: Wydawnictwo Scriptum.
Zobacz w Google Scholar
Kampka, F. (2024). Społeczeństwo strachu a warunki dialogu, Studia Oecumenica, 24, 247–266. https://doi.org/10.25167/so.5632
Zobacz w Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.25167/so.5632
Kępiński, A. (1987). Lęk. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Zobacz w Google Scholar
Kotlarska-Michalska, A. (2023). Nowe wymiary niepewności jednostkowej i społecznej w czasie pandemii, Kultura i Społeczeństwo, 67(2), 11–36. https://doi.org/10.35757/KiS.2023.67.2.1
Zobacz w Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2023.67.2.1
Lipska, K., Wajs, T., & Klimczak, S. (2023). Wierzę, więc się nie lękam? – o roli religijności i duchowości w związku z lękiem przed COVID-19, Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne, 43, 615–649. https://doi.org/10.25951/12972
Zobacz w Google Scholar
Kutyło, Ł. (2012). Teorie socjologiczne a religia: Między sekularyzacją a desekularyzacją. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zobacz w Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-717-5
Levin, J. (2010). Religion and mental health: Theory and research, International Journal of Applied Psychoanalytic Studies, 7(2), 102–115.
Zobacz w Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1002/aps.240
Łukaszewski, W. (2017). Zaskakujące konsekwencje doświadczania lęków egzystencjalnych, Psychologiczne Zeszyty Naukowe. Półrocznik Instytutu Psychologii Uniwersytetu Zielonogórskiego, 1, 41–49.
Zobacz w Google Scholar
Malinowski, B. (2000). Kultura i jej przemiany (Dzieła, t. 9). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar
Marciniak, K. (2021). Pandemia: czas lęków, modlitwy i przeobrażeń społecznych, LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, 105, 225–242. https://doi.org/10.12775/lud105.2021.09
Zobacz w Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.12775/lud105.2021.09
Molenda, A. (2005). Rola obrazu Boga w nerwicy eklezjogennej. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Zobacz w Google Scholar
Otto, R. (1993). Świętość: elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych (tłum. B. Kupis, red. J. Keller). Wrocław: Thesaurus Press.
Zobacz w Google Scholar
Roguska, B. (2024). Samopoczucie Polaków w roku 2023 (Komunikat z badań nr 3/2024). Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS).
Zobacz w Google Scholar
Scovill, J. (2024). O wojnie w Ukrainie i ewentualnym rozszerzeniu konfliktu (Komunikat z badań nr 48/2024). Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS).
Zobacz w Google Scholar
Soin, M. (2011). Fakty, wartości i „panika moralna”, Studia Socjologiczne, 2(201), 147–163.
Zobacz w Google Scholar
Szatan, M. (2012). Strach a lęk w ujęciu nauk humanistycznych. Studia Gdańskie, 31, 326–345.
Zobacz w Google Scholar
Szauer, R. (2022). Z dystansem i w potrzebie: religijność i moralność mieszkańców diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Studium socjologiczne. Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC.
Zobacz w Google Scholar
Szewczuk, W. (1985). Słownik psychologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Zobacz w Google Scholar
Szymołon, J. (1999). Lęk i fascynacja. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Zobacz w Google Scholar
Tillich, P. (2016). Męstwo bycia (przekł. H. Bednarek). Kraków: Vis-a-Vis.
Zobacz w Google Scholar
Wargacki, S. A. (2009). Zjawisko paniki moralnej jako wyznacznik granic moralności, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Seria: Pedagogika, z. XVIII, 7–20.
Zobacz w Google Scholar
Yalom, I. D. (2022). Psychoterapia egzystencjalna (A. Tanalska-Dulęba, Tłum.). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Zobacz w Google Scholar
Zaręba, S. H., & Mariański, J. (2021). Religia jako wartość w czasie pandemii. Analizy socjologiczne [Religion as a value during the pandemic], Journal of Modern Science, 1(46), 13–40. https://doi.org/10.13166/JMS/136018
Zobacz w Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.13166/jms/136018
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
