Problematyka konstrukcyjna nowożytnych retabulów na przykładzie analizy wybranych ołtarzy z kościołów toruńskich

Autor

  • Weronika Kofel Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Zakład Konserwatorstwa

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.05.12

Słowa kluczowe:

konserwacja zabytków, sztuka nowożytna, ołtarze

Abstrakt

The purpose of the article is to present the research methods and structural issues related to the modern-period retabula, illustrated with an example of selected Toruń-based altars in the Cathedral of St. John the Baptist and St. John the Evangelist, the Church of St. James the Greater, and the Church of the Assumption of the BVM. The article has been divided into four sections. The first one describes the research method applied to study the structure of modern-period retabula, which is a three-stage process including: the inventory of the building, aimed at drafting a measurement and drawing documentation, the production ofexploded-view drawings that contain details of structural solutions, and the description of the construction of the building, which also takes a three-stage form. In the next section, basic terms related to the construction of retabula have been presented, with distinguished structural types of retabula, divided into three catego: type S, S+ and SP. The issue of the dead load of wooden constructions and its distribution was also discussed, and the analysis of such properties rendered it possible to distinguish load-bearing, self-supporting and quasi-self-supporting structures among modern-period retabula. In addition, the issue of the structural layout of retabula and their modular design was discussed, with a description of the following modular units: simple, complex, mixed and combined modules. In the next part of the article, the current status of the research devoted to Toruń-based altars was presented, including a review of the most prominent publications on historical, stylistic and maintenance matters, with a particular focus on theworks by Piotr Trybuszewski and Peter Machala, related to structural issues of retabula. The final section of the article was devoted to the analysis of the structure of selected retabulain Toruń-based churches. A detailed structural study was conducted on the Altar of the Immaculate Conception of the Blessed Virgin Mary within the Cathedral of St. John the Baptist and St. John the Evangelist, and the Altar of St. Joseph in the Church of St. James the Greater. In this part, individual structural solutions were described, together with their construction and design types of their retabula. Next, the number of structural modules and their types were discussed, together with a presentation of a detailed design and structure of the modules, including the applied types of woodworking joints and connections.

Bibliografia

BAZYLIKA KATEDRALNA 2003 - Bazylika katedralna św. Janow w Toruniu, red. M. Biskup, Toruń 2003;
Google Scholar

BŁAŻEJEWSKA/KLUCZWAJD/MANSFELD/PILECKA/TYLICKI 2009 - Anna Błażejewska, Katarzyna Kluczwajd, Bogusław Mansfeld, Elżbieta Pilecka, Jacek Tylicki, Dzieje Sztuki Torunia, Toruń 2009;
Google Scholar

DOMASŁOWSKI 1992 - Jerzy Domasłowski, Kościoł akademicki św. Ducha w Toruniu. Dzieje, architektura, wyposażenie wnętrza, „Rocznik Toruński”, t. 21, 1992, s. 173-203;
Google Scholar

DOMASŁOWSKI 2007 - Jerzy Domasłowski, Kościoł św. Piotra i Pawła i klasztor Franciszkanow (dawniej Reformatow) na Podgorzu w Toronu, Toruń 2007;
Google Scholar

DOMASŁOWSKI/JARZEWICZ 1998 - Jerzy Domasłwoski, Jarosław Jarzewicz, Kościoł Najświętszej Marii Panny w Toruniu, Toruń 1998;
Google Scholar

DZIEJE I SKARBY 2003 - Dzieje i skarby kościoła Świętojańskiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historykow Sztuki przy wspołpr. Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 22-23 III 2002, red. K. Kluczwajd, M. Woźniak, Toruń 2003;
Google Scholar

DZIEJE I SKARBY 2005 - Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historykow Sztuki przy wspołpr. Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń 14-16 kwietnia 2005), red. K. Kluczwajd, Toruń 2005;
Google Scholar

DZIEJE I SKARBY 2007 - Dzieje i skarby kościołow Torunia Podgorza, red. K. Kluczwajd, Toruń 2007;
Google Scholar

DZIEJE I SKARBY 2010 - Dzieje i skarby kościoła Świętojakubskiego w Toruniu . Materiały z IV Sesji Naukowej Toruńskiego Oddziału Stowarzyszenia Historykow Sztuki, z cyklu Dzieje i skarby kościołow toruńskich, zrealizowanej przy wspołpracy Biblioteki Uniwersyteckiej UMK w Toruniu, 26-28 października 2009 roku, red. K Kluczwajd, Toruń 2010;
Google Scholar

GOŁAWSKA 1968 - Jolanta Goławska, Snycerska Toruńska w okresie baroku, „Teka Komisji Historii Sztuki”, t. 4, 1968, s. 157-224;
Google Scholar

HEISE 1889 - Johannes Heise, Die Bau-und Kunstdenkmaler Provinz Westpreussen, H.6-7, Kreis Thorn, Danzing 1889;
Google Scholar

JAKUBOWSKA 1965 – Bogna Jakubowska, Snycerka toruńska XVIII wieku, „Teka Komisji Historii Sztuki”, t. 3, s. 1965, s. 155-220;
Google Scholar

KOFEL 2016 a - Weronika Kofel, Konstrukcje toruńskich nastaw ołtarzowych w XVII i XVIII w., Toruń 2016 (praca niepublikowana);
Google Scholar

KOFEL 2016 b - Weronika Kofel, Katalog ołtarzy toruńskich z XVII i XVIII w., Toruń 2016 (praca niepublikowana);
Google Scholar

KRANTZ-DOMASŁOWSKA/DOMASŁOWSKI 2001 - Lilianna Krantz-Domasłwoska, Jerzy Domasłowski, Kościoł św. Jakuba w Toruniu, Toruń 2001;
Google Scholar

LIPSKA/ RDESIŃSKA 2010 - Dąbrowka Lipska, Maria Rdesińska, Wyposażenie kościoła pw. św. Jakuba w Toruniu w XVII i XVIII wieku. Historia i zmiany w koncepcji przestrzeni liturgicznej, [w:] Dzieje i skarby kościoła Świętojakubskiego w Toruniu . Materiały z IV Sesji Naukowej Toruńskiego Oddziału Stowarzyszenia Historykow Sztuki, z cyklu Dzieje i skarby kościołow toruńskich, zrealizowanej przy wspołpracy Biblioteki Uniwersyteckiej UMK w Toruniu, 26-28 października 2009 roku, red. K Kluczwajd, Toruń 2010, s. 289-310;
Google Scholar

ŁYCZAK 2015 - Bartłomiej Łyczak, Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793, Toruń 2015 (praca niepublikowana);
Google Scholar

MACHALA 2007 - Machala Peter, Ołtarz głowny w kościele pw. św. Piotra i Pawła na Podgorzu, [w:] Dzieje i skarby kościołow Torunia Podgorza, red. K. Kluczwajd, Toruń 2007, s. 117-146;
Google Scholar

SZMIT-NAUD 1996 – Elżbieta Szmit-Naud, Dokumentacja konserwatorska ołtarza Matko Boskiej Niepokalanej w katedrze śś. Jana Chrzciciela i Jana Apostoła w Toruniu, Toruń 1996 (WKZ w Toruniu).
Google Scholar

SZMIT-NAUD 2010 - Elżbieta Szmit-Naud Transformacja ołtarzy na podstawie historii materialnej kilku zabytkow z katedry św. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty w Toruniu. Zmiany formy, ikonografii i wezwań, [w:] Zabytkowa stolarka we wnętrzach sakralnych i jej problematyka konserwatorska, red. Janusz Krawczyk, Toruń 2010, s. 153-165.
Google Scholar

TRYBUZEWSKI 2006 – Piotr Trybuszewski, Nastawa ołtarza głownego z kościoła Świętego Jakuba w Toruniu. Budowa i problematyka konserwatorska, „Rocznik Muzeum Okręgowego w Toruniu”, t. 15, 2006, s. 9-44;
Google Scholar

TRYBUSZEWSKI 2010 – Piotr Trybuszewski, Problematyka konstrukcyjna i konserwatorska ołtarza głownego kościoła św. Jakuba w Toruniu, [w:] Zabytkowa stolarka we wnętrzach sakralnych i jej problematyka konserwatorska, red. J. Krawczyk, Toruń 2010, s. 167-180;
Google Scholar

WARDZYŃSKA 2010 – Katarzyna Wardzyńska, Ołtarz głowny i łuk tęczowy kościoła Benedyktynek pw. św. Jakuba w Toruniu. Nieznane dzieła Johanna Antona Langenhana Starszego i Jerzego Judy Tadeusza Dąbrowicza, [w:] Dzieje i skarby kościoła Świętojakubskiego w Toruniu . Materiały z IV Sesji Naukowej Toruńskiego Oddziału Stowarzyszenia Historykow Sztuki, z cyklu Dzieje i skarby kościołow toruńskich, zrealizowanej przy wspołpracy Biblioteki Uniwersyteckiej UMK w Toruniu, 26-28 października 2009 roku, red. K Kluczwajd, Toruń 2010, s. 311-345;
Google Scholar

WERNICKE - Julius Wernicke, Die Kirchen der Stadt Thorn und ihres Gebietes. Eine Historische Darstellung des Ursprungs, Fortgangs und Schicksale dieser Kirchen bis zur Gegenwart, rks. Archiwum Państwowe w Toruniu, Kat II, X-25, s. 751-846;
Google Scholar

WERNICKE 1832 - Julius Wernicke, Topographisch-historisch-statistische Beschreibung der Stadt Thorn und ihres Gebietes: die Vorzeit und Gegenwart umfassend, Thorn 1832;
Google Scholar

WERNICKE 1846 - Julius Wernicke, Wegweiser durch Thorn und seine Umgebungen, Thorn 1846.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2018-06-30

Jak cytować

Kofel, W. (2018). Problematyka konstrukcyjna nowożytnych retabulów na przykładzie analizy wybranych ołtarzy z kościołów toruńskich. TECHNE. Seria Nowa, (1), 243–266. https://doi.org/10.18778/2084-851X.05.12

Numer

Dział

Artykuły