Konflikt pamięci na pograniczu polsko-białoruskim na przykładzie działalności Romualda Rajsa ps. „Bury”

Anna Moroz

doi:10.18778/2300-0562.05.04

Authors

Anna Moroz Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Historyczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, 15-403 Białystok, plac Uniwersytecki 1

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-0562.05.04

Keywords:

memory, collective memory, memories conflicts

Abstract

This article is devoted to the presentation of different narratives associated with the figure of Romuald Rajs – a member of the armed underground, who is currently in the pantheon of “Cursed Soldiers”. However, he also participated in the murder of haulers and in the pacification of the few Belarusian villages during which women and children were also killed. The existence of two different “legends” about this character, which can be found on the Polish-Belarusian borderland is the main reason for tensions – related to the memory of the war and the days immediately after it – between Belarusians and Poles, and more broadly, Orthodox and Catholics. The figure of “Bury” is at the root of the conflict between the memories of the above-mentioned groups and we can assume that this may affect on worsening of Polish-Belarusian relations in Podlasie. In the article, except to explain what is the collective memory and a memories conflict, I describe the figure of Rajs – the most important facts of his life, especially those, that are the essence of the dispute for the sake of their different interpretation.

References

Awramiuk A., 2011, Niematerialne aspekty krajobrazu kulturowego pogranicza na przykładzie wybranych tradycji mieszkańców Podlasia: http://krajobraz.kulturowy.us.edu.pl/publikacje.artykuly/niematerialne/awramiuk.pdf
Google Scholar

Bołtryk M., 2007, Bury, Rekin, Głuszec... z wizytą w Bielsku, „Przegląd Prawosławny”, 4: http://przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=1481&id=8
Google Scholar

Bołtryk M., 2008, Na co uczulony jest Przewoźnik, „Przegląd Prawosławny”, 8: http://www.przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=1840&id=8
Google Scholar

Bołtryk M., 2012, Kaplica zbudowana, 5: http://www.przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=2829&id=2
Google Scholar

Choruży W., 2002, Jest już pomnik, „Czasopis”, 11: http://kamunikat.org/download.php?item=1291-5.html&pubref=1291
Google Scholar

Czykwin E., 1997, Problemy małżeństw prawosławno-katolickich, [w:] Nikitorowicz J. (red.), Rodzina wobec wyzwań edukacji międzykulturowej, Białystok.
Google Scholar

Czykwin E., 2000, Białoruska mniejszość narodowa jako grupa stygmatyzowana, Białystok.
Google Scholar

Goss K., 2004, Wzajemne powiązania struktury wyznaniowej i narodowościowej, [w:] Sadowski A., Krzysztofek K. (red.), Pogranicza i multikulturalizm w warunkach Unii Europejskiej, t. 2, Białystok, s. 99–107.
Google Scholar

Kalisz P., Łapiński P., 2005, Polskie podziemie niepodległościowe wobec ludności białoruskiej na Białostocczyźnie po 1944 roku (zarys problematyki), [w:] Milewski J.J., Pyżewska A. (red.), Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, Warszawa, s. 86–96.
Google Scholar

Kosowska E., 2012, Pamięć jako zjawisko kulturowe, [w:] Adamowski J., Wójcicka M. (red.), Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, Lublin, s. 47–60.
Google Scholar

Kubicki P., 2012, Pomiędzy pamięcią a historią. Polskie miasta wobec wielokulturowego dziedzictwa, „Pogranicze. Studia Socjologiczne”, t. 20, s. 53–66.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2012.20.04

Kułak J., 2004, Rajs Romuald, [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków–Warszawa–Wrocław.
Google Scholar

Kurkowska-Budzan M., 2009, Antykomunistyczne podziemie zbrojne na Białostocczyźnie, Kraków.
Google Scholar

Łodziński S., 1999, Battles for monuments and memory: controversies about the national minorities places of commemoration in Poland after 1989, [w:] Mucha J. (red.), Dominant culture as a foreign culture: dominant groups in the eyes of minorities, New York.
Google Scholar

Milewski J.J., 2005, Wstęp, [w:] Milewski J.J., Pyżewska A. (red.), Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, Warszawa, s. 7–13.
Google Scholar

Mucha J., 1999a, Dominacja kulturowa i reakcje na nią, [w:] Mucha J. (red.), Kultura dominująca jako kultura obca, Warszawa, s. 26–53.
Google Scholar

Mucha J., 1999b, Polska kultura narodowa jako kultura własna i jako kultura obca, [w:] Mucha J. (red.), Kultura dominująca jako kultura obca, Warszawa, s. 228–250.
Google Scholar

Nijakowski L., 2009, Kiedy krwawa plama staje się białą. Polityka pamięci związana z masakrami w XX wieku, [w:] Szpociński A. (red.), Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów, Warszawa, s. 167–191.
Google Scholar

Olszewski D., 2005, Wątek stosunków polsko-białoruskich w śledztwach prowadzonych przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Białymstoku, [w:] Milewski J.J., Pyżewska A. (red.), Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, Warszawa, s. 137–141.
Google Scholar

Pilawski K., 2011, Kto zapłaci za zbrodnie podziemia, „Przegląd”, 9: http://www.tygodnikprzeglad.pl/kto-zaplaci-za-zbrodnie-podziemia/.
Google Scholar

Piskunowicz H., 2005, Polskie podziemie a kwestia białoruska w latach 1941–1944, [w:] Milewski J.J., Pyżewska A. (red.), Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, Warszawa, s. 49–63.
Google Scholar

Poczykowski R., 2010, Lokalny wymiar pamięci. Pamięć społeczna i jej przemiany w północno-wschodniej Polsce, praca doktorska w zakresie socjologii, napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Andrzeja Sadowskiego, Białystok.
Google Scholar

Sadowski A., 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok.
Google Scholar

Sadowski. A, Tefelski M., Mironowicz F., 1999, Polacy i kultura polska w perspektywie mniejszości białoruskiej w Polsce, [w:] Mucha J. (red.), Kultura dominująca jako kultura obca, Warszawa, s. 54–91.
Google Scholar

Sołub J., 2007, „Bury” – jaki to bohater?, „Kurier Poranny”, 7 III: http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070307/REGION06/70306033
Google Scholar

Szacka B., 2006, Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa.
Google Scholar

Szpociński A., 2004, Współczesne społeczeństwo polskie wobec przeszłości, [w:] Szpociński A. (red.), Różnorodność procesów zmian. Transformacja niejedno ma imię, Warszawa, s. 151–175.
Google Scholar

Żmijewska M., 2009, Nic nie jest jednoznaczne, „Gazeta Wyborcza”, 8 VI.
Google Scholar