Reclaiming independence by the Baltic states in the light of the collapse of the USSR and the subsequent settlement for the Soviet occupation period. Selected legal and political aspects.

Authors

  • Barbara Jundo-Kaliszewska Uniwersytet Łódzki,Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych, Katedra Teorii Polityki i Myśli Politycznej
  • Tomasz Lachowski Uniwersytet Łódzki, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Prawa Międzynarodowego i Stosunków Międzynarodowych

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-1690.20.07

Keywords:

desovetization, transitional justice, Baltic states, USRR, international law, history

Abstract

The analysis carried out in this study is built around the following research hypothesis – compared to other parts of the former USSR, the level of agreed accountability for Soviet domination in Lithuania, Latvia and Estonia was much deeper, although far from complete. It was mainly due to the adoption of an unambiguous legal position regarding the existence of the Baltic states under the illegal Soviet occupation in 1940–1991 (with a break from 1941–1944, i.e., the German occupation). It is also due to the Baltic states continuing the international legal subjectivity of the interwar independent states after 1991. Therefore, this analysis will discuss the legal mechanisms of the transitional justice that was implemented by the Baltic states after they reclaimed independence; furthermore it will look into their political and social perception, which translates into problems that still remain related to working through the totalitarian regime that prevailed in Lithuania, Latvia, and Estonia for almost half a century

Author Biographies

Barbara Jundo-Kaliszewska, Uniwersytet Łódzki,Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych, Katedra Teorii Polityki i Myśli Politycznej

Barbara Jundo-Kaliszewska – doktor nauk humanistycznych z zakresu historii, adiunkt w Katedrze Teorii Prawa i Myśli Politycznej Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania badawcze obejmują stosunki polsko-litewskie, politykę historyczną, prawa mniejszości narodowych, konflikty etniczne, nacjonalizm, separatyzmy i szeroko pojęte bezpieczeństwo na obszarze postradzieckim. Autorka książki pt. Zakładnicy historii. Mniejszość polska w postradzieckiej Litwie (Łódź 2019). Członek redakcji portalu „Obserwator Międzynarodowy”.

Tomasz Lachowski, Uniwersytet Łódzki, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Prawa Międzynarodowego i Stosunków Międzynarodowych

Tomasz Lachowski – doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Międzynarodowego i Stosunków Międzynarodowych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. W badaniach naukowych zajmuje się problematyką sprawiedliwości okresu przejściowego i rozliczania niedemokratycznej przeszłości w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym na obszarze byłego Związku Sowieckiego, w świetle prawa międzynarodowego. Autor m.in. monografii Perspektywa praw ofiar w prawie międzynarodowym. Sprawiedliwość okresu przejściowego (transitional justice) (Łódź 2018), wyróżnionej Nagrodą Stowarzyszenia Wydawców Szkół Wyższych „Gaudeamus” w 2018 r. Redaktor naczelny portalu „Obserwator Międzynarodowy”

References

Brazauskas, A. (1992). Lietuviškos skyrybos. Vilnius: Politika.
View in Google Scholar

Bruskina, N. (2020). The Crime of Genocide Against the Lithuanian Partisans: A Dialogue Between the Council of Europe and the Lithuanian Courts. European Papers – A Journal on Law and Integration, 1(5), 137–159.
View in Google Scholar

Czapliński, W. (2009). Odpowiedzialność za naruszenia prawa międzynarodowego w związku z konfliktem zbrojnym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
View in Google Scholar

Decyzja ETPC. (2006). W sprawie Kolk i Kislyiy przeciwko Estonii, 17.01.2006, skargi nr 23052/04 i 24018/04.
View in Google Scholar

Decyzja ETPC. (2006b). W sprawie Penart przeciwko Estonii, 24.01.2006, skarga nr 14685/04
View in Google Scholar

Goworko-Składanek, B. (2019). Stosunek Rosjan do Dumy Państwowej na podstawie wszechrosyjskich sondaży Centrum Lewady i WCIOM przeprowadzonych w latach 2001–2017. Przegląd Europejski, 1(51), 189–200
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.5181

Grajewski, A. (2013). Balast po komunizmie. Instytucjonalne rozliczenie komunizmu w krajach Europy Środkowej – opis struktur oraz okoliczności ich powstania. Pamięć i Sprawiedliwość, 2(22), 153–182.
View in Google Scholar

Grzebyk, P. (2010). Odpowiedzialność karna za zbrodnię agresji. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323511397

Horne, C. M., & Stan, L. (red). (2018). Transitional Justice and the Former Soviet Union. Reviewing the Past, Looking Toward the Future. Cambridge & New York: Cambridge University Press
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781108182171

Jundo-Kaliszewska, B. (2019). Zakładnicy historii. Mniejszość polska w postradzieckiej Litwie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-196-6

Karski, K. (2014). „Ius postliminii” jako podstawa uznania ciągłości przedwojennych i dzisiejszych państw bałtyckich. Zeszyty Prawnicze, 1(14), 7–53. https://doi.org/10.21697/zp.2014.14.1.01
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2014.14.1.01

Karski, K. (2015). Rozpad Związku Radzieckiego a prawo międzynarodowe. Warszawa: Wydawnictwo Bellona
View in Google Scholar

Krotoszyński, M. (2017). Modele sprawiedliwości tranzycyjnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
View in Google Scholar

Kuczyńska-Zonik, A., & Wilczewski, D. (2019). Okupacje, dekomunizacja i walka o niepodległość w polityce państw bałtyckich. Prace Instytutu Europy Środkowej, 2
View in Google Scholar

Lachowski, T. (2017). Od rozrachunków z przeszłością do konfliktu zbrojnego na Donbasie.Sprawiedliwość okresu przejściowego na Ukrainie po Rewolucji Godności. W: T. Lachowski, V. Mazurenko (red.), Ukraina po Rewolucji Godności. Prawa człowieka – tożsamość narodowa (s. 15–25). Łódź-Olsztyn: Uniwersytet Łódzki, Bookmarked Publishing & Editing
View in Google Scholar

Laisvės kelias | Lietuva – Baltarusija. (2020). LaisvėsTV, 23 sierpnia. Pobrane z: https://www.youtube.com/watch?v=Z2aCVwXOgnk&t=4s
View in Google Scholar

Latvian President refuses to publish the names of former KGB agents. (2006). Kharkiv Human Rights Protection Group, 3 listopada. Pobrane z: http://khpg.org/en/1162508470
View in Google Scholar

Lietuvos apeliacinis teismas Sausio 13-osios byloje pakeitė bausmes ir priteisė nusikaltimais padarytos žalos atlyginimą. (2021). Lietuvos Teismai, 31 marca. Pobrane z: https://bit.ly/34BQ7jD
View in Google Scholar

Lietuvos Respublikos asmenų, slapta bendradarbiavusių su buvudios SSRS specialiomis tarnybomis, registracijos, pripažinimo, įskaitos ir prisipažinusiųjų apsaugos įstatymas. (1999). Pobrane z: https://bit.ly/3wOsjVO
View in Google Scholar

Lietuvos Respublikos įstatymas dėl SSRS valstybės saugumo Komiteto (NKVD, NKB, MGB, KGB) vertinimo ir šios organizacijos kadrinių darbuotojų dabartinės veiklos. (1998). Pobrane z: https://bit.ly/3yX3A3
View in Google Scholar

Lietuvos Respublikos Konstitucinis Teismas. Išvada dėl respublikos prezidento Rolando Pakso, kuriam pradėta apkaltos byla, veiksmų atitikties Lietuvos Respublikos Konstitucijai. (2004). Pobrane z: https://bit.ly/3vYL6O8
View in Google Scholar

Lustracja w krajach Europy Środkowej i państwach bałtyckich. (2009). Ośrodek Studiów Wschodnich: Warszawa.
View in Google Scholar

Łomanowski, A. (2018). Prawosławny metropolita Rygi Aleksander był współpracownikiem „organów bezpieczeństwa”. (2018). Rzeczpospolita, 21 grudnia. Pobrane z: https://www.rp.pl/Historia/312219959-Lotwa-otworzyla-archiwaKGB.html
View in Google Scholar

Łotwa upublicznia komunistyczne archiwa. (2018). Warsaw Institute, 26 grudnia. Pobrane z: https://warsawinstitute.org/pl/lotwa-upublicznia-komunistyczne-archiwa/
View in Google Scholar

Mälksoo, L. (2001). Soviet Genocide? Communist Mass Deportations in the Baltic States and International Law. Leiden Journal of International Law, 14(4), 757–787. https://doi.org/10.1017/S0922156501000371
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0922156501000371

Mälksoo, L. (2011). Kononov v. Latvia. The American Journal of International Law, 105(1), 101–108. http://dx.doi.org/10.5305/amerjintelaw.105.1.0101
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5305/amerjintelaw.105.1.0101

Otocki, T. (2018). Na Łotwie będzie szeroki dostęp do akt KGB. Przegląd Bałtycki, 17 października. Pobrane z: https://przegladbaltycki.pl/8447,na-lotwie-bedzie-szeroki-dostep-do-akt-kgb.html
View in Google Scholar

Par bijušās Valsts drošības komitejas dokumentu saglabāšanu, izmantošanu un personu sadarbības fakta ar VDK konstatēšanu. (2019). Pobrane z: https://bit.ly/3uIc0bR.
View in Google Scholar

Pettai, E.-C. (2015). Negotiating History for Reconciliation: A Comparative Evaluation of the Baltic Presidential Commissions. Europe-Asia Studies, 67(7), 1079–1101. https://doi.org/10.1080/09668136.2015.1064862
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09668136.2015.1064862

Pettai, V. (2015). Overcoming occupation in the Baltic states: How much truth and justice has been there since 1989?. W: K. Bekere (red.), 25 Years after. The Baltic Way and the Collapse of Totalitarian Communism: European Memory and Political Inspirations (s. 75–85). Riga: Latvian Academy of Sciences Baltic Centre Strategic Studies.
View in Google Scholar

Rolandas Paksas wygrał z Litwą w Strasburgu. (2011). Ośrodek Studiów Wschodnich, 12. stycznia. Pobrane z: https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2011–01–12/rolandas-paksas-wygral-z-litwa-w-strasburgu
View in Google Scholar

Srebrakowski, A. (2017). Komunistyczna Partia Litwy. Swoi czy obcy?. W: A. Srebrakowski, G. Strauchold (red.), Nie tylko Litwa. Geneza i przebieg upadku ZSRR w roku 1991 (s. 205–224). Łomianki: Wydawnictwo LTW.
View in Google Scholar

Stan, L. (2009). Truth Commissions in PostCommunism: The Overlooked Solution?. The Open Political Science Journal, 2, 1–13. http://dx.doi.org/10.2174/1874949600902010001
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2174/1874949600902010001

Stępień-Kuczyńska, A. (2020). Gorbaczow. Pieriestrojka i rozpad imperium. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-510-0

Teitel, R. G. (2000). Transitional Justice. Oxford: Oxford University Press.
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195100648.001.0001

Walenciak, R. (2016). Teczki znów rządzą Polską. Tygodnik Przegląd, 22 lutego. Pobrane z: https://www.tygodnikprzeglad.pl/teczki-znow-rzadza-polska/
View in Google Scholar

Wilczewski, D. (2019). Duchy przeszłości krążą nad Wilnem. Litwini spierają się o swoich bohaterów. Przegląd Bałtycki, 22 sierpnia. Pobrane z: https://przegladbaltycki.pl/13296,duchy-przeszlosci-kraza-nad-wilnem-litwini-spieraja-sie-o-swoich-bohaterow.html
View in Google Scholar

Wilczewski, D. (2021). Tragiczny styczeń. Obrona wieży telewizyjnej w Wilnie. Przegląd Bałtycki, 13 stycznia. Pobrane z: https://przegladbaltycki.pl/17030,tragiczny-styczen-obrona-wiezy-telewizyjnej-w-wilnie.html
View in Google Scholar

Wnuk, R. (2018). Leśni bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944–1956. Warszawa-Lublin: Wydawnictwo Bellona, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
View in Google Scholar

Wyrok ETPC. (2009). W sprawie Kononov przeciwko Łotwie, 24.07.2009, skarga nr 36376/04.
View in Google Scholar

Wyrok ETPC. (2019). W sprawie Drelingas przeciwko Litwie, 12.03.2019, skarga nr 28859/16.
View in Google Scholar

Wyrok Wielkiej Izby ETPC. (2010). W sprawie Kononov przeciwko Łotwie, 17.05.2010, skarga nr 36376/04.
View in Google Scholar

Wyrok Wielkiej Izby ETPC. (2015). W sprawie Vasiliauskas przeciwko Litwie, 20.10.2015, skarga nr 35343/05.
View in Google Scholar

Zieliński, J. (2012). Próby odnowienia radzieckiego państwa federacyjnego. Doctrina. Studia społeczno-polityczne, 9, 317–352.
View in Google Scholar

Zolubas, A. (2015). Neįvardinta ir nepasmerkta nusikalstama organizacija. Alkas.lt, 15 kwietnia. Pobrane z: https://alkas.lt/2015/04/15/a-zolubas-neivardinta-ir-nepasmerkta-nusikalstama-organizacija/
View in Google Scholar

Акопов, П. (2021). Памятник на Лубянке или памятник СССР?. Ria Novosti, 20 lutego. Pobrane z: https://ria.ru/20210220/pamyatnik-1598224638.html
View in Google Scholar

В МИД РФ выразили возмущение в связи с решением ЕСПЧ по делу „Дрелингас против Литвы». (2019). ТАСС, 14 września. Pobrane z: https://tass.ru/politika/6885804
View in Google Scholar

Госдуму попросили отменить документ с осуждением пакта Молотова – Риббентропа. (2020). Радио Свобода, 2 czerwca. Pobrane z: https://www.svoboda.org/a/30648350.html
View in Google Scholar

Закон Эстонии. (1995a). «О гражданстве» от 19 января 1995 года. Pobrane z: https://bit.ly/2SL7lIS
View in Google Scholar

Закон Эстонии. (1995b). Закон о порядке взятия на учет и оглашения лиц, находившихся на службе в органах безопасности или органах разведки или контрразведки вооруженных сил государств, оккупировавших Эстонию, либо лиц, сотрудничавших с ними. Pobrane z: https://bit.ly/3yXHMow
View in Google Scholar

Непрерывная цепочка геноцидов: Европейский суд скатился до уровня Литвы. (2019). SputnikNews, 14 marca. Pobrane z: https://lv.sputniknews.ru/20190314/sud-genocid-pravosudie-delo-11144982.html
View in Google Scholar

Отношение к Сталину: Россия и Украина. (2021). Levada, 23 czerwca. Pobrane z: https://www.levada.ru/2021/06/23/otnoshenie-k-stalinu-rossiya-i-ukraina/
View in Google Scholar

Постановление Съезда народных депутатов СССР о пакте Молотова-Риббентропа от 24.09.1989 г. Pobrane z: http://doc20vek.ru/node/3261
View in Google Scholar

Downloads

Published

2021-01-01

How to Cite

Jundo-Kaliszewska, B., & Lachowski, T. (2021). Reclaiming independence by the Baltic states in the light of the collapse of the USSR and the subsequent settlement for the Soviet occupation period. Selected legal and political aspects. Władza Sądzenia, (20), 108–127. https://doi.org/10.18778/2300-1690.20.07

Issue

No. 20 (2021)

Section

Articles

License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Most read articles by the same author(s)