Wirtualna rzeczywistość jako narzędzie badacza społecznego

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-1690.24.08

Słowa kluczowe:

rzeczywistość wirtualna, VR, immersyjna rzeczywistość wirtualna, badania społeczne, ucieleśniony agent

Abstrakt

Artykuł skupia się na rosnącej roli, jaką pełni technologia wirtualnej rzeczywistości (Virtual Reality – VR) w dziedzinie nauk społecznych. Omówiono różnorodne aspekty wykorzystania technologii VR w badaniach eksperymentalnych, skupiając się na kontroli warunków badawczych, realizmie środowiska, monitorowaniu i rejestracji zachowań uczestników. Przedstawiono przykłady badań, które wykorzystały VR do analizy zachowań społecznych, jak facylitacja i hamowanie społeczne, psychoza, czy reakcji uczestników na sytuacje ekstremalne, takie jak eksperyment Milgrama. Podkreślony został walor wysokiego poziomu trafności ekologicznej badań eksperymentalnych wykonywanych w środowisku rzeczywistości wirtualnej. Praca zwraca uwagę na potencjał, jaki niesie technologia VR jako narzędzie badacza społecznego w różnych kontekstach, jednocześnie podkreślając wyzwania związane z charakterystyką technologii VR oraz jej ograniczeniami, które należy brać pod uwagą przy projektowaniu badania. Przedstawione argumenty podkreślają znaczenie kontynuowania badań nad wykorzystaniem VR w naukach społecznych.

Biogram autora

Aleksander Walas - Szkoła Doktorska Nauk Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego

Aleksander Walas – doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego UŁ oraz Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych UŁ. Zainteresowany badaniem zjawisk społecznych z wykorzystaniem technologii informacyjnych.

Bibliografia

Anderson-Hanley, C., Arciero, P. J. (2011). Seniors cybercycling for cognitive health. Journal of Sport & Exercise Psychology, 33, S21–S22.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/e530522011-009

Bailenson, J. N., Blascovich, J. (2004). Avatars. W: W. S. Bainbridge (red.), Encyclopedia of human-computer interaction (ss. 64–68). Great Barrington, MA: Berkshire Publishing Group.
Zobacz w Google Scholar

Baños, R. M, Botella, C., Perpiñá, C. (1999). Virtual reality and psychopathology. Cyberpsychology & Behavior, 2(4), 283–292. https://doi.org/10.1089/cpb.1999.2.283
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1089/cpb.1999.2.283

Biocca, F. (1992a). Communication within virtual reality. Creating a space for research. Journal of Communication, 42(4), 5–22. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1992.tb00810.x
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1992.tb00810.x

Biocca, F. (1992b). Virtual reality technology. A tutorial. Journal of Communication, 42(4), 23–72. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1992.tb00811.x
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1992.tb00811.x

Biocca, F., Delaney, B. (1995). Immersive virtual reality technology. W: F. Biocca, M. R. Levy (red.), Communication in the age of virtual reality (ss. 57–124). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Zobacz w Google Scholar

Biocca, F., Kim, T., Levy, M. R. (1995). The vision of virtual reality. W: F. Biocca, M. R. Levy (red.), Communication in the age of virtual reality (ss. 3–14). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Zobacz w Google Scholar

Botella, C., Baños, R. M., García-Palacios, A., Quero, S. (2017). Virtual reality and other realities. W: S. G. Hofmann, G. J. G. Asmundson (red.), The science of cognitive behavioral therapy (ss. 551–590). Cambridge, MA: Elsevier Academic Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-803457-6.00022-2

Cipresso, P., Giglioli, I. A. C., Raya, M. A., Riva, G. (2018). The past, present, and future of virtual and augmented reality research: A network and cluster analysis of the literature. Frontiers in Psychology, 9, Article 2086. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02086
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02086

De Borst, A. W., de Gelder, B. (2015). Is it the real deal? Perception of virtual characters versus humans: An affective cognitive neuroscience perspective. Frontiers in Psychology, 6(576). https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.00576
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.00576

Donath, J. (2007). Virtually trustworthy. Science, 317, 53–54. https://doi.org/10.1126/science.1142770
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1126/science.1142770

Doolani, S., Wessels, C., Kanal, V., Sevastopoulos, C., Jaiswal, A., Nambiappan, H. R., Makedon, F. (2020). A Review of Extended Reality (XR) Technologies for Manufacturing Training. Technologies, 8(4), 77. https://doi.org/10.3390/technologies8040077
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3390/technologies8040077

Dunsmoor, J. E., Ahs, F., Zielinski, D. J., LaBar, K. S. (2014). Extinction in multiple virtual reality contexts diminishes fear reinstatement in humans. Neurobiology of Learning and Memory, 113, 157–164. DOI: 10.1016/j.nlm.2014.02.010
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.nlm.2014.02.010

Forbes, P. A. G., Pan, X., Hamilton, A. F. de. C. (2016). Reduced mimicry to virtual reality avatars in autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 46, 3788–3797. https://doi.org/10.1007/s10803-016-2930-2
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10803-016-2930-2

Fox, J., Arena, D., Bailenson, J. N. (2009). Virtual reality: A survival guide for the social scientist. Journal of Media Psychology: Theories, Methods, and Applications, 21(3), 95–113. https://doi.org/10.1027/1864-1105.21.3.95
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1027/1864-1105.21.3.95

Freeman, D., Pugh, K., Vorontsova, N. (2010). Testing the Continuum of Delusional Beliefs: An Experimental Study Using Virtual Reality. Journal of Abnormal Psychology, 119(1), 83–92. https://doi.org/10.1037/a0017514
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/a0017514

Gibson, W. (1984). Neuromancer. New York: The Berkley Publishing Group.
Zobacz w Google Scholar

Hale, J., Hamilton, A. F. de. C. (2016). Testing the relationship between mimicry, trust and rapport in virtual reality conversations. Scientific Reports, 6, 35295. https://doi.org/10.1038/srep35295
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1038/srep35295

Huguet, P., Galvaing, M. P., Monteil, J. M., Dumas, F. (1999). Social Presence Effects in the Stroop Task: Further Evidence for an Attentional View of Social Facilitation. Journal of Personality and Social Psychology, 77(5), 1011–1025. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-3514.77.5.1011
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0022-3514.77.5.1011

Lanier, J., Biocca, F. (1992). An insider’s view of the future of virtual reality. Journal of Communication, 42(4), 150–172. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1992.tb00816.x
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1992.tb00816.x

Lewczuk, J. (2007). Rozpoznawanie mimicznej ekspresji emocji. Nowiny Psychologiczne, 3, 5–32.
Zobacz w Google Scholar

Loomis, J. M. (1992). Distal attribution and presence. PRESENCE: Teleoperators and Virtual Environments, 1(1), 113–119.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1162/pres.1992.1.1.113

MacDorman, K. (2006). Subjective ratings of robot video clips for human likeness, familiarity, and eeriness: An exploration of the uncanny valley. ICCS/CogSci-2006 Long Symposium: Toward social mechanisms of android science. https://www.researchgate.net/publication/241217609_Subjective_Ratings_of_Robot_Video_Clips_for_Human_Likeness_Familiarity_and_Eeriness_An_Exploration_of_the_Uncanny_Valley
Zobacz w Google Scholar

Mareschal, I., Calder, A. J., Clifford, C. W. G. (2013). Humans have an expectation that gaze is directed toward them. Current Biology, 23(8), 717–721. Pobrane z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3918857/
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.cub.2013.03.030

Milgram, P., Kishino, F. (1994) A Taxonomy of Mixed Reality Visual Displays. IEICE Transactions on Information and Systems, E77-D(12), 1321–1329. DOI: 10.1.1.102.4646
Zobacz w Google Scholar

Miller, M. R., Jun, H., Herrera, F., Villa, J. Y., Welch, G., Bailenson, J. N. (2019. Social interaction in augmented reality. PLoS One, 14(5), e0216290. 10.1371/journal.pone.0216290
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0216290

Mori, M., MacDorman, K., Kageki, N. (2012). The uncanny valley [from the field]. IEEE Robotics & Automation Magazine, 19(2), 98–100. https://doi.org/10.1109/MRA.2012.2192811
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1109/MRA.2012.2192811

Nieradka, P. (2021) Wzbogacona rzeczywistość a nierówności społeczne. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 66(2), 80–93.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15584/nsawg.2021.2.6

Oh, C. S., Bailenson, J. N., Welch, G. F. (2018). A Systematic Review of Social Presence: Definition, Antecedents, and Implications. Frontiers in Robotics and AI, 5(114). https://doi.org/10.3389/frobt.2018.00114
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/frobt.2018.00114

Okita, S. Y., Bailenson, J. N., Schwartz, D. L. (2008). The mere belief in social interaction improves learning. W: S. Barab, K. Hay, D. Hickey (red.), Proceedings of the 8th International Conference for the Learning Sciences. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Zobacz w Google Scholar

Okruszek, Ł., Rutkowska, A. (2013). Badanie kontroli wykonawczej za pomocą testu interferencji Stroopa u chorych na schizofrenię i osób z uszkodzeniami płatów czołowych. Polskie Forum Psychologiczne, 18(2), 215–255.
Zobacz w Google Scholar

Pan, X., Gillies, M., Barker, C., Clark, D. M., Slater, M. (2012). Socially anxious and confident men interact with a forward virtual woman: An experimental study. PLoS One, 7(4), e32931. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0032931
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0032931

Pan, X., Hamilton, A. F. d. C. (2018). Why and how to use virtual reality to study human social interaction: The challenges of exploring a new research landscape. British Journal of Psychology, 109(3), 395–417 . https://doi.org/10.1111/bjop.12315
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/bjop.12290

Piwek, L., McKay, L. S., Pollick, F. E. (2014). Empirical evaluation of the uncanny valley hypothesis fails to confirm the predicted effect of motion. Cognition, 130(3), 271–277. https://doi.org/10. 1016/j.cognition.2013.11.001
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.cognition.2013.11.001

Reeves, B., Nass, C. I. (1996). The media equation. New York: Cambridge University Press.
Zobacz w Google Scholar

Saygin, A. P., Chaminade, T., Ishiguro, H., Driver, J., Frith, C. D. (2012). The thing that should not be: Predictive coding and the uncanny valley in perceiving human and humanoid robot actions. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 7(4), 413–422. https://doi.org/10.1093/scan/nsr025
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/scan/nsr025

Shiban, Y., Schelhorn, I., Pauli P, Mühlberger, A. (2015). Effect of combined multiple contexts and multiple stimuli exposure in spider phobia: A randomized clinical trial in virtual reality. Behaviour Research and Therapy, 71, 45–53. DOI 10.1016/j.brat.2015.05.014
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.brat.2015.05.014

Slater, M., Antley, A., Davison, A., Swapp, D., Guger, C., et al. (2006). A Virtual Reprise of the Stanley Milgram Obedience Experiments. PLoS One, 1(1), e39. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0000039
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0000039

Stephenson, N. (2009). Zamieć, tłum. J. Polak, Warszawa: ISA
Zobacz w Google Scholar

Sztejnberg, A., Jasiński, T. (2007). Proksemika w komunikacji społecznej. Płock: Wydawnictwo Naukowe Novum.
Zobacz w Google Scholar

Todorov, A., Said, C. P., Engell, A. D., Oosterhof, N. N. (2008). Understanding evaluation of faceson social dimensions. Trends in Cognitive Sciences, 12(12), 455–460. https://doi.org/10.1016/j.tics.2008.10.001
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.tics.2008.10.001

tom Dieck, D., tom Dieck, M. C., Jung, T., Moorhouse, N. (2018) Tourists’ virtual reality adoption: an exploratory study from Lake District National Park. Leisure Studies, 37(4), 371–383. DOI: 10.1080/02614367.2018.1466905
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02614367.2018.1466905

Vakil, E., Manovich, R., Ramati, E., Blachstein, H. (1996). The Stroop Color-Word task as a measure of selective attention: Efficiency in the elderly. Developmental Neuropsychology, 12(3), 313–325. https://doi.org/10.1080/87565649609540655
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/87565649609540655

Walas, A. (2023). Immersive virtual reality as a social research environment. The impact of the presence of an embodied agent on the Stroop task performance. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 86.
Zobacz w Google Scholar

Wilk, A. K. (2018). Virtual reality – support or security threat? Journal of Modern Science, 39(4), 277–292. https://doi.org/10.13166/jms/85645
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.13166/jms/85645

Wojciszke, B. (2002). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zobacz w Google Scholar

Zając, J., Wojciszke, B. (2016). W poszukiwaniu substytutu fizycznej obecności człowieka: wpływ wirtualnego asystenta na skuteczność wykonania zadań. Psychologia Społeczna, 4(39), 440–457.
Zobacz w Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2023-11-24

Jak cytować

Walas, A. (2023). Wirtualna rzeczywistość jako narzędzie badacza społecznego. Władza Sądzenia, (24), 145–160. https://doi.org/10.18778/2300-1690.24.08

Numer

Nr 24 (2023)

Dział

Articles

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.