Niemieckie fortyfikacje Tomaszowa Mazowieckiego i okolic. Typy i rodzaje schronów

Paweł Grad

doi:10.18778/1427-9665.15.04

Authors

Paweł Grad Historyk-regionalista, członek Polskiego Towarzystwa Historycznego, z zawodu geodeta. Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Oddział w Tomaszowie Mazowieckim, ul. Spalska 120, 97-200 Tomaszów Mazowiecki

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9665.15.04

Keywords:

World War II, military fortifications, German occupation, the Pilica River, shelters, Tomaszów Mazowiecki

Abstract

The article presents the military fortifications built by the Germans during World War II near Tomaszów Mazowiecki in the years 1940–1944, especially the long belt of fortifications called Piliza Stellung, although it focuses on a relatively short section running along the Pilica River from Sulejów to Inowłódz and Lubocz (near Rzeczyca). The paper discusses various types of shelters, and more broadly presents the preserved military fortifications in Tomaszów Mazowiecki and the railway shelter complexes (“Anlage Mitte”) in Konewka and Jelenia.

References

Bednarski M. (1995), Fortyfikacje niemieckie w Tomaszowie Mazowieckim z 1944 roku, „Fortyfikacja”, t.3.
Google Scholar

Dudek M., Sadowski J. (2006), Pancerze fortyfikacji niemieckich z lat 1934–1941. Atlas pancerzy, Inforteditions, Gliwice.
Google Scholar

http://www.bunkierkonewka.eu (dostęp: 15.10.2020).
Google Scholar

http://www.schrony.eu (dostęp: 15.10.2020).
Google Scholar

Hubka M. (2016), „Anlage Mitte” – „Piliza Stellung”. Idea, budowa i wykorzystanie niemieckich umocnień z lat II wojny światowej w rejonie Tomaszowa Mazowieckiego, [w:] A. Olejko, P. Korzeniowski (red.), Człowiek i technika na polach bitew wojen światowych, Instytut Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 69–79.
Google Scholar

Hubka M., Ordak M., Wróbel A. (red.) (2010), Historia Tomaszowa Mazowieckiego w źródłach archiwalnych. Dokumenty z zasobu Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim, Oddział w Tomaszowie Mazowieckim, Polskie Towarzystwo Historyczne, Koło w Tomaszowie Mazowieckim; Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Oddział w Tomaszowie Mazowieckim, Tomaszów Mazowiecki.
Google Scholar

Kaufmann J.E., Kaufmann H.W., Jurga R.M. (2011), Fortyfikacje III Rzeszy, niemieckie umocnienia i systemy obrony w II wojnie światowej, Rebis, Poznań.
Google Scholar

Kędryna A.M., Jurga R.M. (1999), Wyposażenie socjalne obiektów fortyfikacji niemieckiej 1933–1944, Donjon, Kraków.
Google Scholar

Kobalczyk A. (2005), Wojna zatrzymana w Pilicy, Imax, Łódź.
Google Scholar

Łach W.B. (2002), System obronny na Warmii i Mazurach w czasie II wojny światowej, Towarzystwo Przyjaciół 1 Mazurskiej Brygady Artylerii im. Gen. Józefa Bema, Węgorzewo.
Google Scholar

Łach W.B. (2014), XIX- i XX-wieczne fortyfikacje Warmii i Mazur w edukacji i turystyce historycznej, doświadczenia i wnioski, [w:] A. Drzewiecki, Ł. Różycki (red.), Militaria w edukacji historycznej, t. 2, Wydawnictwo Napoleon V, Gdynia.
Google Scholar

Maszkowski P. (2010), Był sobie schron..., „Odkrywca”, nr 9(140).
Google Scholar

Matuszak T. (2014), „Kiedy się wypełniły dni…”. Polska i Polacy w realiach okupacyjnej rzeczywistości, [w:] Z. Matuszak, T. Matuszak, M. Hubka (red.), Kiedy się wypełniły dni… Wrzesień 1939 r. na ziemi piotrkowskiej, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Warszawa–Piotrków Trybunalski.
Google Scholar

Miziak M. (2011), „Tobruk” „wyfedrowany” w Inowłodzu, „Odkrywca”, nr 7(150).
Google Scholar

Ordak M. (2012), Obwód Armii Krajowej w Tomaszowie Mazowieckim, [w:] T. Matuszak (red.), Oblicza Podziemia. Studia i szkice z dziejów ZWZ-AK, Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim im. Antoniego hr. Ostrowskiego, Piotrków Trybunalski–Tomaszów Mazowiecki.
Google Scholar

Podsiadło R. (2012), Fortyfikacje niemieckie na linii OKH Stellung A2: Proszowice–Hebdów–Świniary–Krzyżanowice, R. Podsiadło, Kraków.
Google Scholar

Podsiadło R. (2014), Niemieckie fortyfikacje Stellung a2 i ich przełamanie w styczniu 1945 r. na linii Raby, Szreniawy i Pilicy, Agencja Wydawnicza CB, Warszawa.
Google Scholar

Rawski T. (1966), Niemieckie umocnienia na ziemiach polskich w latach 1919–1945, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. 12, cz. 1.
Google Scholar

Rosiński W. (2006), Schrony strażnicze w Glinniku, „Forteca”, nr 20–21.
Google Scholar

Rudź W. (1980), Z problemów polityki gospodarczej okupanta hitlerowskiego w powiecie tomaszowskim (1939–1945), „Rocznik Łódzki”, t. 29.
Google Scholar

Szymańska M., Szymański J. (2002), Kwatery Główne Hitlera oraz niemieckie stanowiska dowodzenia w Polsce. Przegląd niemieckich kwater dowodzenia w Europie, „Labirynt ’96”, Łódź.
Google Scholar

Szymańska M., Szymański J. (2009), W krainie wielkich bunkrów. Hitlerowskie ośrodki dowodzenia na Mazurach, Imax, Łódź.
Google Scholar

Szymańska M., Szymański J. (2012), Konewka, Jeleń. Niemieckie stanowisko dowodzenia „Anlage Mitte”, Imax, Łódź.
Google Scholar

Tomaszowskie Bunkry – opisy, mapy, zdjęcia, GPS. Linia Pilicy, Anlage Mitte (b.r.), Stowarzyszenie Miłośników Architektury i Techniki Militarnej „LABIRYNT”, Konewka.
Google Scholar

Wróbel A. (2015), Powiat tomaszowski w latach 1939–1945. Zarys dziejów, [w:] A. Wróbel (red.), Obrazy września. Region i społeczeństwo w czasie II wojny światowej, Archiwum Państwowe, Gminny Ośrodek Kultury w Ujeździe, Piotrków Trybunalski–Ujazd.
Google Scholar