Striving for modernity: The jewellery making in The Second Polish Republic (1918–1939)

Agata Lipczik

doi:10.18778/2084-851X.11.07

Autor

Agata Lipczik Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk https://orcid.org/0000-0002-7433-456X

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.11.07

Słowa kluczowe:

biżuteria, historia biżuterii, polska biżuteria, międzywojenna Polska, przemysł jubilerski, biżuteria art déco, Powszechna Wystawa Krajowa

Abstrakt

Artykuł stanowi próbę opisania sytuacji jubilerstwa w międzywojennej Polsce oraz wskazania głównych problemów hamujących jego rozwój. Omawiając wystawę biżuterii na Powszechnej Wystawie Krajowej w 1929 r., wskazano główne trendy w produkcji, a także najważniejszych przedstawicieli branży. Zwrócono również uwagę na jubilerów, których prace mogą być przykładem poszukiwań polskiego stylu art déco. W oparciu o treści publikowane na łamach krajowej prasy branżowej, która stanowiła główną platformę komunikacji dla rzemieślników i kupców w Polsce, uwypuklono wpływ czołowego na świecie przemysłu francuskiego. Zauważono, że choć jubilerzy w Polsce napotykali w okresie międzywojennym wiele trudności, starali się czerpać z doświadczeń swoich kolegów z Paryża. Dotyczyło to zagadnień związanych z projektowaniem i produkcją biżuterii oraz prowadzeniem działalności gospodarczej. Jako jeden z pierwszych poświęconych tej tematyce, artykuł może stanowić punkt odniesienia dla dalszych badań związanych z biżuterią w latach 20. i 30. XX wieku, nie tylko w Polsce, ale także w Europie Środkowo-Wschodniej.

Bibliografia

BOBROW 1997 – Ryszard Bobrow, Srebra warszawskie 1851–1939. Cz. 1, Warszawa 1997.
Google Scholar

BOBROW 2018 – Ryszard Bobrow, Warszawscy złotnicy, jubilerzy, grawerzy i kupcy wyrobów kruszcowych w XIX wieku, Warszawa 2018.
Google Scholar

CIECIURA [b.r.] − Piotr Cieciura, Edukacja złotnicza w Polsce po II wojnie światowej, http://www.bizuteriaartystycznawpolsce.pl/images/teksty/Cieciura_Piotr1.pdf Accessed 12 March 2016.
Google Scholar

Dz.U. 1927 − Dz.U. 1927 nr 118, poz. 1014 – Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 14 grudnia 1927 r. w porozumieniu z Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie ustalenia, w jakiej mierze świadectwa ukończenia szkół technicznych uważać należy za dowód uzdolnienia zawodowego do samoistnego prowadzenia rzemiosła.
Google Scholar

Dział Jubilersko-Złotniczy 1929 – Dział Jubilersko-Złotniczy na P.W.K., „Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 5 (1929), nr 15, pp. 9–11.
Google Scholar

GRZESZCZAKÓWNA 1937 – N. Grzeszczakówna, Jak pracują kobiety. Jubilerka, „Bluszcz”, R. 73 (1937), nr 52, pp. 14–15.
Google Scholar

HEUZÉ 2020 – Michèle Heuzé, Haute école de joaillerie: Former des mains d’or, une vocation depuis plus de 150 ans, Paris 2020.
Google Scholar

J.B. 1936 – J.B. [Jadwiga Beck], Pani Jadwiga Beckowa o wizycie w Anglii, „Kobieta w Świecie i w Domu”, R. 12 (1936), nr 23, pp. 22–24.
Google Scholar

Katalog zbioru biżuterii 2019 – Katalog zbioru biżuterii Muzeum Okręgowego w Koninie, ed. Małgorzata Szuman-Gorczyca, Konin 2019.
Google Scholar

KEMPIŃSKA 2016 – Gwidona Kempińska, Piękno w metalu i pracowitość. Henryk Piotrowski (1906–1975), „Kronika Miasta Poznania”, nr 3 (2016), pp. 299–308.
Google Scholar

Kongres Jubilerów 1928 – II Międzynarodowy Kongres Jubilerów w Paryżu, „Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 4 (1928), nr 23, pp. 9–12.
Google Scholar

Kongres Jubilersko-Złotniczy 1928 – II-gi Międzynarodowy Kongres Jubilersko-Złotniczy, „Sztuka Złotnicza, Zegarmistrzowska, Jubilerska i Rytownicza”, R. 7 (1928), nr 11, pp. 182–184.
Google Scholar

LANLLIER 1929a – Jean Lanllier, Listy „Sztuki” z Paryża Wystawa sztuki złotniczej i jubilerskiej w Paryżu, „Sztuka Złotnicza, Zegarmistrzowska, Jubilerska i Rytownicza”, R. 8 (1929), nr 6–7, p. 92.
Google Scholar

LANLLIER 1929b – Jean Lanllier, Złotnictwo i jubilerstwo we Francji, „Sztuka Złotnicza, Zegarmistrzowska, Jubilerska i Rytownicza”, R. 8 (1929), nr 3, pp. 38–39.
Google Scholar

LIPCZIK 2019 – Agata Lipczik, Dział jubilerski Państwowej Szkoły Przemysłowej Żeńskiej w Łodzi w latach 1927–1939, „Sztuka i Krytyka”, nr 9 (84) (2019), pp. 81–94.
Google Scholar

MĘCZYŃSKA/SOBCZAK-JASKULSKA 2010 – Katarzyna Męczyńska, Renata Sobczak-Jaskulska, Działalność poznańskiej firmy „W. SZULC” w okresie międzywojennym, [in:] Koral, perła i inne wątki. Biżuteria w Polsce. Materiały z X Sesji Naukowej z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, poświęconej pamięci Zygmunta Dolczewskiego, przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Muzeum Pałac w Wilanowie, w dniach 7–8 maja 2009 roku w Warszawie, ed. Katarzyna Kluczwajd, Warszawa 2010, pp. 124–131.
Google Scholar

Międzynarodowa współpraca 1928 – Międzynarodowa współpraca naszej prasy zawodowej, „Sztuka Złotnicza, Zegarmistrzowska, Jubilerska i Rytownicza”, R. 7 (1928), nr 10, p. 171.
Google Scholar

MYŚLIŃSKI 2015 – Michał Myśliński, Złotnicy, jubilerzy, mosiężnicy i rzemieślnicy pokrewnych profesji w dokumentacji Urzędu Probierczego w Krakowie (1919–1944), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 63 (2015), nr 1, p. 141–155.
Google Scholar

Na ten czas 1929 – Na ten czas – dobra sprawa, „Sztuka Złotnicza, Zegarmistrzowska, Jubilerska i Rytownicza”, R. 8 (1929), nr 11, p. 146.
Google Scholar

NOWAKOWSKA 1997 – Krystyna Nowakowska, Józef Fajngold: rzeźbiarz i złotnik, Legnica 1997.
Google Scholar

NOWAKOWSKA 1998 – Krystyna Nowakowska, Grunwald: mistrz kompozycji w metalu, Legnica 1998.
Google Scholar

Pani Moda 1929 – Pani Moda i biżuteria: wydanie wystawowe poświęcone wytwórczości jubilersko-złotniczej i zegarmistrzowskiej, Poznań 1929.
Google Scholar

PAWLICKI 1926 – Tadeusz Pawlicki, „Do wszystkich Cechów Samodzielnych Rzemieślników i Towarzystw Przemysłowych ziem zachodnich Polski”, „Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 2 (1926), nr 4, s. 6–7.
Google Scholar

POSSÉMÉ 2009 – Évelyne Possémé, Jean Dunand, [in:] Bijoux Art déco et avant-garde, ed. Laurence Mouillefarine, Évelyne Possémé, Paris 2009, pp. 128–143.
Google Scholar

Powszechna Wystawa Krajowa 1929 – Powszechna Wystawa Krajowa. Apel do wszystkich wytwórców naszych branż w Polsce, „Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 5 (1929), nr 4, p. 1–2.
Google Scholar

PRZEGLĄD 1929 – „Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 5 (1929), nr 19, [b.p.].
Google Scholar

PWK 1929 – Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu, maj − wrzesień 1929. 1, Katalog główny: obejmuje przemysł, samorządy, wychowanie fizyczne i instytucje kulturalno-oświatowe, Poznań 1929.
Google Scholar

RAULET 2002 – Sylvie Raulet, Art Deco Jewelry, London−New York 2002.
Google Scholar

Seconde „Foire Orientale” 1920 – Seconde „Foire Orientale” de Lwow (Pologne), „Revue de l’horlogerie-bijouterie, joaillerie, orfèvrerie, pierres précieuses et des industries qui s’y rattachent”, R. 19 (1920), nr 209, p. 11.
Google Scholar

SIERADZKA 2001 – Anna Sieradzka, Biżuteria polskiego Art Déco – europejskość i swojskość (na przykładzie twórczości Józefa Fajngolda i Henryka Grunwalda), [w:] Biżuteria w Polsce. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Okręgowe w Toruniu oraz Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, 20–21 kwietnia 2001 roku, pod patronatem Krajowej Izby Gospodarczej Jubilersko-Zegarmistrzowskiej, ed. Katarzyna Kluczwajd, Toruń 2001, pp. 139–146.
Google Scholar

SIERADZKA 2013 – Anna Sieradzka, Moda w przedwojennej Polsce, Warszawa 2013.
Google Scholar

SZTUKA 1929 – „Sztuka Złotnicza, Zegarmistrzowska, Jubilerska i Rytownicza”, R. 8 (1929), nr 9, p. 118.
Google Scholar

T.P. 1928 – T.P., II Międzynarodowy Kongres Jubilerów w Paryżu (dokończenie),
Google Scholar

„Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 4 (1928), nr 24, pp. 12–14.
Google Scholar

W.M. 1929 – W.M., Oznaczanie pereł, „Sztuka Złotnicza, Zegarmistrzowska, Jubilerska i Rytownicza”, R. 8 (1929), nr 10, p. 138.
Google Scholar

WALCZOWSKI 1936 – Franciszek Walczowski, Kilka słów o jubilerstwie, „Arkady”, R. 2 (1936), nr 2, pp. 88–90.
Google Scholar

Wycieczka naukowa 1931a – Wycieczka naukowa do Paryża, „Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 7 (1931), nr 11, pp. 6–7.
Google Scholar

Wycieczka naukowa 1931b – Wycieczka do Paryża, „Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 7 (1931), nr 14–15, p. 14.
Google Scholar

Wyjazd wycieczki naukowej 1930 – Wyjazd wycieczki naukowej jubilerów i zegarmistrzów do Niemiec, Szwajcarii, Francji, Włoch i Austrii, „Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 6 (1930), nr 14, pp. 1–2.
Google Scholar

Zagadnienia terminatorskie 1929 – Zagadnienia terminatorskie, „Przegląd Zegarmistrzowski i Złotniczy”, R. 5 (1929), nr 22, pp. 11–14.
Google Scholar