Ziemia Kłodzka jako region kultu św. Jana Nepomucena
DOI:
https://doi.org/10.18778/2300-0562.03.15Słowa kluczowe:
Ziemia Kłodzka, św. Jan Nepomucen, kultAbstrakt
W artykule zaprezentowano kult św. Jana Nepomucena na Ziemi Kłodzkiej. Historia tego regionu kształtowała się odmiennie niż sąsiedniego Śląska. Obszar ten często stanowił terytorium sporne między Czechami a Polską. Ziemia Kłodzka kilkakrotnie zmieniała swoją przynależność państwową, czego konsekwencją były zmiany religijne. W baroku, podczas prężnych działań kontrreformacyjnych rozpowszechnił się kult XIVwiecznego męczennika – św. Jana Nepomucena. Rozprzestrzeniał się on od czasu śmierci jego oprawcy – króla czeskiego Wacława IV (1419 r.), by w XVIII w., po dokonanej kanonizacji męczennika, osiągnąć apogeum, co ma odzwierciedlenie w liczbie stawianych figur świętego zarówno w Czechach, jak i w różnych regionach Polski. Do rozpowszechnienia kultu przyczynili się duchowni, głównie jezuici, i przedstawiciele dworu cesarskiego, zamożnej szlachty oraz magnaterii. W krajobrazie Ziemi Kłodzkiej znajduje się ponad 220 jego wizerunków. Podstawowym celem artykułu jest identyfikacja i inwentaryzacja obiektów architektury sakralnej związanych z opisywanym męczennikiem.
Bibliografia
Adamek T., 1982, Św. Jan Nepomucen i jego relikwiarz na Jasnej Górze, „Studia Claromontana”, 3, s. 371–380.
Google Scholar
Bartkiewicz K., 1977, Dzieje Ziemi Kłodzkiej w wiekach średnich, Monografie Śląskie, Ossolineum, Wrocław.
Google Scholar
Broniewski T., 1970, Kłodzko. Śląsk w zabytkach sztuki, Ossolineum, Wrocław.
Google Scholar
Brygier W., Dudziak T., 2010, Ziemia Kłodzka, Oficyna Wydawnicza Rewasz, Piastów.
Google Scholar
Cetwiński M., 2009, Ziemia Kłodzka w państwie czeskim Przemyślidów (koniec XI w. – 1310 r.), [w:] 550 let Hrabství kladského: 1459–2009, Muzeum Podkrkonoší v Trutnově, Trutnov, s. 17–40.
Google Scholar
Czechowicz M., 2001, Osobliwy Nepomucen. Rzeźba świętego z 1741 roku w kościele w Gorzanowie, [w:] Pielgrzymy. Informator krajoznawczy poświęcony Sudetom, Wrocław, s. 54–64.
Google Scholar
Drahé kameny z koruny svatováclavṡké čili Životy světců, blahoslavenců a domněním svatých národa Českoslovanského, 1871, Dědictví svatojánského v Praze, Praha.
Google Scholar
Encyklopedia katolicka, 2000, KUL, Lublin.
Google Scholar
Herzig A., 2003, Wprowadzenie. Historia Ziemi Kłodzkiej od średniowiecza do upadku Pierwszej Rzeszy, [w:] Herzig A., Ruchniewicz M. (red.), W kraju Pana Boga, Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, Kłodzko.
Google Scholar
Herzig A., Ruchniewicz M., 2006, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Oficyna Wydawnicza Atut, Hamburg–Wrocław.
Google Scholar
Historia życia, męczeństwa i cudów ś. Jana Nepomucena, kanonika pragskiego, dla sakramentalnego spowiedzi sekretu nie przełamanym statkiem dochowanego, w rzecze Mołdawie utopionego... Drukiem podana r. 1729, a teraz z łacińskiego po polsku przetłumaczona, r. 1740, 1740, Częstochowa–Jasna Góra.
Google Scholar
Historya S. Jana Nepomucena męczennika, Praskiego Katedralnego kanonika, Osobli wego Patrona, y Obrońcy Sławy ludzkiey, z Niemieckiego, na Polski Język za staraniem Pewney Damy Polskiey Przełożona z Pozwoleniem Zwierzchności Roku 1724, 1724, Drukarnia Kollegium Societatis Jesu, Poznań.
Google Scholar
Hochleitner J. 1996, Powiernik tajemnic królowej, Kurier Elbląski, Spółka Wydawnicza S.C, Elbląg.
Google Scholar
Hochleitner J., Scheer I., 1998, Obrońca przed wylewami rzek, Wydawnictwo JH, Elbląg–Świdnica.
Google Scholar
Janicka-Krzywda U., 1993, Patron – atrybut – symbol, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań.
Google Scholar
Kalinowski K., 1986, Rzeźba barokowa na Śląsku, PWN, Warszawa.
Google Scholar
Kalinowski K. (red.), 1987, Katalog rzeźby barokowej na Śląsku, t. 1: Hrabstwo Kłodzkie, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Zakład Historii Sztuki Nowożytnej i Najnowszej, Poznań.
Google Scholar
Kosmův Letopis Český, Prameny dějin českých, Fontes rerum Bohemicarum, t. 2, 1874, Wydawnictwo J. Emler, Praha.
Google Scholar
Kozaczyńska B., 2010, Mała architektura sakralna w krajobrazie kulturowym Ziemi Łosickiej, [w:] Rychling A. (red.), Krajobrazy rekreacyjne – kształtowanie, wykorzystanie, transformacja, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, t. 27, Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu, Biała Podlaska, s. 203–207.
Google Scholar
Krejčí K., 1974, Praga legenda i rzeczywistość, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar
Kuźmak K., 1997, Jan Nepomucen, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 7, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Google Scholar
L.R., 1865, Nepomucen Jan, [w:] Encyklopedyja powszechna, t. 19, Warszawa.
Google Scholar
Mazurski K.R., 1994–1996, Reformacja i protestantyzm na Ziemi Kłodzkiej, „Rocznik Ziemi Kłodzkiej”, t. 19/21, s. 68–80.
Google Scholar
Novák T., 1862, Svatý Jan Nepomucký: příspěvky k vědeckému životopisu, Wydawnictwo Karla Bellmanna, Praga.
Google Scholar
Pater J., 1982, Katalog ruchomych zabytków sztuki sakralnej w archidiecezji wrocław skiej, t. 2, Wydawnictwo Kurii Arcybiskupiej we Wrocławiu, Wrocław.
Google Scholar
Pukowiec K., Pytel S., 2013, Typologia i waloryzacja małych form architektury sakral nej w krajobrazie ziemi wodzisławskiej, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 21, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, s. 103-113.
Google Scholar
Sadowska K., 2012, Barokowa, drewniana rzeźba św. Jana Nepomucena. Ocena znisz czeń, badania polichromii oraz propozycja programu jej konserwacji, maszynopis pracy licencjackiej napisanej pod kierunkiem dr Zbigniewa Burskiego, Szkoła Wyższa Rzemiosł Artystycznych i Zarządzania we Wrocławiu, Wrocław.
Google Scholar
Sborník písní svatojánské navalis, 2009, Rytířský řád Křižovníků s červenou hvězdou, Praha.
Google Scholar
Schauber V., Schinder H.M., 2000, Święci na każdy dzień. Patroni naszych imion, Świat Książki, Warszawa.
Google Scholar
Skarga P., Zawadzki A.J., Bitschnau O., 1910, Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dnie roku, Wydawnictwo 6, nakł. Karola Miarki, Warszawa–Mikołów.
Google Scholar
Staffa M., 1993, Sudety, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa.
Google Scholar
Staffa M. (red.), 1994, Kotlina Kłodzka. Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, t. 15, Wydawnictwo IBis, Wrocław.
Google Scholar
Zaleski W. SDB, 2008, Święci na każdy dzień, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa.
Google Scholar
List Jana Pawła II do Arcybiskupa Pragi z okazji 250 rocznicy kanonizacji Jana Nepo mucena, Watykan, 2 marzec 1979.
Google Scholar
List Jana Pawła II do Arcybiskupa Pragi z okazji 600lecia śmierci św. Jana Nepo mucena, Watykan, 19 marca 1993 r.
Google Scholar
Pućkowski T., Karty ewidencyjne rzeźby barokowej na terenie powiatu kłodzkiego i ząbkowickiego, 812/DM.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
