Odbudowa prawosławnej sieci parafialnej na Łemkowszczyźnie po 1956 roku jako element wielokulturowości regionu
DOI:
https://doi.org/10.18778/2300-0562.03.14Słowa kluczowe:
Łemkowie, Łemkowszczyzna, mniejszości religijne, prawosławieAbstrakt
W wyniku powojennych przesiedleń (1944–1946) na tereny USRR, a następnie na Ziemie Odzyskane w ramach akcji „Wisła” (1947 r.) życie religijne prawosławnych Łemków na obszarze Łemkowszczyzny przestało istnieć. W większości zabytkowe świątynie wraz z wyposażeniem uległy zniszczeniu. Mienie cerkiewne zostało rozgrabione. Proces odbudowy prawosławnej sieci parafialnej rozpoczął się po 1956 r. Jego efektem było powołanie już w 1959 r. dekanatu rzeszowskiego. Odradzanie się struktury parafialnej napotykało liczne utrudnienia. Wśród najważniejszych należy wymienić nieprzychylne stanowisko lokalnych władz wyznaniowych, zły stan przekazywanych świątyń, brak duchowieństwa. Jednak do końca lat 60. XX w. udało się stworzyć sieć parafialną, która zaspokajała potrzeby religijne wiernych. Kluczowym momentem dla rozwoju i stabilizacji życia religijnego było erygowanie w 1983 r. diecezji przemysko-nowosądeckiej. W wyniku przemian demokratycznych dokonujących się w Polsce po 1989 r. Cerkiew prawosławna rozpoczęła nowy okres w swojej działalności. Poza elementami integracyjnymi, ze względu na pojawiające się możliwości, mogła w szerszym zakresie wypełniać swoją funkcję kulturotwórczą i stawać się istotnym elementem wielokulturowości regionu.
Bibliografia
Barna A., 2008, Chmury i słońce nad Łemkowyną, Oficyna Wydawnicza Atut–Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław.
Google Scholar
Bendza M., 1982, Prawosławna diecezja przemyska w latach 1596–1681, Warszawa.
Google Scholar
Bołtryk M., 1995, Duma Łemków, [w:] Radziukiewicz A., Bołtryk M. (red.), Precz z mnichami, Białystok.
Google Scholar
Dubec R., 2005, Recepcja św. Maksyma Gorlickiego w Polsce i na świecie, „Almanach Diecezjalny”, t. 1, s. 97–102.
Google Scholar
Dubec R., 2006, Proces odradzania się Kościoła prawosławnego na Łemkowszczyźnie w okresie międzywojennym (1926–1939), „Almanach Diecezjalny”, t. 2, s. 49–70.
Google Scholar
Dubec R., 2007, Prawosławie wśród Rusinów Karpackich na przełomie XIX i XX wieku, „Almanach Diecezjalny”, t. 3, s. 9–17.
Google Scholar
Dubec R., Felenczak J., 1999, Szematyzm. Katalog świątyń i duchowieństwa prawo sławnej diecezji przemysko-nowosądeckiej, Gorlice.
Google Scholar
Dudra S., 2004, Kościół prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych Polski po II wojnie światowej, Zielona Góra.
Google Scholar
Dudra S., 2009, Prawosławna parafia w Polanach. Z dziejów konfliktu, „Cerkiewny Wiestnik”, 1, s. 34–44.
Google Scholar
Dudra S., 2012, Erygowanie parafii prawosławnej w Rozdzielu jako element polityki wyznaniowej w powojennej Polsce, „Rocznik Ruskiej Bursy”, s. 73–82.
Google Scholar
Gerent P., 2005, Zarys dziejów prawosławnej diecezji przemyskiej, „Almanach Diecezjalny”, t. 1, s. 23–49.
Google Scholar
Gerent P., 2006, Proces powstawania parafii prawosławnych na Podkarpaciu po 1956 roku, „Antyfon”, 1, s. 11–13.
Google Scholar
Gerent P., 2007, Prawosławie na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989, Toruń.
Google Scholar
Inwentaryzacja łemkowskich cmentarzy w nieistniejących wsiach na terenie gminy Sękowa, cz. 1: Banica, Długie, Lipna (stan na 31.10.2002), 2003, Dubec R. (red.), Gorlice.
Google Scholar
Krochmal A., 1992, Stosunki między grekokatolikami i prawosławnymi na Łemkowszczyźnie w latach 1926–1936, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Rzeszów, s. 285–299.
Google Scholar
Kuprianowicz G., 2003, Akcja „Wisła” a Kościół prawosławny, [w:] Pisuliński J. (red.), Akcja „Wisła”, Warszawa, s. 153–173.
Google Scholar
Moklak J., 1997, Łemkowszczyzna w Drugiej Rzeczypospolitej. Zagadnienia polityczne i wyznaniowe, Kraków.
Google Scholar
Radziukiewicz A., 2003, Weź krzyż i idź za mną, „Przegląd Prawosławny”, 3: http://www.przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=329&id=8
Google Scholar
Reinfuss R., 1990, Śladami Łemków, Warszawa.
Google Scholar
Reinfuss R., 1998, Łemkowie jako grupa etnograficzna, Sanok.
Google Scholar
Schematyzm. Katalog świątyń i duchowieństwa prawosławnej diecezji przemysko-nowosądeckiej, 1999, opr. R. Dubec, J. Felenczak, Gorlice.
Google Scholar
Sobolewski J.L., 1983, Spór o cerkiew, „Życie Literackie”, 17, s. 8–10.
Google Scholar
Urban K., 1996, Kościół prawosławny w Polsce 1945–1970, Kraków.
Google Scholar
Urban K., 1998, Z dziejów Kościoła prawosławnego na Dolnym Śląsku 1946–1956, Białystok.
Google Scholar
Żywot świętego Maksyma Gorlickiego (Sandowicza), „Almanach Diecezjalny”, 2005, t. 1, s. 79–96.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
