Apel o modułowe ujmowanie etyki biznesu. Podstawy etycznego uzasadniania decyzji ekonomicznych

Marcell Schweitzer

doi:10.18778/1899-2226.16.01

Autor

Marcell Schweitzer Eberhard-Karls Universität Tübingen

DOI:

https://doi.org/10.18778/1899-2226.16.01

Słowa kluczowe:

Business Ethics, ethical substantiation of economic decisions, modules of Business Ethics, theory of Business Ethics, policy of Business Ethics, code of Business Ethics, Corporate Governance, Corporate Compliance

Abstrakt

Artykuł stanowi apel o modułowe ujmowanie etyki biznesu, dyscypliny uznawanej za naukę stosowaną. W artykule analizujemy, w jakich warunkach decyzje i działania gospodarcze mające miejsce w firmach – bez względu na ich istotę – powinny być postrzegane jako moralnie właściwe. Wychodząc od doprecyzowania podstawowych pojęć związanych z etycznym uzasadnianiem decyzji ekonomicznych opisujemy system modułów tworzących swoiste ramy epistemologiczne, w których prowadzona jest następnie analiza formalna. Szczegółowo badamy, jaki wkład w etyczne uzasadnienia decyzji i działań ekonomicznych wnoszony jest na gruncie modułów: opisowego (jako płaszczyzny prezentacji idei), teoretycznego (jako płaszczyzny wyjaśniania i predykcji), pragmatycznego (jako płaszczyzny projektowania konkretnych rozwiązań) oraz normatywnego (jako płaszczyzny formułowania sądów wartościujących). Bazując na analizie formalnej pokazujemy, że dla uzasadniania decyzji ekonomicznych ideał cnotliwego kupca (ang. virtuous merchant) będący podstawą etyki przekonań stanowi w najlepszym razie rozwiązanie niedoskonałe. Następnie przedstawiamy powody, dla których w zorientowanej na praktykę dyscyplinie, jaką jest etyka biznesu, szczególnie skuteczne przy uzasadnianiu decyzji ekonomicznych jest podejście oparte na etyce odpowiedzialności. Głównym tego powodem jest fakt, iż dyscyplina ta integruje istotne twierdzenia (konstatacje) powstające na gruncie płaszczyzn opisowej, teoretycznej, pragmatycznej i normatywnej, co prowadzi do stworzenia niezależnego systemu twierdzeń. Jesteśmy przekonani, że nauki o zarządzaniu mogą być systematyczne uzupełnianie przez etykę biznesu. Przekonanie to jest pochodną faktu, iż twierdzenia formułowane na gruncie obu tych dyscyplin odnoszą się do tych samych decyzji dotyczących rzadkich zasobów, które stanowią przedmiot badawczy zarządzania, a pomiędzy oboma systemami zachodzą związki o charakterze zarówno treściowym, jak i metodologicznym.

Bibliografia

Albach H., Betriebswirtschaftslehre ohne Unternehmensethik, „Zeitschrift für Betriebswirtschaft” 2005.
Google Scholar

Albert H., Probleme der Theoriebildung. Entwicklung, Struktur und Anwendung sozialwissenschaftlicher Theorien [in:] Theorie und Realität, ed. H. Albert, Tübingen 1964.
Google Scholar

Aupperle K.E., A.B. Carroll, J.D. Hatfield, An Empirical Examination of the Relationship between Corporate Social Responsibility and Profitability, „Academy of Management Journal” 1985, vol. 28, No. 2.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/256210

Bayer AG, Corporate Compliance Policy, German ed., Leverkusen 2008.
Google Scholar

Bouillon H., Die Fiktion der sozialen Gerechtigkeit, „Frankfurter Allgemeine Zeitung“ 2006, v. 4.2., nr 30.
Google Scholar

Business Ethics as Practice. Representation, Reflexivity and Performance, eds. C. Carter at al., Edward Elgar, Cheltenham/UK, Northampton/Mass 2007.
Google Scholar

BWL-Lexikon, eds. F.X. Bea, R. Helm, M. Schweitzer, UTB, Stuttgart 2009.
Google Scholar

Chmielewicz K., Forschungskonzeptionen der Wirtschaftswissenschaft, 3rd ed., Stuttgart 1994.
Google Scholar

Crane A., D. Matten, Business Ethics. An European Perspective. Managing Corporate Citizenship and Sustainability in the Age of Globalization, Oxford, New York 2004.
Google Scholar

Dlugos G., Analytische Wissenschaftstheorie als Regulativ betriebswirtschaftlicher Forschung [in:] Wissenschaftstheorie und Betriebswirtschaftslehre, eds. G. Dlugos, G. Eberlein, H. Steinmann, Düsseldorf 1972.
Google Scholar

Göbel E., Unternehmensethik, Grundlagen und praktische Umsetzung, 2nd ed., Stuttgart 2010.
Google Scholar

Hax H., Unternehmensethik, Ordnungselement der Marktwirtschaft?, „Zeitschrift für betriebswirtschaftliche Forschung” 1993.
Google Scholar

Höffe O., Immanuel Kant [in:] Klassiker der Philosophie, ed. O. Höffe, vol. 2, München 1995.
Google Scholar

Homann K., Die ethische Aufnahmefähigkeit der modernen Ökonomik, „Zeitschrift für Betriebswirtschaft – Journal of Business Economics” 2007, Special Issue 1/2007.
Google Scholar

Kant I., Werke in zehn Bänden, vol. 6, ed. W. Weischedel, Darmstadt 1960.
Google Scholar

Klimt H., Wirtschaftsethik als Lehrfach, „Zeitschrift für Betriebswirtschaft – Journal of Business Economics” 2008, Special Issue 3/2008.
Google Scholar

Klink D., Der ehrbare Kaufmann – Das ursprüngliche Leitbild der Betriebswirtschaftslehre und individuelle Grundlage für die CSR-Forschung 2008, „Zeitschrift für Betriebswirtschaft/Journal of Business Economics”, Special Issue 3/2008.
Google Scholar

Kosiol E., Betriebswirtschaftslehre und Unternehmensforschung. Eine Untersuchung ihrer Standorte und Beziehungen auf wissenschaftstheoretischer Grundlage [in:] Bausteine der Betriebswirtschaftslehre, vol. 1 (Methodologie, Grundlagen und Organisation), Duncker & Humblot, Berlin 1973.
Google Scholar

Kreikebaum H., Grundlagen der Unternehmensethik, Stuttgart 1996.
Google Scholar

Küng H., Weltethos für Weltpolitik und Weltwirtschaft, 2nd ed., München und Zürich 1997.
Google Scholar

Küpper H.-U., Analytische Unternehmensethik als betriebswirtschaftliches Konzept zur Behandlung von Wertkonflikten in Unternehmungen, „Zeitschrift für Betriebswirtschaft“ 2005, vol. 75, nr 9.
Google Scholar

Küpper H.-U., Ph. Schreck, Unternehmensethik in Praxis, Forschung und Lehre – Status quo und Perspektiven im deutschsprachigen Raum, „Schmalenbachs Zeitschrift für betriebswirtschaftliche Forschung” 2008, Special Edition 58/08.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF03372968

Küpper H.-U., Unternehmensethik, Hintergründe, Konzepte, Anwendungsbereiche, SchäfferPoeschel Verlag, Stuttgart 2006.
Google Scholar

P. Koslowski, Wirtschafts- und Unternehmensethik [in:] Allgemeine Betriebswirtschaftslehre.
Google Scholar

Bd. 1: Grundfragen, 10th ed., eds. F.X. Bea, M. Schweitzer, UTB, Stuttgart 2009.
Google Scholar

Pieper A., Einführung in die Ethik, 6th ed., Tübingen, Basel 2007.
Google Scholar

Popper K.R., Logik der Forschung, 7th ed., Tübingen 1982.
Google Scholar

Scherer A.G., A. Butz, Unternehmensethik und CSR in betriebswirtschaftlichen Teildisziplinen – Eine Einführung, „Die Unternehmung” 2010, vol. 64, nr 4.
Google Scholar

Schneider D., Unternehmensethik und Gewinnprinzip in der Betriebswirtschafts-lehre, „Zeitschrift für betriebswirtschaftliche Forschung” 1990.
Google Scholar

Schweitzer M., Plädoyer für eine modulare Strukturierung der Disziplin Unternehmensethik, „Jahrbuch für Controlling und Rechnungswesen” 2011.
Google Scholar

Schweitzer M., G. Galassi, German and Italian Contributions to Business Ethics, „Contabilità e Cultura Aziendale”, ed. G. Catturi, vol. 12, nr 1.
Google Scholar

Schweitzer M., Wirtschaftsunruhe und Rechnungsrisiken [in:] Rechnungslegung und Unternehmensführung in turbulenten Zeiten. Festschrift für Gerhard Seicht, eds. H. Haeseler, F. Hörmann, LexisNexis, Wien 2009.
Google Scholar

Soppe A., Ethical Theory of the Firm [in:] Ethics in the Economy, Handbook of Business Ethics, ed. L. Zsolnai, Bern 2002.
Google Scholar

Valesquez M.G., Business Ethics: Concepts and Cases, 5th ed., Englewood Cliffs, NJ 2001.
Google Scholar

Weber M., Soziologie, Universalgeschichtliche Analysen, Politik, 6th ed., Stuttgart 1992.
Google Scholar

Werder A., Corporate Governance (Unternehmensführung) [in:] Handwörterbuch Unternehmensführung und Organisation, 4th ed., Stuttgart 2004.
Google Scholar

Whysall P., Power Redistribution and Ethical Challenges in E-Commerce [in:] Business Ethics and the Electronic Economy, eds. P. Koslowski et al., Berlin 2004.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-06189-3_8

Witt P., Unternehmensgründer als ehrbare Kaufleute, „Zeitschrift für Betriebswirtschaft – Journal of Business Economics“, Special Issue 2007, nr 1.
Google Scholar

Zäpfel G., Managemententscheidungen bei schlecht strukturierten Handlungssituationen im Spannungsfeld zwischen ökonomischer Rationalität und moralischer Verantwortung – Möglichkeiten und Grenzen [in:] Betriebswirtschaftslehre und Unternehmensethik, eds. B. Feldbauer-Durstmüller, H. Pernsteiner, Wien 2009.
Google Scholar