„Idiomy dwudziestego wieku” – nowe materiały w polskim wzornictwie i projektowaniu architektury wnętrz okresu dwudziestolecia międzywojennego

Agata  Wereszczyńska

doi:10.18778/2084-851X.17.07

Autor

Agata Wereszczyńska Politechnika Łódzka, Instytut Architektury i Urbanistyki https://orcid.org/0000-0003-1196-852X

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.17.07

Słowa kluczowe:

architektura wnętrz, dwudziestolecie międzywojenne, nowe materiały we wnętrzach

Abstrakt

Celem artykułu jest zbadanie i opisanie wybranych nowych materiałów z zakresu wzornictwa i architektury wnętrz wprowadzonych do powszechnego użytku w dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce. Postęp technologiczny i cywilizacyjny, który dokonał się po I wojnie światowej oraz transformacja społeczeństwa konsumpcyjnego spowodowały rozwój produkcji przemysłowej i wzornictwa. Nowe formy wymagały nowych materiałów. Bakelit, plastiki, linoleum, stal i metale czy nowe gatunki szkła nazywane były tworzywami ery maszynowej, za ich pomocą projektanci uzyskiwali nowatorskie efekty wizualne i estetyczne. Historia większości materiałów zaczęła się znacznie wcześniej niż w latach międzywojennych, natomiast dopiero wiek XX pozwolił na udoskonalenie procesu ich pozyskiwania i wykorzystania na szeroką skalę.

Praca została podzielona na wstęp opisujący „skok w nowoczesność”, który dokonał się na początku ubiegłego wieku; rozdział główny, w którym znalazły się trzy podrozdziały opisujące poszczególne grupy materiałowe – tworzywa sztuczne: metale; szkło i neony, które dzięki rozwojowi nauki i techniki zostały wprowadzone do powszechnego użytku w sztukach projektowanych dwudziestolecia; oraz podsumowanie. Na potrzeby artykułu przyjęto metodę badawczą obejmującą analizę literatury fachowej, czasopism zajmujących się tematyką z zakresu architektury i projektowania wnętrz z lat 20. i 30. XX wieku oraz kwerendę archiwalną i biblioteczną.

Bibliografia

Art Déco 2010 – Art Déco 1910–1939, red. Charlotte Benton, Tim Benton, Ghislaine Wood, Poznań 2010.
Google Scholar

BURNO 2022 – Filip Burno, Konstrukcje nowoczesności w „elektrycznym państwie”: struktury, sieci, percepcja. Architektura polska 1926-1939, [w:] Nowy początek. Modernizm w II RP, red. Piotr Juszkiewicz, Andrzej Szczerski, Kraków 2022, s. 81–101.
Google Scholar

CROWLEY 2013 – David Crowley, Rzeczy niepospolite. Polscy projektanci XX wieku, red. Czesława Frejlich, Kraków 2013.
Google Scholar

CZEKAŁA/MIKSZO 2019 – Filip Czekała, Tomasz Mikszo, PEWUKA. Cud nad Wartą, Poznań 2019.
Google Scholar

Ćwiczenie nr 27… – Ćwiczenie nr 27. Tworzywa sztuczne. Otrzymywanie żywicy fenolowo-formaldehydowej i tworzywa warstwowego, Wydział Chemii UMCS Zakład Technologii Chemicznej, http://www.ztch.umcs.lublin.pl/materialy/cw_27_ztch.pdf [dostęp: 25.09.2023].
Google Scholar

DOLECKI 2013 – Marcin Dolecki, Galalit – tworzywo z mleka, http://www.Galalit tworzywo z mleka – Racjonalista [dostęp: 25.09.2023].
Google Scholar

EKER 1938 – J. Eker, Masy plastyczne (Bakelit), „Czasopismo Towarzystwa Lekarskiego we Lwowie” 1938, R. LIV, nr 10, s. 139–141.
Google Scholar

Encyklopedia powszechna 1985 – Encyklopedia powszechna PWN, wyd. 3, t. 3, Warszawa 1985.
Google Scholar

FALINO 2010 – Jeannine Falino, Amerykanska metaloplastyka okresu międzywojnia, [w:] Art Déco 1910–1939, red. Charlotte Benton, Tim Benton, Ghislaine Wood, Poznań 2010, s. 344–347.
Google Scholar

FEDOROWICZ 2019 – Andrzej Fedorowicz, Odbiornik radiowy Detefon, [w:] Andrzej Fedorowicz, Druga Rzeczpospolita w 100 przedmiotach, wyd. II, Warszawa 2019, s. 220–225.
Google Scholar

FILIPOWICZ 1933 – T. Filipowicz, Wyniki konkursu na zastosowanie blachy cynkowej w budownictwie i architekturze wnętrz, „Dom, Osiedle, Mieszkanie” 1933, nr 6, s. 22–31.
Google Scholar

GINELL-WOJNAROWICZOWA 1933 – Janina Ginell-Wojnarowiczowa, Światło i lustro w mieszkaniu, „Wnętrze” 1933, nr 5, s. 78–81.
Google Scholar

Historia kaliskich lalek – [b.a.], Historia kaliskich lalek, http://www.kalisz.pl/dla-turysty/zabytki/poznaj-historie-kaliskich-lalek,1066 [dostęp: 25.09.2023].
Google Scholar

Janina Sztompka-Grabowska… – [b.a.], Janina Sztompka-Grabowska. Jej głos rozpoczął dzieje Polskiego Radia, http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/2239976,50-lat-temu-Polskie-Radio-rozpoczelo-calodobowe-nadawanie [dostęp 23.09.2023].
Google Scholar

KOZINA 2015 – Irma Kozina, Designerzy w II Rzeczypospolitej, [w:] Irma Kozina, Polski design, Warszawa 2015, s. 42–105.
Google Scholar

LEIFKES 2010 – Reino Liefkes, Niemcy, Austria i Holandia, [w:] Art Déco 1910–1939, red. Charlotte Benton, Tim Benton, Ghislaine Wood, Poznań 2010, s. 174–189.
Google Scholar

LUBIŃSKI 1936 – P. M. Lubiński, Nowy sklep, „Arkady” 1936, nr 9, s. 514–518.
Google Scholar

LUBIŃSKI/PSZENICKA 1933–34 – P. M. Lubiński, M. Pszenicka, Eksperymenty francuskie, „Wnętrze” 1933–1934, nr 7, s. 117–122.
Google Scholar

Magazyn i salon wystawowy… 1933 – Magazyn i salon wystawowy polskich Zakładów Elektrotechnicznych „Era”, „Wnętrze” 1933, nr 6, s. 96–97.
Google Scholar

Meble stalowe 1931 – [b.a.], Meble stalowe, „Dom, Osiedle, Mieszkanie” 1931, nr 2, s. 54.
Google Scholar

MEIKLE 2010 – Jeffrey L. Meikle, Nowe materiały i technologie, [w:] Art Déco 1910–1939, red. Charlotte Benton, Tim Benton, Ghislaine Wood, Poznań 2010, s. 348–359.
Google Scholar

M.K. 1931 – M.K., Meble stalowe we wnętrzach zameczku Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w Wiśle, „Wnętrze” 1931, nr 1, s. 4-9.
Google Scholar

Nowoczesne podłogi… 1936 – [b.a.], Nowoczesne podłogi „Ruboleum”, „Wnętrze” 1936, nr 1, s. III.
Google Scholar

Nowoczesne reklamy świetlne… 1931 – [b.a.], Nowoczesne reklamy świetlne w Warszawie zyskują sobie powszechne powodzenie, „Polska Zbrojna” 1931, R. X, nr 11, s. 99–100.
Google Scholar

Nowy pawilon… 1933 – [b.a.], Nowy pawilon – owocarnia w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej Nr. 103, „Wnętrze” 1933, nr 6, s. 6.
Google Scholar

OYRZANOWSKI 1933–1934 – Wiesław Oyrzanowski, Meble z blachy falistej, „Wnętrze” 1933–1934, nr 8.
Google Scholar

Pawilon Związku… 1929 – [b.a.], Pawilon Związku Polskich Hut Szklanych, „Kurier Poznański” 1929, R. XXIV, nr 262, s. 3.
Google Scholar

PHILIPS 2010 – Clare Philips, Biżuteria art déco, [w:] Art Déco 1910–1939, red. Charlotte Benton, Tim Benton, Ghislaine Wood, Poznań 2010, s. 272–283.
Google Scholar

PIĄTEK 2022 – Grzegorz Piątek, Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920–1939, Warszawa 2022.
Google Scholar

Pierwszy krok… 1931 – [b.a.], Pierwszy krok w kierunku uwspółcześnienia wnętrz oficjalnych, „Architektura i Budownictwo” 1931, nr 5–6, s. 172–179.
Google Scholar

Ruboleum Piastów 1938 – Ruboleum Piastów, książeczka reklamowa Zakładów Kauczukowych „Piastów” S. A. 1938, Biblioteka Narodowa.
Google Scholar

SOSNKOWSKI 1933 – Jerzy Sosnkowski, W. Książe neon, „Wnętrze” 1933, nr 6, s. 102–106.
Google Scholar

SURAL 2014 – Agnieszka Sural, Warszawskie neony, 2014, http://www.culture.pl/pl/artykul/warszawskie-neony [dostęp 20.09.2023].
Google Scholar

ŚWIERZ-ZALEWSKI 1931 – Stanisław Świerz-Zalewski, Zameczek w Wiśle, „Architektura i Budownictwo” (1931), nr 5–6, s. 165–171.
Google Scholar

WISŁOCKA 1968 – Izabella Wisłocka, Awangardowa architektura polska 1918–1939, Warszawa 1968.
Google Scholar

WOOD 2010 – Ghislaine Wood, Szkło europejskie, [w:] Art Déco 1910–1939, red. Charlotte Benton, Tim Benton, Ghislaine Wood, Poznań 2010, s. 214–217.
Google Scholar

ZIELIŃSKI 2010 – Jarosław Zieliński, Neony – ulotny ornament warszawskiej nocy, Warszawa 2010.
Google Scholar

Życie budowlane… 1936 – Życie budowlane. Katowice, „Przegląd Budowlany” 1936, R. VIII, z. 6, s. 250.
Google Scholar