Między uwidacznianiem a zacienianiem. Zarządzanie jawnością w doświadczeniu matek tworzących rodziny nieheteronormatywne w Polsce

Autor

  • Magdalena Wojciechowska Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Socjologii Polityki i Moralności image/svg+xml

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-1690.24.05

Słowa kluczowe:

macierzyństwo nieheteronormatywne w Polsce, zarządzanie jawnością rodziny, strategie interakcyjne, heteronorma

Abstrakt

Celem artykułu jest przyjrzenie się temu, w jaki sposób polskie pary jednopłciowe, które wspólnie wychowują dziecko poczęte w ramach związku, funkcjonują na co dzień w różnych wymiarach przestrzeni społecznej. Działając w niesprzyjających warunkach społeczno-kulturowych, czego egzemplifikację stanowi marginalizacja osób wykraczających poza heteronormę, kobiety projektują różne strategie interakcyjne, które pozwalają im zarządzać jawnością rodziny i tym samym chronić ją przed antycypowaną przemocą symboliczną. Ich działania w tym zakresie dotyczą aktywności w ramach przestrzeni miejsc prywatnych, wspólnych oraz zinstytucjonalizowanych i są zorientowane na uwidacznianie bądź zacienianie konstelacji rodziny, także za sprawą „uchodzenia” (passing). Analiza nakierowana jest na ukazanie, że określone sposoby praktykowania rodziny, choć przyczyniają się do osiągania zamierzonych celów, w dłuższej perspektywie mogą prowadzić do podtrzymywania norm, które uczestniczki badania uważają za marginalizujące. Przytaczane wnioski są oparte na sześcioletnich badaniach dotyczących doświadczania macierzyństwa nieheteronormatywnego, które zrealizowano z udziałem 21 polskich par kobiet wychowujących dziecko poczęte w czasie trwania ich związku.

Biogram autora

Magdalena Wojciechowska - Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Socjologii Polityki i Moralności

Magdalena Wojciechowska – dr nauk społecznych, pracuje w Katedrze Socjologii Polityki i Moralności Instytutu Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego. Pełni funkcję Executive Editor w czasopiśmie naukowym Qualitative Sociology Review. Jej zainteresowania badawcze dotyczą problemów społecznego konstruowania dewiacji i doświadczania wykluczenia społecznego. Autorka książek Agencja towarzyska – (nie)zwykłe miejsce pracy (2012), Dwie matki jednego dziecka (2020), współredaktorka monografii zbiorowej Narrating the Everyday (2019). Publikowała na temat pracy seksualnej w agencjach towarzyskich, macierzyństwa nieheteronormatywnego i pole dance. Jej aktualne zainteresowania badawcze koncentrują się w obszarze seksualności oraz sztuki wiązania shibari.

Bibliografia

Berger, P. L., Luckmann, T. (2010). Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Blumer, H. (2007). Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Kraków: Nomos.
Zobacz w Google Scholar

Byard, E., Kosciw, J., Bartkiewicz, M. (2013). Schools and LGBT-Parent Families: Creating Change through Programming and Advocacy. W: A. E. Goldberg, K. R. Allen (red.), LGBT-Parent Families. Innovations in Research and Implications for Practice (ss. 275–290). New York, Heidelberg, Dordrecht, London: Springer.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4614-4556-2_18

CBOS (2021). Komunikat z badań. Stosunek Polaków do osób homoseksualnych. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
Zobacz w Google Scholar

Charmaz, K. (2009). Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Coleman, M., Ganong, L. H. (red.). (2004). Handbook of Contemporary Families. Considering the Past, Contemplating the Future. Thousand Oakes, CA: Sage Publications.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781412976022

Czykwin, E. (2008). Stygmat społeczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Foucault, M. (1995). Historia seksualności. Warszawa: Czytelnik.
Zobacz w Google Scholar

Giddens, A. (2010). Nowoczesność i tożsamość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Glaser, B. G., Strauss, A. L. (1967). The Discovery of Grounded Theory. New York: Aldine Publishing.
Zobacz w Google Scholar

Goffman, E. (2007). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zobacz w Google Scholar

Goffman, E. (2008). Człowiek w teatrze życia codziennego. Warszawa: Aletheia.
Zobacz w Google Scholar

Goffman, E. (2011). Relacje w przestrzeni publicznej. Mikrostudia porządku publicznego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Goldberg, A. E., Downing, J. B., Richardson, H. B. (2009). The Transition from Infertility to Adoption: Perceptions of Lesbian and Heterosexual Couples. Journal of Social and Personal Relationships, 26(6–7), 938–963. https://doi.org/10.1177/0265407509345652
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0265407509345652

Hałas, E. (2006). Interakcjonizm symboliczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Herek, G. M. (2004). Beyond “Homophobia”: Thinking about Sexual Prejudice and Stigma in the Twenty-First Century. Sexuality Research and Social Policy, 1(2), 6–24. https://psycnet.apa.org/doi/10.1525/srsp.2004.1.2.6
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/srsp.2004.1.2.6

Herek, G. M. (2007). Confronting Sexual Stigma and Prejudice: Theory and Practice. Journal of Social Issues, 63(4), 905–925. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/j.1540-4560.2007.00544.x
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.2007.00544.x

Herek, G. M., Gillis, J. R., Cogan, J. C. (2009). Internalized Stigma among Sexual Minority Adults: Insights from a Social Psychological Perspective. Journal of Counseling Psychology, 56(1), 32–43. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/a0014672
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/a0014672

Kochanowski, J. (2004). Fantazmat zróżNICowany. Socjologiczne studium przemiany tożsamości gejów. Kraków: Universitas.
Zobacz w Google Scholar

Konecki, K. T. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Konecki, K. T. (2008). Dotyk i wymiana gestów jako element wytwarzania więzi emocjonalnej. Zastosowania socjologii wizualnej i metodologii teorii ugruntowanej w badaniu interakcji zwierząt i ludzi. Przegląd Socjologii Jakościowej, 4(1), 71–115.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.4.1.04

Konecki, K. T. (2018). Advances in Contemplative Social Research. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego/Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zobacz w Google Scholar

Lubbe, C. (2013). LGBT Parents and Their Children: Non-Western Research and Perspectives. W: A. E. Goldberg, K. R. Allen (red.), LGBT-Parent Families. Innovations in Research and Implications for Practice (ss. 209–223). New York, Heidelberg, Dordrecht, London: Springer.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4614-4556-2_14

Majka-Rostek, D. (2008). Związki homoseksualne. Studium socjologiczne. Warszawa: Difin.
Zobacz w Google Scholar

Majka-Rostek, D. (2011). Same-Sex Couples in Poland: Challenges of Family Life. Journal of GLBT Family Studies, 7(1), 285–296.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/1550428X.2011.564947

Majka-Rostek, D. (2014). Macierzyństwo lesbijek – wybrane konteksty społeczne. Studia Socjologiczne, 215(4), 59–76.
Zobacz w Google Scholar

Meyer, I. H. (2003). Prejudice, Social Stress, and Mental Health in Lesbian, Gay, and Bisexual Populations: Conceptual Issues and Research Evidence. Psychological Bulletin, 129(5), 674–697. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0033-2909.129.5.674
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0033-2909.129.5.674

Mezey, N. J. (2008). New Choices, New Families: How Lesbians Decide about Motherhood. Baltimore, MD: The Johns Hopkins University Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1353/book.3350

Mezey, N. J. (2013). How Lesbians and Gay Men Decide to Become Parents or Remain Childfree. W: A. E. Goldberg, K. R. Allen (red.), LGBT-Parent Families. Innovations in Research and Implications for Practice (ss. 59–70). New York, Heidelberg, Dordrecht, London: Springer.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4614-4556-2_4

Misztal, B. (2001). Normality and Trust in Goffman’s Theory of Interaction Order. Sociological Theory, 19(3), 312–324. https://doi.org/10.1111/0735-2751.00143
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/0735-2751.00143

Mizielińska, J. (2007). Płeć, ciało, seksualność. Od feminizmu do teorii queer. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Zobacz w Google Scholar

Mizielińska, J., Stasińska, A. (2014). Prywatne jest polityczne: strategie emancypacyjne rodzin z wyboru w Polsce. Studium wybranych przypadków. Studia Socjologiczne, 215(4), 111–140.
Zobacz w Google Scholar

Mizielińska, J., Stasińska A. (2020). Negotiations between Possibilities and Reality: Reproductive Choices of Families of Choice in Poland. European Journal of Women’s Studies, 30(2). https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1350506819887765
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1350506819887765

Mizielińska, J., Abramowicz, M., Stasińska, A. (2015). Rodziny z wyboru w Polsce. Życie rodzinne osób nieheteroseksualnych. Warszawa: IP PAN.
Zobacz w Google Scholar

Mizielińska, J., Struzik, J., Król, A. (2017). Różnym głosem. Rodziny z wyboru w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Morgan, D. (1996). Family Connections: An Introduction to Family Studies. Cambridge: Polity Press.
Zobacz w Google Scholar

Morgan, D. (2011). Rethinking Family Practices. Houndmills, Basingstoke, New York: Palgrave Macmillan.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230304680

Oswald, R. F., Holman, E. G. (2013). Place Matters: LGB Families in Community Context. W: A. E. Goldberg, K. R. Allen (red.), LGBT-Parent Families. Innovations in Research and Implications for Practice (ss. 193–208). New York, Heidelberg, Dordrecht, London: Springer.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4614-4556-2_13

Peterson, G. W., Bush, K. R. (red.). (2013). Handbook of Marriage and the Family. New York, Heidelberg, Dordrecht, London: Springer.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4614-3987-5

Prus, R. (1997). Subcultural Mosaics and Intersubjective Realities. An Ethnographic Research Agenda for Pragmatizing the Social Sciences. Albany, NY: State University of New York Press.
Zobacz w Google Scholar

Prus, R. (1999). Beyond the Power Mystique. Power as Intersubjective Accomplishment. Albany, NY: State University of New York Press.
Zobacz w Google Scholar

Prus, R., Grills, S. (2003). The Deviant Mystique. Involvements, Realities, and Regulation. Westport, London: Praeger Publishers.
Zobacz w Google Scholar

Ryan-Flood, R. (2009). Lesbian Motherhood: Gender, Families and Sexual Citizenship. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230234444

Slany, K. (red.). (2013). Zagadnienia małżeństwa i rodzin w perspektywie feministyczno-genderowej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zobacz w Google Scholar

Strauss, A. L. (1959). Mirrors and Masks. The Search for Identity. Glencoe, IL: Free Press.
Zobacz w Google Scholar

Strauss, A. L. (1993). Continual Permutations of Actions. New York: Aldine de Gruyter.
Zobacz w Google Scholar

Turner, J. H., Stets, J. E. (2009). Socjologia emocji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zobacz w Google Scholar

Warner, M. (1999). The Trouble with Normal. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Zobacz w Google Scholar

Wojciechowska, M. (2014). Uczenie się „normalności” w sytuacji doświadczania symbolicznego wykluczenia – przykład badań nad rodzicielstwem jednopłciowym kobiet w społeczeństwie heteronormatywnym. Studia Socjologiczne, 214(3), 127–157.
Zobacz w Google Scholar

Wojciechowska, M. (2015). O działaniu w ramach konceptualnej niewidzialności. Przykład badań nad macierzyństwem jednopłciowym w doświadczeniu matek niebiologicznych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 11(4), 114–145.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.11.4.05

Wojciechowska, M. (2020). Dwie matki jednego dziecka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zobacz w Google Scholar

Zimbardo, P. G., Leippe, M. R. (2004). Psychologia zmiany postaw i wpływu społecznego. Poznań: Zysk i S-ka.
Zobacz w Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2023-11-24

Jak cytować

Wojciechowska, M. (2023). Między uwidacznianiem a zacienianiem. Zarządzanie jawnością w doświadczeniu matek tworzących rodziny nieheteronormatywne w Polsce. Władza Sądzenia, (24), 83–105. https://doi.org/10.18778/2300-1690.24.05

Numer

Nr 24 (2023)

Dział

Articles

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.