Ołtarze z cudownymi wizerunkami w twórczości braci Polejowskich

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.05.10

Słowa kluczowe:

cudowne wizerunki, rzeźba lwowska, XVIII wiek

Abstrakt

Despite the fundamental work by Andrzej Jozef Baranowski which discusses the veneration of holy Marian images in the former Polish Republic, the influence of holy paintings on the artistic initiative still remains underrated, primarily in terms of the furnishing of sanctuary churches. It must not be forgotten that the celebrations with these images were the reason behind numerous interior modernisations, the replacements of furnishings and fittings – mainly altars – and the translocations of paintings, veneration and anniversary celebrations. In the Ruthenian Voivodeship, these actions resulted in a series of most superb artistic realisations in the 18th century Polish Republic, such asthe central altars in the parish church in Hodowica, the Franciscan church in Przemyśl, the Dominican church in Podkamień, or the Latin Cathedral in Lviv. Since the majority of these are directly or indirectly linked to brothers Piotr and Maciej Polejowski, it is worth making an attempt to analyse the schemes and compositional solutions they had worked out. On the one hand, there will be structures designed by Piotr Polejowski, which expand and ‘distend’ church presbyteries, creating a multiplied frame for holy paintings (the altar of the Franciscan church in Przemyśl and in the Latin Cathedral in Lviv) accompanied by elaborate and complex iconographic programmes. The second trend entails reredoses designed by Maciej Polejowski, openwork, two-panel screens and high pedestals with gates upfront, complemented with free-standing pillars and sculptures in the clearances, behind which the very reredos with the holy painting can be seen. This design was implemented in the Bernardine screens in Opatow and Zaslav. Thus, we face two trends in designing altars by the Polejowski Brothers, and sensu largo within the Lviv art in the second half of the18th century. Piotr Polejowski’s reredoses – with their impacting monumentality, abundance of decorations and multiplicity of articulations, directly continuing Meretynean patterns from Horodenka– are contrasted with Maciej Polejowski’s ‘light’, two-panel, openwork compositions that so skilfully applied light effects and played with the audience through their backstage-like design and overlapping of sets aimed at exposing the holy image.

Bibliografia

APPB-Kr., M-28 – Archiwum Polskiej Prowincji Bernardynow w Krakowie, sygn. M-28, Inwentarz zakrystii klasztorow Prowincji Małopolskiej Zakonu Braci Mniejszych Bernardynow, ok. 1750, s. 13-15, Conventus Opatoviensis S. Mariae Assumptae.
Google Scholar

BCz.-Kr., 3365 – Biblioteka XX. Czartoryskich w Krakowie, sygn. 3365, Descriptio brevis Ecclesiae loci Opatov.
Google Scholar

BARANOWSKI 2003 – Andrzej Jozef Baranowski, Koronacje wizerunkow maryjnych w czasach baroku. Zjawisko kulturowe i artystyczne, Warszawa 2003.
Google Scholar

BETLEJ 1995 – Andrzej Betlej, Kościoł oo. Bernardynow w Zasławiu. Źrodła archiwalne do dziejow wystroju poźnobarokowego, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 57, 1995, s. 353-363.
Google Scholar

BETLEJ 2003 – Andrzej Betlej, Polejowski Jan, Maciej, Piotr, [w:] Słownik Artystow Polskich, t. 7, 2003, s. 373-380.
Google Scholar

BETLEJ 2006 – Andrzej Betlej, Inspiracje graficzne dla „małej architektury” na ziemiach ruskich Korony uwagi na marginesie projektu ikonostasu katedry św. Jura we Lwowie, [w:] Praxis atque theoria. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, red. Jan. Ostrowski, Piotr Krasny, Andrzej Betlej, Krakow 2006, s. 55-76.
Google Scholar

BRZEZINA 2007 – Katarzyna Brzezina, Na skrzyżowaniu drog artystycznych, czyli o osiemnastowiecznym wyposażeniu rzeźbiarskim kościołow Opatowa, [w:] Barok i barokizacja. Materiały sesji oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historykow Sztuki, Krakow 3-4 XII 2004, red. Katarzyna Brzezina, Joanna Wolańska, Krakow 2007, s. 181-189.
Google Scholar

DUTKIEWICZ 1939 – Jozef Edward Dutkiewicz, Fabryka cerkwi Wniebowzięcia N.M.P. w Poczajowie, „Dawna Sztuka”, t. 2, 1935, s. 131-162.
Google Scholar

DWORZAK 2013 – Agata Dworzak, „Nie może mi Wielebny Monaster zadać, aby robota niebyła doskonała”. Kilka uwag na temat sporu Macieja Polejowskiego z bazylianami poczajowskimi, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 75, 2013, s. 101-114.
Google Scholar

DWORZAK 2014 – Agata Dworzak, New Aspects of the Idea of Bel Composto in Artistic Realizations of Piotr and MaciejPolejowskis, the Artistic Family from Lviv (1761-1786), [w:] Cultural Transfer. UměleckavyměnameziItalii a středniEvropou, red. Martin Zlatohlavek, Praha 2014, pp. 129-134.
Google Scholar

DWORZAK 20016a – Anna Dworzak, Zapomniany kult wizerunku Matki Boskiej w kościele bernardyńskim w Rzeszowie, [w:] Sanktuarium Matki Bożej Rzeszowskiej 1513-2013, red. Aleksander Krzystof Sitnik OFM, Wiktor Piotr Tokarski OFM, Kalwaria Zebrzydowska 2016, s. 403-405.
Google Scholar

DWORZAK 2016b – Anna Dworzak, FABRICA ECCLESIAE SANDOMIRIENSIS. Dzieje modernizacji wnętrza kolegiaty sandomierskiej w XVIII wieku w świetle źrodeł archiwalnych, Krakow 2016.
Google Scholar

FRAZIK 2004 – Jozef Tomasz Frazik, Budowniczowie i artyści na usługach franciszkanow przemyskich od XV do XVIII wieku, [w:] Idem, Sztuka Przemyśla i Ziemi Przemyskiej. Zbior studiow, red. Maria Dłutek, Jerzy Kowalczyk, Przemyśl-Warszawa 2004, s. 117-141 [przedruk artykułu: Budowniczowie i artyści na usługach franciszkanow przemyskich od XV-XVIII wieku na tle kościoła i jego wyposażenia, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 37, 1975, s. 312-334].
Google Scholar

FRIDRICH – Alojzy Fridrich, Historye cudownych obrazow Najświętszej Maryi Panny w Polsce, t. 2, Krakow 1904.
Google Scholar

GĘBAROWICZ 1986 – Mieczysław Gębarowicz, Prolegomena do dziejow lwowskiej rzeźby rokokowej, „Artium Quaestiones”, t. 3, 1986, s. 5-46.
Google Scholar

GRUDZIŃSKI 1985 – Kajetan Grudziński OFM, Opatow, [w:] Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, red. Hieronm Eugeniusz Wyczawski OFM, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 239-244.
Google Scholar

HORNUNG 1976 – Zbigniew Hornung, Majster Pinzelsnycerz. Karta z dziejow lwowskiej rzeźby rokokowej, Wrocław 1976.
Google Scholar

KOWALCZYK 1959 – Jerzy Kowalczyk, Prace rzeźbiarskie Macieja Polejowskiego w Sandomierskim i na Lubelszczyźnie, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, t. 2, 1959, s. 123-127.
Google Scholar

KOWALCZYK 1970 – Jerzy Kowalczyk, Dzieła Macieja Polejowskiego w Ziemi Sandomierskiej, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, t. 6, 1970, s. 187-234.
Google Scholar

КОЗЯР-ФЕДОМОВ 2012a, – ОксанаКозяр-Федомов, Усправіаворстваскулптурнегоансамблюцеркв ив Бучачі, „ЛьвівськаНаціональнаГалереяМистецтвДослідження і Мвтеріали. Науковий”, Львів 2012, с. 58-69.
Google Scholar

KOZYR-FEDOTOV 2012b – Oksana Kozyr-Fedotov, Pinsel et sonecole, catalogued’exposition Johann Georg Pinsel unsculpteurbaroque en Ukraine au XVIII siecle, dir. Jan Ostrowski, G. Scherf, Paris 2012, p. 64-73.
Google Scholar

KOZYR-FEDOTOW 2012c – Oksana Kozyr-Fedotow, Michał Filewicz, rzeźbiarz lwowskiego rokoka, [w:] Splendor i fantazja. Studia nad rzeźbą rokokową w dawnej Rzeczypospolitej i na Śląsku, red. Paweł Migasiweicz, Warszawa 2012, s. 109-136.
Google Scholar

KRASNY/SITO 2003 – Piotr Krasny, Jakub Sito, „Pan Piotr Polejowski snycerz lwowski” i jego dzieła w kościele Franciszkanow w Przemyślu, [w:] Sztuka kresow wschodnich, t. 5, red. Andrzej Betlej, Piotr Krasny, Krakow 2003, s. 175-202.
Google Scholar

KRASNY 2005a – Piotr Krasny, Lwowskie środowisko artystyczne wobec idei symbiozy sztuk w wystroju i wyposażeniu wnętrz sakralnych (1730-1780), „Rocznik Historii Sztuki”, t. 30, 2005, s. 147-190.
Google Scholar

KRASNY 2005b – Piotr Krasny, Kościoł i klasztor Dominikanow w Podkamieniu, [w:] Materiały do dziejow sztuki sakralnej, red. Jan. Ostrowski, cz. I, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego wojewodztwa ruskiego, t. 13, Krakow 2005, s. 123-192.
Google Scholar

NOWAKOWSKI 1902 – Edward Nowakowski, O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne przez X. Wacława z Sulgostowa, Krakow 1902.
Google Scholar

ZAUCHA 2003 – Tomasz Zaucha, Kościoł parafialny p.w. ŚŚ. Piotra i Pawła i dawny klasztor OO. Dominikanow Obserwantow w Przemyślanach, [w:] Materiały do dziejow sztuki sakralnej, red. Jan Ostrowski, cz. I, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego wojewodztwa ruskiego, t. 11, Krakow 2003, s. 211-237.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2018-06-30

Jak cytować

Dworzak, A. (2018). Ołtarze z cudownymi wizerunkami w twórczości braci Polejowskich. TECHNE. Seria Nowa, (1), 205–222. https://doi.org/10.18778/2084-851X.05.10

Numer

Dział

Artykuły