Borys Zinserling (1890–1961) i jego wizja wnętrz ministerstwa sprawiedliwości. Uwagi na marginesie mecenatu ministra Aleksandra Meysztowicza oraz ministra i senatora Czesława Michałowskiego

Jarosław Maciej Zawadzki

doi:10.18778/2084-851X.12.07

Autor

Jarosław Maciej Zawadzki Kancelaria Senatu, Warszawa https://orcid.org/0000-0002-7064-3226

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.12.07

Słowa kluczowe:

historyzm, pałac Raczyńskich Warszawa, Borys Zinserling, Zbigniew Rewski, Marian Lalewicz

Abstrakt

W latach 1787–1789 przebudowano w duchu klasycyzmu pałac rodziny Raczyńskich w Warszawie (projekt Jan Christian Kamsetzer). W 1919 roku pałac stał się siedzibą polskiego Ministerstwa Sprawiedliwości. W trakcie urzędowania dwóch ministrów, Aleksandra Meysztowicza (1926–1928) oraz Czesława Michałowskiego (1930–1936), przeprowadzono w budynku prace pod kierunkiem Mariana Lalewicza. Meysztowicz rozpoczął remont, ale końcowy efekt prac był zasługą Michałowskiego. Choć na to nie ma dowodów, ale było i jest zgodne z praktyką, że zapewne akceptował przedstawiane mu koncepcje prac konserwatorskich i projekty dekoratorskie.

Starannie wykreowano przestrzeń, w której pracował i odpoczywał minister. Pierwsza składała się z poczekalni i sekretariatu. Druga to wnętrza robocze ministra: duży gabinet i biblioteka. Do większych spotkań wykorzystywano salę balową. Ostatnią strefą było mieszkanie ministra. Sukcesywnie nabywano dzieła sztuki oraz obiekty rzemiosła nawiązujące stylistycznie do wnętrz. W trakcie prac utrzymano historyzującą stylistkę wnętrz zaproponowaną przez Lalewicza i realizowaną przez jego zespół.

Nie wiadomo, od kiedy dokładnie z pracami w opisywanym obiekcie był związany Borys Zinserling, rosyjski emigrant, architekt, scenograf i malarz, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. W 1935 roku wykonał cykl akwarel i rysunków węglem ukazujących wnętrza. W 1936 roku wydano album Pałac Ministerstwa Sprawiedliwości w Warszawie, którego ozdobą stały się barwne reprodukcje prac Zinserlinga. Urzekająca do dziś dokumentacja malarska przybliża finalny efekt prac, który w wyniku działań wojennych nie zachował się do naszych czasów.

Bibliografia

AS 2007 – Archiwum Senatu, teczka senatora Czesława Michałowskiego, notatka ze spotkania 26 lutego 2007 z synem senatora, panem Jackiem Michałowskim.
Google Scholar

AS 2021 – Archiwum Senatu, teczka senatora Czesława Michałowskiego, wydruki korespondencji mailowej z 5 i 11 lutego 2021 z wnukiem senatora, panem Wojciechem Michałowskim.
Google Scholar

AUW – teczka studenta Zbigniewa Rewskiego, Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1853 – „Kurier Warszawski” 1853, nr 272.
Google Scholar

MEYSZTOWICZ 2021 – Walerian Meysztowicz, Gawędy o czasach i ludziach, Łomianki 2021.
Google Scholar

NAC, IKC – Narodowe Archiwum Cyfrowe, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny – Archiwum Ilustracji, 1-A-2605, 1-B-518-1, 1-B-500.
Google Scholar

„Polski Przemysł Budowlany” 1925 – „Polski Przemysł Budowlany” 1925, nr 4.
Google Scholar

„Roboty Publiczne” 1919–1922 – „Roboty Publiczne” 1919–1922.
Google Scholar

„Słowo Powszechne” 1978 – „Słowo Powszechne” 1978, nr 59.
Google Scholar

„Stolica” 1950 – „Stolica” 1950, nr 6.
Google Scholar

WUOZ – Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, materiały dotyczące pałacu Raczyńskich w Warszawie.
Google Scholar

ŻONGOŁŁOWICZ 2004 – Bronisław Żongołłowicz, Dzienniki 1930–1936, Warszawa 2004.
Google Scholar

BARANIEWSKI 2019 – Waldemar Baraniewski, Architektura a potrzeba reprezentacji władzy, [w:] Tożsamość. 100 lat polskiej architektury, red. Bolesław Stelmach, Karolina Andrzejewska-Batko, Warszawa 2019, s. 101–107.
Google Scholar

BARANIEWSKI/CZAPELSKI/CHRUDZIMSKA-UHERA 2015 – Waldemar Baraniewski, Marek Czapelski, Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Architekci sejmowi. Skórewicz, Pniewski, Szczepkowski, Warszawa 2015.
Google Scholar

BATOWSKA/BATOWSKI/KWIATKOWSKI 1978 – Natalia Batowska, Zygmunt Batowski, Marek Kwiatkowski, Jan Chrystian Kamsetzer – architekt Stanisława Augusta, Warszawa 1978.
Google Scholar

BIELECKI 1994 – Robert Bielecki, Długa 7 w powstaniu warszawskim, Warszawa 1994.
Google Scholar

CZAPELSKI 2008 – Marek Czapelski, Bohdan Pniewski – warszawski architekt XX wieku, Warszawa 2008.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323533504

DYBCZYŃSKA-BUŁYSZKO 2010 – Anna Dybczyńska-Bułyszko, Architektura Warszawy II Rzeczpospolitej. Warszawska szkoła architektury na tle przemian kulturowych okresu międzywojennego, Warszawa 2010.
Google Scholar

JANOWSKI 1930 – Aleksander Janowski, Warszawa, Poznań 1930.
Google Scholar

JAROSZEWSKI 1985 – Tadeusz S. Jaroszewski, Księga pałaców Warszawy, Warszawa 1985.
Google Scholar

JONKAJTYS-LUBA 1989 – Grażyna Jonkajtys-Luba, Czesław Przybylski, Warszawa 1989.
Google Scholar

JURKOWSKI 2004 – Roman Jurkowski, Aleksander Meysztowicz – fragment „Wspomnień”, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 2004, z. 21, s. 224, 233, 237–241.
Google Scholar

KRAUSHAR 1905 – Aleksander Kraushar, Pałac Raczyńskich, „Tygodnik Ilustrowany” 1905, nr 37, s. 681.
Google Scholar

KRZYSZTOFOWICZ-KOZAKOWSKA 2013 – Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska, Sztuka II RP, Olszanica 2013.
Google Scholar

Kto był kim 1994 – Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. Jacek M. Majchrowski, Warszawa 1994.
Google Scholar

KWIATKOWSKA 1980 – Maria Irena Kwiatkowska, Pałac Raczyńskich, Warszawa 1980.
Google Scholar

KWIATKOWSKA/KWIATKOWSKI 1984 – Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Pałac Pod Czterema Wiatrami, Warszawa 1984.
Google Scholar

KZSP 2001 – Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Miasto Warszawa. Nowe Miasto, cz. 2, Warszawa 2001.
Google Scholar

LALEWICZ 1921 – Marian Lalewicz, Restauracja gmachów rządowych, „Rzeczpospolita” 1921, nr 83, s. 5–6.
Google Scholar

LEŚNIAKOWSKA 1998 – Marta Leśniakowska, Architektura w Warszawie, Warszawa 1998.
Google Scholar

MAKOWSKA 2009 – Urszula Makowska, Szept artysty, [w:] Jarosław Maciej Zawadzki, Franciszek Tegazzo (1829–1879). Malarz niespełniony, ilustrator z konieczności, Warszawa 2009, s. 10.
Google Scholar

Ministrowie 2001 – Ministrowie Polski Niepodległej, red. Marek Baumgart, Henryk Walczak, Adam Wątor, Szczecin 2001.
Google Scholar

MORDYŃSKI/ARTYMOWSKI 2012 – Krzysztof Mordyński, Stefan Artymowski, Architektura Polski Niepodległej, Warszawa 2012.
Google Scholar

OLKUŚNIK 2019 – Marek Olkuśnik, Architektura, [w:] Podjąć wyzwanie! II Rzeczpospolita na drodze do nowoczesności, red. Marek Olkuśnik, Warszawa 2019, s. 90–97.
Google Scholar

OMILANOWSKA 2019a – Małgorzata Omilanowska, Gdyńska architectura militaris autorstwa Mariana Lalewicza, „Porta Aurea” 2019, nr 18, s. 114–142.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2019.18.06

OMILANOWSKA 2019b – Małgorzata Omilanowska, Historyk sztuki na gościńcach i bezdrożach zawodu, [w:] 50 spotkań na 50-lecie UG, red. Jerzy Piotr Gwizdała, Gdańsk 2019, s. 627–635.
Google Scholar

OMILANOWSKA 2021 – Małgorzata Omilanowska, Pierwsza siedziba Sejmu II Rzeczypospolitej. Addenda et corrigenda, „Biuletyn Historii Sztuki” 2021, nr 1, s. 119–152.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36744/bhs.897

Pałac 1925 – K., Pałac Ministerium Rolnictwa w Warszawie, „Świat” 1925, nr 31, s. 12–14.
Google Scholar

Polish 2017 – Polish diplomacy art and architecture 1918–1939, red. Monika Kuhnke, Warszawa 2017.
Google Scholar

POPIOŁEK 2012 – Małgorzata Popiołek, Powojenna odbudowa ulicy Nowy Świat, Warszawa 2012.
Google Scholar

PSZCZÓŁKOWSKI 2014 – Michał Pszczółkowski, Architektura użyteczności publicznej II Rzeczypospolitej 1918–1939. Forma i styl, Łódź 2014.
Google Scholar

PSZCZÓŁKOWSKI 2015 – Michał Pszczółkowski, Architektura użyteczności publicznej II Rzeczypospolitej 1918–1939. Funkcja, Łódź 2015.
Google Scholar

REWSKI 1929a – Zbigniew Rewski, Gmachy sądowe w Polsce, „Głos Sądownictwa” 1929, nr 7–8, s. 364–374.
Google Scholar

REWSKI 1929b – Zbigniew Rewski, Pałac Paca w Warszawie. Obecnie gmach Sądu Okręgowego, Warszawa 1929.
Google Scholar

REWSKI 1929c – Zbigniew Rewski, Pałac Raczyńskich w Warszawie. Obecnie siedziba ministerstwa sprawiedliwości, Warszawa 1929.
Google Scholar

REWSKI 1936 – Zbigniew Rewski, Pałac ministerstwa sprawiedliwości w Warszawie, Warszawa 1936.
Google Scholar

SERWATKA 2009 – Tomasz Serwatka, Kazimierz Świtalski (1886–1962). Biografia polityczna, Warszawa 2009.
Google Scholar

SULEJA 1998 – Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998.
Google Scholar

SZCZERSKI 2018 – Andrzej Szczerski, Nowi obywatele – nowa architektura, [w:] Architektura niepodległości w Europie Środkowej, red. Magdalena Link-Lenczewska, Łukasz Galusek, Kraków 2018, s. 51– 67.
Google Scholar

SZPOPER/BIELECKI 2001 – Dariusz Szpoper, Andrzej Bielecki, Aleksander Meysztowicz. Portret polityczny konserwatysty, Gdańsk 2001.
Google Scholar

ŚWIERCZYŃSKI 1928 – Rudolf Świerczyński, Szkic gmachu centrali Ministerstwa Robót Publicznych w Warszawie, „Architektura i Budownictwo” 1928, nr 10, s. 359–366.
Google Scholar

THUGUTT 2006 – Stanisław August Thugutt, Gawędy o Warszawie. Przewodnik po Warszawie z 1912 r., Warszawa 2006.
Google Scholar

TRYBUŚ 2019 – Jarosław Trybuś, Warszawa niezaistniała. Niezrealizowane projekty urbanistyczne i architektoniczne Warszawy dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 2019.
Google Scholar

URZYKOWSKI 2014 – Tomasz Urzykowski, Aleja Szucha 25. Historia gmachu polskiej edukacji, Warszawa 2014.
Google Scholar

WATT 2005 – Richard M. Watt, Gorzka chwała. Polska i jej los 1918–1939, Warszawa 2005.
Google Scholar

WOLMAR 1925 – Adam Wolmar, Projekty nowych gmachów publicznych, „Kurier Warszawski” 1925, nr 144, s. 14.
Google Scholar

ZAWADZKI 2011 – Jarosław Maciej Zawadzki, Borys Zinserling, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, red. Iwona Błaszczyk, Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska, Małgorzata Merkel-Massé, z. 4, Warszawa 2011.
Google Scholar

ZAWADZKI 2021 – Jarosław Maciej Zawadzki, O salach Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w latach międzywojennych i architekcie Stanisławie Miecznikowskim, Warszawa 2021.
Google Scholar

ZDZIARSKI 1921 – Stanisław Zdziarski (?), Budynki rządowe w stolicy, [w:] „Kurier Warszawski” 1921, nr 334, wyd. wieczorne, s. 5–6.
Google Scholar

ZIELIŃSKI 1996 – Jarosław Zieliński, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Śródmieście historyczne, t. 2, Warszawa 1996
Google Scholar