Polsko-niemieckie pogranicze kulturowe na przykładzie kontaktów szlachty wielkopolskiej, śląskiej i brandenburskiej w XVI–XVIII wieku

Paweł Klint

doi:10.18778/2300-0562.02.08

Authors

Paweł Klint Zakład Antropologii Historycznej, Instytut Historyczny, Uniwersytet Wrocławski 50-139 Wrocław, Szewska 49.

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-0562.02.08

Keywords:

Polish-Lithuanian Commonwealth, Great Poland, nobility, borderlands

Abstract

The article presents the tradition of cultural exchange in the Polish-Silesian-Brandenburgian borderland in the 16^th to 18^th century on the example of the relationship of the nobility living in each of these regions. During the three centuries before the partitions, there was a process merging the Polish- and German-speaking nobility in the borderlands. Family ties and financial relations strengthened the bonds between the gentry from different countries. In addition, in the 16^th and first half of the 17^th century noble families from Silesia or Branderburg were settling within Poland. Some of these families were polonised, while others remained part of the German language and culture. Reformation was another element bonding the nobility from these regions – many Polish noble families from the Greater Poland borderland adopted reformed faith and came in close relations with the Protestants of Silesia and Brandenburg. With such tight relationships, there was a need for knowledge of the German language among Polish nobility, as well as the need to learn Polish among Silesians and Branderburgians. But the knowledge of language was not the only element shaping the borderland culture – the elements of Polish and German culture were also merging. All this led to the emergence of a community in the noble society (at least in the western Great Poland (Wielkopolska). Borderland became the place with much stronger neighbourhood, family and material ties, as well as much greater shared interests and local identity than in other regions.

References

Bartkiewicz K., 1993, Polsko-niemieckie sąsiedztwo w okresie wczesnonowożytnym (XVI–XVIII w.), [w:] Bartkiewicz K. (red.), Polacy – Niemcy: idea dobrego sąsiedztwa, Rocznik Lubuski, 18, Zielona Góra, s. 11–26.
Google Scholar

Bąk L., 1999, Ziemia wałecka w dobie reformacji i kontrreformacji w XVI–XVIII w., Wydawnictwo Ekolog, Piła.
Google Scholar

Benyskiewicz J., 1993, Impresje na temat polsko-niemieckiego sąsiedztwa i wzajemnego przenikania. Babimojszczyzna i Brandenburgia (XVI–XX w.), [w:] Bartkiewicz K. (red.), Polacy – Niemcy: idea dobrego sąsiedztwa, Rocznik Lubuski, 18, Zielona Góra, s. 129–136.
Google Scholar

Bobowski K., 1992, Rola konwentu cysterek trzebnickich w utrzymaniu polskości na Śląsku w dobie reformacji i kontrreformacji (próba nowego spojrzenia), „Studia i Materiały z Dziejów Śląska”, 20, s. 37–50.
Google Scholar

Die Unrugher (eine zeit- und kulturgeschichtlische Studie), 1906, [b.m.w.].
Google Scholar

Dolański D., 1993, Polacy i Niemcy w północnej części Śląska w XVI wieku, [w:] Bartkiewicz K. (red.), Polacy – Niemcy: idea dobrego sąsiedztwa, Rocznik Lubuski, 18, Zielona Góra, s. 73–79.
Google Scholar

Dworzaczek W., 1938, Szlichtyngowie w Polsce: szkic genealogiczno-historyczny, Warszawa.
Google Scholar

Dworzaczkowa J., 1997, Bracia czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, Wydawnictwo Semper, Warszawa.
Google Scholar

Dziubkowa J., 1997, Vanitas. Portret trumienny na tle sarmackich obyczajów pogrzebowych, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar

Dzieje Wielkopolski, 1969, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar

Kamler M., 2009, Zbójnictwo i rozbój w Beskidach od drugiej połowy XVI do pierwszej połowy XVII wieku, [w:] Społeczeństwo staropolskei. Seria nowa, t. 2: Społeczeństwo a przestępczość, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 183–237.
Google Scholar

Klint P., 2009, Hieronim Radomicki herbu Kotwicz, [w:] Klint P., Małkus M., Szymańska K. (red.), Ziemia wschowska w czasach starosty Hieronima Radomickiego, Stowarzyszenie Kultury Ziemi Wschowskiej, Wschowa–Leszno, s. 11–16.
Google Scholar

Klint P., 2011a, Powiat międzyrzecki w XVII wieku? Podziały administracyjne Wielkopolski a odrębność lokalnej szlachty, [w:] Mykietów B., Tureczek M. (red.), Ziemia międzyrzecka w przeszłości, t. 11, Międzyrzecz–Zielona Góra, s. 31–36.
Google Scholar

Klint P., 2011b, Szlachta pogranicza. Związki wielkopolskich Kotwiczów Górczyńskich z rodem von Kottwitz ze Śląska, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 66 (2), s. 15–37.
Google Scholar

Konopnicka-Szatarska M., 2002a, Klaryski głogowskie, „Studia Zachodnie”, t. 6, s. 91– 100.
Google Scholar

Konopnicka-Szatarska M., 2002b, Kontrreformacja w księstwie głogowskim (XVI– XVIII w.), Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Google Scholar

Kozierowski S., 1929, Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XIII–XVI wieku, Poznań.
Google Scholar

Kuczer J., 2006, Podstawy kształtowania się kontaktów szlachty krośnieńskiej i głogowskiej z prowincją wielkopolską w okresie wczesnonowożytnym (1526–1741), [w:] Wyder G., Nodzyński T. (red.), Polacy–Niemcy – pogranicze. Studia historyczne, Oficyna Wydawnicza Uniwersytet Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 95–110.
Google Scholar

Portrety trumienne, tablice inskrypcyjne i herbowe, 1996, red. J. Patorska, Muzeum w Międzyrzeczu, Międzyrzecz.
Google Scholar

Ptak M., 1991, Zgromadzenia i urzędy stanowe księstwa głogowskiego od początku XIV w. do 1742 r., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar

Sochala A., 2007, Szlachta wielopolska na portretach trumiennych w Muzeum w Międzyrzeczu. Analiza genealogiczna, „Studia Zachodnie”, 9, s. 51–73.
Google Scholar

Teki Dworzaczka. Materiały historyczno genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV–XX w., 1997, CD, Wydawnictwo Biblioteka Kórnicka PAN, Kórnik–Poznań.
Google Scholar

Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1626–1655, 2008, Wydawnictwo Historyczne, Poznań–Wrocław.
Google Scholar

Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1657–1680, 2011, Wydawnictwo Historyczne, Poznań–Wrocław.
Google Scholar

Tureczek M., 2003, Brójce – zarys dziejów miasta 1428–1946, Księgarnia Akademicka, Zielona Góra.
Google Scholar

Urzędnicy wielkopolscy XV–XVIII wieku. Spisy, 1987, t. 1, z. 2, oprac. A. Bieniaszewski, Wrocław (Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, 1985, red. A. Gąsiorowski, t. 1: Wielkopolska (województwa poznańskie i kaliskie), Polska Akademia Nauk, Biblioteka Kórnicka).
Google Scholar

Żychliński T., 1879, Złota księga szlachty polskiej, t. 1, 29, Leitgeber Jarosław, Poznań.
Google Scholar