Od stylu i daty do rzeczy i gestu. Kierunki i perspektywy badań nad wnętrzami mieszkalnymi

Piotr Korduba

doi:10.18778/2084-851X.12.02

Autor

Piotr Korduba Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0001-7603-9858

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.12.02

Słowa kluczowe:

wnętrza, zamieszkiwanie, wzornictwo, design, meble

Abstrakt

Tekst dotyczy kierunków i perspektywach badań nad wnętrzami mieszkalnymi w światowej i polskiej nauce ostatnich lat. Związane jeszcze kilka dekad temu z jednej strony z historią architektury, a z drugiej z nurtami badań nad kulturą materialną uzyskały od pewnego czasu autonomiczność, uaktywniono w nich niewykorzystywane dotąd źródła pisane i wizualne. Prekursorami dziejów wnętrz mieszkalnych jako osobnego kierunku badań był Mario Praz i jego La filosofia dell’arredamento (1965), a kontynuatorem Peter Thornton i jego opracowania z lat 70. i 80. XX wieku. Podejmowano w nich zagadnienie w ujęciu stylistyczno-chronologicznym, bazując w zasadniczej mierze na źródłach wizualnych z epoki. Od tego czasu niezwykle wzrosła świadomość problematyki, jaka jest zawarta w fenomenie wnętrza mieszkalnego. W badaniach dokonało się przejście od perspektywy prezentującej historyczne wnętrze jako ujęty w ramy stylu i chronologii obraz epoki lub indywidualne doświadczenie artystyczne do postrzegania go jako obszaru dynamicznych napięć pomiędzy architekturą, wyposażeniem a użytkownikiem wraz z jego otoczeniem kulturowych kontekstów. Dostrzega się wymiar społeczny wnętrz, rozumiejąc je jako terytorium różnych społecznych praktyk pozostających w relacyjnej zależności wobec architektury, służących budowaniu form tożsamości, pamięci, społecznego statusu. Wnętrza poddawane są także refleksji z obszaru historii konsumpcji, transferu dóbr, luksusu, wreszcie mody i gustu.

Bibliografia

„Journal of Design History” 2003 – „Journal of Design History”: Special Issue: Domestic Design Advice, 2003, t. 16, nr 1.
Google Scholar

„Journal of Design History” 2005 – „Journal of Design History”: Special Issue: Publishing the Modern Home: Magazines and the Domestic Interior 1870–1965, 2005, t. 18, nr 1.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/jdh/epi001

Architectural Space 2010 – Architectural Space in Eighteenth-Century Europe. Constructing Identities and Interiors, red. Denis Amy Baxter, Meredith Martin, Ashgate 2010.
Google Scholar

At Home 2006 – At Home in Renaissance Italy, red. Marta Ajmar-Wollheim, Flora Dennis, London 2006.
Google Scholar

ATTFIELD 2007 – Judy Attfield, Bringing Modernity Home. Writings on Popular Design and Material Culture, Manchester–New York 2007.
Google Scholar

ATTFIELD/KIRKHAM 1989 – Judy Attfield, Pat Kirkham, A View from the Interior: Feminism, Women and Design History, London 1989.
Google Scholar

AUSLANDER 1996 – Leora Auslander, Taste and Power. Furnishing Modern France, Berkeley−Los Angeles, 1996.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/9780520920941

AYNSLEY/GRANT 2006 – Jeremy Aynsley, Charlotte Grant, Introduction, [w:] Imagined Interiors: Representing the Domestic Interior Since the Renaissance, red. Jeremy Aynsley, Hariett McKay, Charlotte Grant, London 2006, s. 10–19.
Google Scholar

BANAŚ 2011 – Barbara Banaś, Polski New Look. Ceramika użytkowa lat 50 i 60, Wrocław 2011.
Google Scholar

BARTKIEWICZ 1974 – Magdalena Bartkiewicz, Odzież i wnętrza domów mieszczańskich w Polsce w drugiej połowie XVI i XVII wieku, Wrocław 1974.
Google Scholar

BARYLEWSKA-SZYMAŃSKA 2015 – Ewa Barylewska-Szymańska, Od piwnic po strych. Wnętrza domów gdańskich drugiej połowy XVIII wieku, Gdańsk 2015.
Google Scholar

BILEWICZ 2009 – Hubert Bilewicz, Meble w Zameczku prezydenta Ignacego Mościckiego w Wiśle. Kwestia chronologii, inwentarza i atrybucji, „Porta Aurea” 2009, t. 7/8, s. 284–345.
Google Scholar

BOHDZIEWICZ 1948 – Piotr Bohdziewicz, Wnętrze pałacu Krasińskich (Rzeczypospolitej) w drugiej połowie XVIII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1948, t. 10, s. 118–160.
Google Scholar

CASID 2003 – Jill H. Casid, Commerce in the Boudoir, [w:] Women, Art and the Politics of Identity in Eighteenth-Century Europe, red. Melissa Hyde, Jennifer Miliam, Ashgate 2003, s. 91–114.
Google Scholar

COOPER 1987 – Jeremy Cooper, Victorian and Edwardian Furniture and Interiors: From the Gothic Revival to Art Nouveau, London 1987.
Google Scholar

CROWLEY 2003 – David Crowley, Warsaw, London 2003.
Google Scholar

CZAPELSKI 2008 – Marek Czapelski, Bohdan Pniewski – warszawski architekt XX wieku, Warszawa 2008.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323533504

CZERNIEWSKA 2011 – Klara Czerniewska, Geber i Pani Fantazja. Surrealizm stosowany, Warszawa 2011.
Google Scholar

CZOŁOWSKI 1934 – Aleksander Czołowski, Wewnętrzne urządzenie pałacu Wilanowskiego za Jana III, Lwów 1934.
Google Scholar

CZYŃSKA 2017 – Małgorzata Czyńska, Dom polski. Meblościanka z pikasami, Wołowiec 2017.
Google Scholar

DĘBSKI 2015 – Jacek Dębski, Katowickie wnętrza mieszkalne w stylu art déco, [w:] Polskie art déco, red. Zbigniew Chlewiński, Płock 2015, s. 42–60.
Google Scholar

Dialog 2014 – Ein Dialog der Küste. Beschreibungen von Innenarchitektur und Interieurs in der Literatur von der Frühen Neuzeit bis zur Gegenwart, red. Barbara von Orelli-Messerli, Petersberg 2014.
Google Scholar

Dom 1975 – Dom i mieszkanie w Polsce (druga połowa XVII–XIX wiek), red. Mirosława Gajewska, Wrocław 1975.
Google Scholar

Domestic Space 1999 – Domestic Space. Reading the Nineteenth-Century Interior, red. Inga Bryden, Janet Floyd, Manchester University Press 1999.
Google Scholar

EBERHARD 2011 – Katrin Eberhard, Maschinen zuhause. Die Technisierung des Wohnens in der Moderne, Zürich 2011.
Google Scholar

FORTINI BROWN 2004 – Patricia Fortini Brown, Private Lives in Renaissance Venice. Art, Architecture, and the Family, New Haven–London 2004.
Google Scholar

FRIEDMAN 1998 – Alice T. Friedman, Women and the Making of Modern House: a Social and Architectural History, New York 1998.
Google Scholar

FRIEDRICH 2008 – Jacek Friedrich, „Dziś kupuje się mebelek funkcjonalny”. Kilka słów na marginesie jednej sceny z filmu Stanisława Barei „Małżeństwo z rozsądku”, [w:] Dom – spotkanie przestrzeni prywatnej i publicznej na tle przemian cywilizacyjnych XIX i XX. Zbiór studiów, red. Zbigniew Opacki, Dagmara Płaza-Opacka, Gdańsk 2008, s. 301–314.
Google Scholar

Furnishing 2007 – Furnishing the Eighteenth Century. What Furniture Can Tell Us about the European and American Past, red. Dena Goodman, Kathryn Norberg, New York 2007.
Google Scholar

FÜNDERICH 2019 – Maren-Sophie Fünderich, Wohnen im Kaiserreich. Einrichtungsstil und Möbeldesign im Kontext bürgerlicher Selbstrepräsentation, Berlin 2019.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110650525

GERE 1989 – Charlotte Gere, Nineteenth-Century Decoration: The Art of the Interior, London 1989.
Google Scholar

Geschichte des Wohnens 1996–2000 – Geschichte des Wohnens, t. 1–5, Stuttgart 1996–2000.
Google Scholar

GIROUARD 1978 – Mark Girouard, Life in the English Country House. A Social and Architectural History, New Haven 1978.
Google Scholar

GOODMAN/NORBERG 2007 – Dena Goodman, Kathryn Norberg, Introduction, [w:] Furnishing the Eighteenth Century. What Furniture Can Tell Us about the European and American Past, red. Dena Goodman, Kathryn Norberg, New York 2007, s. 1–9.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203943458

HAMLETT 2010 – Jane Hamlett, Material Relations. Domestic interiors and middle-class families in England, 1850–1910, Manchester−New York 2010.
Google Scholar

HAMLETT 2016 – Jane Hamlett, Material relations. Domestic iInteriors and Middle-Class Families in England 1850–1910, Manchester 2016.
Google Scholar

HARRIS 2013 – Steven E. Harris, Communism on Tomorrow Street. Mass Housing and Everyday Life after Stalin, Washington−Baltimore 2013.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.56021/9781421405667

HAVARD 1887–1890 – Henry Havard, Dictionnaire de l’ameublement et de la décoration: depuis le XIIe siècle jusqu’à nos jours, t. 4, Paris 1887–1890.
Google Scholar

Home Possessions 2001 – Home Possessions: Material Culture Behind Closed Doors, red. Daniel Miller, Oxford–New York 2001.
Google Scholar

HUISMAN et al. 2000 – Jaap Huisman, Irene Cieraad, Karin Gaillard, Rob van Engelsdorp Gastelaars, Honderd jaar wonen in Nederland 1900–2000, Rotterdam 2000.
Google Scholar

HUML 1982 – Irena Huml, Olgierd Szlekys, Wnętrza, meble, malarstwo, Warszawa 1982.
Google Scholar

Imagined Interiors 2006 – Imagined Interiors: Representing the Domestic Interior Since the Renaissance, red. Jeremy Aynsley, Hariett McKay, Charlotte Grant, London 2006.
Google Scholar

INTERIEUR 2009 – Interieur Exterieur. Wohnen in der Kunst. Vom Interieurbild der Romantik zum Wohndesign der Zukunft, red. Markus Brüderlin, Annelie Lütgens, Wolfsburg 2009.
Google Scholar

Interior Design 2004 – Interior Design and Identity, red. Susie McKellar, Penny Sparke, Manchester−New York 2004.
Google Scholar

JASIEŃSKI 1934 – Henryk Jasieński, Dawna kamienica krakowska, jej układ i wnętrze, Kraków 1934.
Google Scholar

JASIOŁEK 2020 – Katarzyna Jasiołek, Asteroid i półkotapczan. O polskim wzornictwie powojennym, Warszawa 2020.
Google Scholar

JAWORSKA 2013 – Joanna Jaworska, Między modą a habitusem. Mieszkania polskiej inteligencji z lat sześćdziesiątych w magazynie „Ty i Ja”, „Kultura Współczesna” 2013, t. 79, nr 4, s. 87–96.
Google Scholar

JOLLY 2005 – Anna Jolly, Fürstliche Interieurs. Dekorationstextilien des 18. Jahrhunderts, Riggisberg 2005.
Google Scholar

KACPRZAK 2015 – Dariusz Kacprzak, Kolekcje ziemi obiecanej: zbiory artystyczne łódzkiej burżuazji wielkoprzemysłowej w latach 1880–1939, Warszawa 2015.
Google Scholar

KARLSEN 2016 – Anja Karlsen, Das mitteleuropäische Treppenhaus des 17. und 18. Jahrhunderts als Schaubühne Repräsentativer Inszenierung. Architektur, Künstlerische Ausstattung und Rezeption, Petersberg 2016.
Google Scholar

KAUS 2019 – Katarzyna Kaus, Artystyczny wystrój i wyposażenie trójmiejskich lokali gastronomicznych w okresie powojennym (1945–1989), „Porta Aurea” 2019, t. 18, s. 186–207.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2019.18.09

KEEBLE 2007 – Trevor Keeble, Domesticating Modernity: Women Magazine and the Modern Home, [w:] Design and the Modern Magazine, red. Jeremy Aynsley, Kate Forde, Manchester–New York 2007, s. 95–113.
Google Scholar

KILIJAŃSKA 2021 – Alicja Kilijańska, W poszukiwaniu tożsamości i nowoczesności. Wybrane polskie wnętrza i meble z lat 1892–1914, [w:] Polskie style narodowe 1890–1918, red. Andrzej Szczerski, Kraków 2021, s. 45–73.
Google Scholar

KINCHIN 1996 – Juliet Kinchin, Interiors: Nineteenth-Century Essay on the “Masculine” and “Feminine” Room, [w:] The Gendered Object, red. Pat Kirkham, Manchester 1996, s. 12–29.
Google Scholar

KLUCZWAJD 2002 – Katarzyna Kluczwajd, Spojrzenie na rzut. O wyposażeniu domu i wzornictwie w toruńskim wydaniu, Toruń 2002.
Google Scholar

KŁUDKIEWICZ 2016 – Kamila Kłudkiewicz, Wybór i konieczność: kolekcje polskiej arystokracji w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku, Poznań 2016.
Google Scholar

KŁUDKIEWICZ 2020a – Kamila Kłudkiewicz, Zbrojownia Radolińskich w Jarocinie – pomiędzy malowniczą dekoracją a naukową prezentacją militariów, [w:] Między architekturą nowoczesną a tradycyjną […] między konstrukcją a formą. Prace naukowe dedykowane Profesorowi Krzysztofowi Stefańskiemu, red. Piotr Gryglewski, Tadeusz Bernatowicz, Daria Rutkowska-Siuda, Łódź 2020, s. 536–551.
Google Scholar

KŁUDKIEWICZ 2020b – Kamila Kłudkiewicz, Zbrojownie w XIX wieku na ziemiach polskich. Pamięć rodowa i pamięć narodowa, [w:] Studia o muzealnej pamięci na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej do roku 1918, red. Tomasz de Rosset, Aldona Tołysz, Małgorzata Wawrzak, Toruń 2020, s. 123–156.
Google Scholar

KODA/BOLTON 2004 – Harold Koda, Adrew Bolton, Dangerous Liasons: Fashion and Furniture in the Eighteenth Century, New York 2004.
Google Scholar

KORDUBA 2004 – Piotr Korduba, Wnętrza gdańskie poza Gdańskiem, [w] Gust gdański, red. Bogusława Dejna, Jakub Szczepański, Gdańsk 2004, s. 150–164.
Google Scholar

KORDUBA 2005 – Piotr Korduba, Patrycjuszowski dom gdański w czasach nowożytnych, Warszawa 2005.
Google Scholar

KORDUBA 2006 – Piotr Korduba, Dwór czy namiot? Tkaniny artystyczne a architektura wnętrz dworów i pałaców na dawnych kresach wschodnich, [w:] Dwór polski. Zjawisko historyczne i kulturowe, red. Leszek J. Kajzer, Kielce 2006, s. 51–68.
Google Scholar

KORDUBA 2010 – Piotr Korduba, Skazani na dwór, „Autoportret” 2010, t. 31, nr 2, s. 7–13.
Google Scholar

KORDUBA 2011 – Piotr Korduba, Sarmatia semper viva – estetyka wnętrz w Polsce (XIX–XXI wiek), [w:] Nowoczesność i sarmatyzm, red. Przemysław Czapliński, Poznań 2011, s. 3–25.
Google Scholar

KORDUBA 2013 – Piotr Korduba, Ludowość na sprzedaż. Towarzystwo Popierania Przemysłu Ludowego, Cepelia, Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa 2013.
Google Scholar

KORDUBA 2016 – Piotr Korduba, Polski dom, czyli dwór. Architektoniczna, wnętrzarska oraz mentalna koncepcja polskiego domu (XIX–XXI wieku), [w:] Velis quod possis, red. Andrzej Betlej, Kraków 2016, s. 121–127.
Google Scholar

KORDUBA 2017 – Piotr Korduba, Mieszkać luksusowo. Rozważania nad kulturą mieszkalną zamożnych poznaniaków ostatnich dziesięcioleci Peerelu, „Kronika Miasta Poznania” 2017, nr 4, s. 223–237.
Google Scholar

KORDUBA 2018 – Piotr Korduba, Above Standard: Villas Designed by Jan Dudek-Kornecki as a Contribution to the Study of Housing Culture of Affluent Residents of Poznań in the last Decades of the People’s Republic of Poland, „Ikonotheka” 2018, t. 28, s. 233–256.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.3386

KORDUBA 2020 – Piotr Korduba, Polskie międzywojenne poradnictwo w zakresie wnętrz mieszkalnych jako obszar relacji niemiecko-polskich, „Porta Aurea” 2020, t. 19, s. 347–360.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2020.19.18

KORDUBA 2021a – Piotr Korduba, „Dyrektorska dzielnica” na Ogrodach, „Kronika Miasta Poznania” 2021, nr 4, s. 88–106.
Google Scholar

KORDUBA 2021b – Piotr Korduba, Między monografią a koneserstwem. Badania nad polskim dizajnem XX i początków XXI wieku, „Artium Quaestiones” 2021, t. XXXII, s. 5–36.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/aq.2021.32.1

KOSTRZYŃSKA-MIŁOSZ 2005 – Anna Kostrzyńska-Miłosz, Polskie meble 1918–1939. Form – funkcja – technika, Warszawa 2005.
Google Scholar

KOSTRZYŃSKA-MIŁOSZ 2007 – Anna Kostrzyńska-Miłosz, Poszukiwania kształtu: polskie wnętrza okresu międzywojennego, „Autoportret” 2007, t. 21, nr 4, s. 26–31.
Google Scholar

KOSTRZYŃSKA-MIŁOSZ 2016 – Anna Kostrzyńska-Miłosz, Meble w polskich wnętrzach reprezentacyjnych lat 50. wieku. Urząd Rady Ministrów w Warszawie, „Biuletyn Historii Sztuki” 2016, nr, 4, s. 729–753.
Google Scholar

KOSTRZYŃSKA-MIŁOSZ 2021 – Anna Kostrzyńska-Miłosz, Polskie meble 1945–1970. Idee i rzeczywistość, Warszawa 2021.
Google Scholar

KOWALSKI 2014 – Jacek Kowalski, Meble Kowalskich. Ludzie i rzeczy, Dębogóra 2014.
Google Scholar

KUBUSZEWSKA-LASKOWSKA 1996 – Elżbieta Kubuszewska-Laskowska, „Adria”, „Paradis”, „Bristol”: wnętrza kawiarni i lokali rozrywkowych w Warszawie w latach trzydziestych, „Rocznik Warszawski” 1996, t. 26, s. 183–217.
Google Scholar

KULPIŃSKA 2017 – Katarzyna Kulpińska, Każdy może kupić sobie oryginalny drzeworyt. Grafika na ścianie mieszkania w latach dwudziestych i trzydziestych dwudziestego wieku, [w:] Polskie art déco, red. Zbigniew Chlewiński, Płock 2017, s. 155–174.
Google Scholar

LANGE 2007 – Christiane Lange, Ludwig Mies van der Rohe & Lilly Reich: Furniture and Interiors, Krefeld 2007.
Google Scholar

LASC 2018 – Anca I. Lasc, Interior Decorating in Nineteenth-Century France. The Visual Culture of a New Profession, Manchester 2018.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7228/manchester/9781526113382.001.0001

LE PRINCE 2014 – Le prince, le princesse et leurs logis. Manières d’habiter dans l’élite aristocratique européenne (1400–1700): actes des septièmes Recontres d’architecture européenne, red. Monique Chatenet, Krista De Jonge, Paris 2014.
Google Scholar

LEES-MAFFEI 2009 – Grace Lees-Maffei, The Production-Consumption-Mediation Paradigma, „Journal of Design History” 2009, t. 22, nr 4, s. 351–376.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/jdh/epp031

LEES-MAFFEI 2021 – Grace Lees-Maffei, Paradygmat produkcyjno-konsumpcyjny, tłum. Filip Lipiński, „Artium Quaestiones” 2021, t. XXXII, s. 251–293.
Google Scholar

LEES-MAFFEI 2021 – Grace Lees-Maffei, Paradygmat produkcyjno-konsumpcyjno-mediacyjny, tłum. F. Lipiński, „Artium Quaestiones” 2021, t. XXXII, s. 251–293.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/aq.2021.32.10

LEOD 2010 – Mary Mc Leod, Domestic Reform and European Modern Architecture: Charlotte Perriand, Grete Lihotzky, and Elizabeth Denby, [w:] Modern Women: Women Artists at the Museum of Modern Art, red. Cornelia Butler, Alexandra Schwartz, New York 2010, s. 175–191.
Google Scholar

LEŚNIAKOWSKA 2004 – Marta Leśniakowska, Modernistka w kuchni. Barbara Brukalska, Grete Schütte-Lihotzky i „polityka kuchenna” (wstęp do architektury modernizmu), „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2004, t. 264–265, nr 1–2, s. 179–196.
Google Scholar

LEŚNIAKOWSKA 2009 – Marta Leśniakowska, „Wielka Szyba” Brukalskiej, [w:] Wystawa paryska 1937, red. Joanna M. Sosnowska, Warszawa 2009, s. 153–168.
Google Scholar

LEŚNIAKOWSKA 2012 – Marta Leśniakowska, Inny horyzont. Brukalska w Nowym Jorku (Anatomia mebla w biopolitycznym dyskursie modernizmu), [w:] Wystawa nowojorska 1939, red. Joanna M. Sosnowska, Warszawa 2012, s. 166–179.
Google Scholar

LEŚNIAKOWSKA 2018 – Marta Leśniakowska, Pokój z widokiem. Barbara Brukalska & Nina Jankowska sp. z o.o., [w:] Szklane domy. Wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918, red. Joanna Kordjak, Warszawa 2018, s. 104–123.
Google Scholar

LEWOCZEWICZ 2015 – Izabela Lewoczewicz, Spotkanie sztuk. Aranżacje warszawskich kawiarni i barów na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, „Almanach Warszawy” 2015, t. IX, s. 263–289.
Google Scholar

LISOWSKI 2014 – Cezary Lisowski, Indywidualna wystawa prac Franciszka Michałka. Dekoracje wnętrz, Toruń 2014.
Google Scholar

LOGAN 1995 – Thad Logan, Decorating Domestic Space: Middle-Class Women and Victorian Interiors, [w:] Keeping the Victorian House, red. Vanessa D. Dickerson, New York 1995, s. 207–234.
Google Scholar

LOUGHMAN/MONTIAS 2000 – John Loughman, John Michael Montias, Public and Private Spaces. Works of Art in Seventeenth-Century. Dutch Houses, Zwolle 2000.
Google Scholar

MAŃKOWSKI 1951 – Tadeusz Mańkowski, Wnętrza zamku królewskiego na Wawelu za Zygmunta I i Bony, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU” 1951, t. 52, nr 5, s. 278–281.
Google Scholar

MAŃKOWSKI 1952 – Tadeusz Mańkowski, Dzieje wnętrz wawelskich, Warszawa 1952.
Google Scholar

MASZKOWSKA 1956 – Bożena Maszkowska, Z dziejów polskiego meblarstwa okresu Oświecenia, Wrocław 1956.
Google Scholar

MCKELLAR/SPARKE 2004 – Susie McKellar, Penny Sparke, Interior Design and Identity, Manchester 2004.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/gao/9781884446054.article.T022395

Mein blauer Salon 1995 – Mein blauer Salon. Zimmerbilder der Biedermeierzeit, red. Christiane Lukatis, Nürnberg 1995.
Google Scholar

MELVILLE 1999 – Jennifer Melville, The Use and Organisation of Domestic Space in Late Seventeenth-Century London, Cambridge 1999.
Google Scholar

MEUSER 2015 – Philipp Meuser, Mit der Platte leben – ein ästhetisches und politisches Paradox?, Berlin 2015.
Google Scholar

MIKOŁAJCZAK 2018 – Tomasz Mikołajczak, Władysław Wincze, formy wewnętrzne, Wrocław 2018.
Google Scholar

MITTENDORFER 1995 – Konstanze Mittendorfer, Die ganz andere, die häusliche Hälfte: Wi(e)der die Domestiezierung der Biedermeierin, [w:] Bürgerliche Frauenkultur im 19. Jhr., red. Brigitte Mazohl-Wallnig, Wien−Köln−Weimar 1995, s. 27–80.
Google Scholar

Modern Period 2006 – The Modern Period Room. The construction of the exhibited interior 1870 to 1950, red. Penne Sparke, Brenda Martin, Trevor Keeble, London−New York 2006.
Google Scholar

MOHRMANN 1988 – Ruth-E. Mohrmann, Leben und Wohnen in der alten Stadt. Osnabrück im hansestädtischen Vetgleich, „Hansische Geschichtsblätter” 1988, t. 106, s. 109–126.
Google Scholar

MUTHESIUS 2003 – Stefan Muthesius, The ‘altdeutsche’ Zimmer, or Cosiness in Plain Pine. An 1870s Munich Contribution to the Definition of Interior Design, „Journal of Design History” 2003, t. 16, nr 4, s. 269–290.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/jdh/16.4.269

MUTHESIUS 2009 – Stefan Muthesius, The poetic home: designing the 19th-century domestic interior, New York 2009.
Google Scholar

MÜLLER 2006 – Heidi A. Müller, Ein Idealhaushalt im Miniaturform. Die Nürnberger Puppenhäuser des 17. Jahrhunderts, Nürnberg 2006.
Google Scholar

NIEMOJEWSKI 1927 – Lech Niemojewski, Wnętrza architektoniczne pałaców stanisławowskich: szkic syntetyczny, Warszawa 1927.
Google Scholar

NIERHAUS 1999 – Irene Nierhaus, ARCH6: Raum, Geschlecht, Architektur, Wien 1999.
Google Scholar

NIETHAMMER 1979 – Lutz Niethammer, Wohnen im Wandel, Wuppertal 1979.
Google Scholar

Not at Home 1999 – Not at Home. The Suppression of Domesticity in Modern Art and Architecture, red. Christopher Reed, London 1999.
Google Scholar

OCZKO 2021 – Piotr Oczko, Miniaturowe światy. Historia domków dla lalek, Warszawa 2021.
Google Scholar

OTTILLINGER/HANZL-WACHTER 1997 – Eva B. Ottillinger, Lieselotte Hanzl-Wachter, Kaiserliche Interieurs. Die Wohnkultur des Wiener Hofes im 19. Jahrhundert und die Wiener Kunstgewerbereform, Wien−Köln−Weimar 1997.
Google Scholar

PARADOWSKA 2019 – Aleksandra Paradowska, „Marmury i portret Hitlera”: oficjalne wnętrza z okresu III Rzeszy na terenie dzisiejszej Polski i ich współczesne funkcjonowanie, „Zeszyty Artystyczne” 2019, t. 36, nr 3, s. 165–178.
Google Scholar

PARADOWSKA 2021 – Aleksandra Paradowska, „Hitler’s Officials at Home” in Germany-Occupied Poland, „Umêni” 2021, t. LXIX, nr 1, s. 44–66.
Google Scholar

PARISSIEN 2010 – Steven Parissien, Historia wnętrz. Dom od roku 1700, tłum. E. Grządek, Warszawa 2010.
Google Scholar

PEGIOUDIS 2016 – Nikos Pegioudis, The „Bare Wall”: Interior Design, Painting, and Professional Politics in Late Weimar Germany, „Oxford Art Journal” 2016, t. 39, nr 1, s. 87–106.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/oxartj/kcv033

Podhorce 2001 – Podhorce: dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów, oprac. Jan K. Ostrowski, Jerzy T. Petrus, Kraków 2001.
Google Scholar

Politics 2017 – The Politics of Furniture. Identity, Diplomacy and Persuasion in Post-War Interiors, red. Frederic Floré, Cammiee McAtee, London–New York 2017.
Google Scholar

Polskie art déco 2015 – Polskie art déco, red. Zbigniew Chlewiński, Płock 2015.
Google Scholar

Polskie art déco 2017 – Polskie art déco, red. Zbigniew Chlewiński, Płock 2017.
Google Scholar

PONSONBY 2007 – Margaret Ponsonby, Stories from Home: English Domestic Interiors, 1750–1850, Aldershot 2007.
Google Scholar

PRAZ 1964a – Mario Praz, An Illustrated history of interior design: from Pompeii to Art Nouveau, Minneapolis 1964.
Google Scholar

PRAZ 1964b – Mario Praz, La filosofia dell’arredamento: i mutamenti nel gusto della decorazione interna attraverso i secoli dall’antica Roma ai nostril tempi, Milano 1964.
Google Scholar

PRAZ 1965 – Mario Praz, Die Inneneinrichtung. Von der Antike bis zum Jugendstil, München 1965.
Google Scholar

Raumkunst 1923 – Die Raumkunst im Kupferstich des 17. und 18. Jahrhunderts, red. Wilhelm Kurth, Stuttgart 1923.
Google Scholar

RYAN 2018 – Deborah Sugg Ryan, Ideal Homes, 1918–39. Domestic Design and Suburban Modernism, Manchester 2018.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7765/9781526126566.00008

RYBCZYŃSKI 1986 – Witold Rybczyński, Home. A Short History of an Idea, New York 1986.
Google Scholar

RYBCZYŃSKI 2019 – Witold Rybczyński, Dom. Krótka historia idei, tłum. K. Husarska, Kraków 2019.
Google Scholar

SARTI 2002 – Raffaelle Sarti, Europe at Home. Family and Material Culture 1500–1900, Yale 2002.
Google Scholar

Schöne Heim 1999 – Das schöne Heim. Deutsche Wohnvorstellungen zwischen 1900 und 1940 in Bild und Text, red. Andreas K. Vetter, Heidelberg 1999.
Google Scholar

SCHÜTZ 2009 – Karl Schütz, Das Interieur in der Malerei, München 2009.
Google Scholar

SCOTT 1995 – Katie Scott, The Rococo Interior. Decoration and Social Spaces in Early Eighteenth-Century Paris, New Haven−London 1995.
Google Scholar

Scottish Home 1996 – The Scottish Home, red. Annette Carrethurs, Edinburg 1996.
Google Scholar

Shaping 2018 – Shaping the American Interior: Structures, Context and Practices, red. Paula Lupkin, Penny Sparke, Routledge 2018.
Google Scholar

SIBILA 2007 – Leszek J. Sibila, Nowohucki design. Architektura wnętrz i twórcy w latach 1949–1959, Kraków 2007.
Google Scholar

SIENICKI 1936 – Stefan Sienicki, Meble kolbuszowskie, Warszawa 1936.
Google Scholar

SIENICKI 1954 – Stefan Sienicki, Historia architektury wnętrz mieszkalnych, Warszawa 1954.
Google Scholar

SIENICKI 1962 – Stefan Sienicki, Wnętrza mieszkalne. Rys historyczny, Warszawa 1962.
Google Scholar

SILDATKE 2013 – Arne Sildatke, Dekorative Moderne. Das Art Déco in der Raumkunst der Weimarer Republik, Berlin 2013.
Google Scholar

SMAGA 2015 – Magdalena Smaga, Zachowane wnętrza i ich wyposażenie z czasów PRL w przestrzeni publicznej placu Centralnego Nowej Huty, „Światowid. Rocznik Muzeum PRL-u” 2015, t. 2, s. 109–193.
Google Scholar

SÖNTGEN 2010 – Beate Söntgen, Bild und Bühne. Das Interieur als Rahmen wahrer Darstellung, [w:] Räume des Subjekts um 1800: zur imaginativen Selbstverortung des Individuums zwischen Spätaufklärung und Romantik, red. Jörn Steigerwald, Rudolf Behrens, Wiesbaden 2010, s. 53–72.
Google Scholar

SPARKE 2005 – Penny Sparke, Elsie de Wolfe. The Birth of Modern Interior Decoration, New York 2005.
Google Scholar

SPARKE 2007 – Penny Sparke, The Modern Interior, London 2007.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203099612

Spółdzielnia 1998 – Spółdzielnia artystów „Ład” 1926–1996, red. Anna Frąckiewicz, Warszawa 1998.
Google Scholar

SUMOROK 2021a – Aleksandra Sumorok, Socrealizm i socrealizmy. Architektura wnętrz w Polsce 1949–1956, Łódź 2021.
Google Scholar

SUMOROK 2021b – Aleksandra Sumorok, Socrealizm od środka. Design, sztuka wnętrza i modernizacja, „Artium Quaestiones” 2021, t. XXXII, s. 187–227.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/aq.2021.32.8

SZWANKOWSKA 1960 – Hanna Szwankowska, Wnętrza warszawskich domów w XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1960, t. 8, nr 3, s. 313–335.
Google Scholar

SZYDŁOWSKA 2021 – Agata Szydłowska, Bez Ludwika i panny służącej. Projekty nowoczesnych kuchni jako zwierciadło przemian roli kobiet w poodwilżowej Polsce, „Artium Quaestiones” 2021, t. XXXII, s. 161–185.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/aq.2021.32.7

Theorie der Innenarchitektur 2020 – Theorie der Innenarchitektur. Quellentexte zum Raumverständnis der Moderne, red. Natascha Meuser, Berlin 2020.
Google Scholar

THORNTON 1979 – Peter Thornton, Seventeenth-Century Interior Decoration in England, France and Holland, New Haven−London 1979.
Google Scholar

THORNTON 1984 – Peter Thornton, Authentic Decor: the Domestic Interior 1620–1920, London 1984.
Google Scholar

THORNTON 1985 – Peter Thornton, Innenarchitektur in der drei Jahrhunderten.
Google Scholar

Die Wohnungseinrichtug nach zeitgenössischen Zeugnissen von 1620–1920, tłum. S. Summer, G. Kurz, Herford 1985.
Google Scholar

TIERSTEN 1999 – Lisa Tiersten, The Chic Interior and the Feminine Modern: Home Decorating as High Art in Turn-of-the-Century Paris, [w:] Not at Home.
Google Scholar

The Suppression of Domesticity in Modern Art and Architecture, red. Christopher Reed, London 1999, s. 18–32.
Google Scholar

TOMKOWICZ 1907 – Stanisław Tomkowicz, Wewnętrzne urządzenie Zamku Królewskiego i jego losy, Kraków 1907.
Google Scholar

TOMKOWICZ 1922 – Stanisław Tomkowicz, Domy i mieszkania w Krakowie w pierwszej połowie XVIII wieku, Lwów 1922.
Google Scholar

W fabryce 2008 – W fabryce, salonie, teatrze i kawiarni – łódzkie wnętrza XIX i XX wieku, red. Małgorzata Wróblewska-Markiewicz, Łódź 2008.
Google Scholar

Warsztaty 2009 – Warsztaty Krakowskie 1913–1926, red. Maria Dziedzic, Kraków 2009.
Google Scholar

WISZNIEWSKA 2007 – Anna Wiszniewska, Inwazja nowoczesności: polskie wnętrza lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, „Autoportret” 2007, t. 21, nr 4, s. 32–35.
Google Scholar

Włodzimierz Padlewski 2008 – Włodzimierz Padlewski: architektura i sztuka, red. Hubert Bilewicz, Gdańsk 2008.
Google Scholar

Wohnkultur 1994 – Wohnkultur und Plattenbau. Beispiele aus Berlin und Budapest, red. Kerstin Dörhöfer, Berlin 1994.
Google Scholar

WohnSeiten 2021 – WohnSeiten. Visuelle Konstruktionen des Wohnens in Zeitschriften, red. Irene Nierhaus, Kathrin Heinz, Rosanne Umbach, Bielefeld 2021.
Google Scholar

WOLAŃSKI 2015 – Filip Wolański, Tęsknota za tradycją utraconą: sarmatyzujące aranżacje wnętrz i domów w Polsce po 1945 roku, [w:] Transformacje społeczne w Polsce na tle Europy: nowoczesność, media i kultura materialna, Polkowice 2015, s. 91–95.
Google Scholar

WÓJCIK 2020 – Agata Wójcik, „Looking Back” – an Artisic Tendency in Polish Interior Design around 1910, „Folia Historiae Artium” 2020, t. 18, s. 71–87.
Google Scholar

Zamek 2005 – Zamek Prezydenta Rzeczypospolitej w Wiśle. The Castle of the President of The Republic of Poland in Wisła, red. Jacek Purchla, Kraków 2005.
Google Scholar

ZARECOR 2011 – Kimberly E. Zarecor, Manufacturing a Social Modernity: Housing in Czechoslovakia 1945–1960, Pittsburgh 2011.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt7zw847

ZEREMONIELL 2014 – Zeremoniell und Raum im Schlossbau des 17. und 18. Jahrhunderts, red. Georg Satzinger, Marc Jumpers, Münster 2014.
Google Scholar

Modern Interiors Research Center, https://www.kingston.ac.uk/faculties/kingston-school-of-art/research-and-innovation/modern-interiors/, [dostęp: 30.03.2021]
Google Scholar

Studies in Design and Material Culture, https://manchesteruniversitypress.co.uk/series/studies-in-design-and-material-culture/, [dostęp: 30.03.2021]
Google Scholar

Wohnen +/− Ausstellen, https://www.transcript-verlag.de/reihen/kunst-und-bildwissenschaft/wohnen-ausstellen/, [dostęp: 30.03.2021]
Google Scholar