Jednostka i historia w myśli Rousseau i Kanta

Paweł Pieniążek

doi:10.18778/1689-4286.51.01

Autor

Paweł Pieniążek Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/1689-4286.51.01

Słowa kluczowe:

Moralność, historia, postęp, natura, teleologia, jednostka

Abstrakt

Artykuł przedstawia Rousseau i Kanta wizje historii w perspektywie zależności tej drugiej od pierwszej. Przede wszystkim skupia się na ukazaniu ich wewnętrznych trudności i wewnętrznych napięć, zdecydowanie więcej miejsca poświęcając filozofii historii Kanta. Koncepcję tę ujmuje jako zwieńczenie teleologicznej struktury rozumu ludzkiego, nadając jej status praktyczno-moralnej fikcji i odrzucając jej wykładnię teoretyczno-naturalistyczną. Następnie analizowane są trudności odnoszące się do wykładni moralnej. Analiza ta prowadzi do tezy, że właśnie pod ich ciężarem moralnie rozumiana historiozofia Kanta faktycznie załamuje się, nie będąc w stanie znieść nieusuwalnego napięcia między porządkami moralnym i legalnym historii i ostatecznie kryjącego się za nim napięcia między jednostką i historią; tkwiło ono więc w samych moralnych podstawach tej ostatniej.

Bibliografia

Cassirer, E. (2008). Rousseau, Kant, Goethe, przeł. E. Paczkowska-Łagowska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Zobacz w Google Scholar

Delbos, V. (1969, wyd. I 1905). La Philosophie pratique de Kant. Paris: PUF.
Zobacz w Google Scholar

Fackenheim, E. L. (1953). Kant and radical evil. University of Toronto Quarterly, 22, 339-353.
Zobacz w Google Scholar

Fackenheim, E. L. (1956-1957). Kant’s Concept of History. Kant-Studien, 3 (58), 381-398.
Zobacz w Google Scholar

Kant, I. (1986). Krytyka władzy sądzenia. Przeł. J. Gałecki. Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Kant, I. (2007a). O postępach metafizyki. Przeł. A. Banaszkiewicz. Gdańsk: Słowo/ obraz terytoria.
Zobacz w Google Scholar

Kant, I. (2007b). Religia w obrębie samego rozumu. Kraków: Homini.
Zobacz w Google Scholar

Kant, I. (2005). Rozprawy z historii filozofii. Wielu tłumaczy. Kęty: Antyk.
Zobacz w Google Scholar

Kupś, T. (2005), Historiozofia moralna Kanta jako moralna teleologia. W: I. Kant, Rozprawy z historii filozofii, wielu tłumaczy, Kęty: Antyk.
Zobacz w Google Scholar

Kupś, T. (2018). Granice ludzkiej historii w filozofii Kanta. W: J. Szczepański (red.) Rozum, człowiek, historia, Kraków: WUJ.
Zobacz w Google Scholar

Muglioni, M. (2011). La philosophie de Kant. La réponse de Kant à la question: qu’est-ce que l’homme? Paris: Hermann.
Zobacz w Google Scholar

Niemczuk, A. (1995). Wolność egzystencjalna. Kant i Kierkegaard. Lublin: Wyd. UMCS.
Zobacz w Google Scholar

Rousseau, J.-J. (1955). Emil. Wrocław: Ossolineum.
Zobacz w Google Scholar

Rousseau, J.-J. (1961). Geneza społeczeństwa i jego sprzeczności. Przeł. B. Strumiński. W: B. Baczko (red.), Filozofia francuskiego oświecenia [327-336]. Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Rousseau, J.-J. (1966). List do arcybiskupa de Beaumont. Przeł. H. Rosnerowi. W: J.-J. Rousseau, Umowa społeczna i inne pisma, przeł. wielu tłum. Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Schulte, Ch. (1991). Radikal Böse. Die Karriere des Bösen von Kant bis Nietzsche. München: Wilhelm Fink Verlag.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.30965/9783846726808

Starobinski, J. (2000). Jean-Jacques Rousseau. Przejrzystość i przeszkoda oraz siedem esejów o Rousseau. Przeł. J. Wojcieszak. Warszawa: KR.
Zobacz w Google Scholar

Velkley, R. L. (1989). Freedom and the End of Reason. On the Moral Foundation of Kant’s Critical Philosophy. Chicago, London: University of Chicago Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226157580.001.0001

Yovel, T. (1980). Kant and the Philosophy of History. Princeton: Princeton University Press
Zobacz w Google Scholar