Relacje ludzi z drzewami nagrobnymi we wschodniosłowiańskim i polskim folklorze słownym (wybrane przykłady). Perspektywa antropologii więcej-niż-ludzkiej

Авторы

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9681.17.02

Ключевые слова:

nowy animizm, antropologia relacyjna, antropologia więcej-niż-ludzka, drzewo, piszczałka, pochówek, grób

Аннотация

Artykuł jest próbą odczytania ludowego motywu relacji między ludźmi a drzewami w świetle postsekularnej i postkolonialnej antropologii społecznej Tima Ingolda. Autorka obejmuje uwagą zwłaszcza wschodniosłowiańskie nieantropocentryczne podejście do drzew nagrobnych, które rozumie się jako byty osobowe, sprawcze, mające zdolność transformacji ludzkiego życia nie tylko w symboliczny, lecz także w materialny sposób. Wykazują one wobec zmarłych „wskrzeszeniowy potencjał”, który odpowiada charakteryzującemu animistyczne rdzenne  kultury rozumieniu ciągłości między ludźmi i nie-ludźmi, a także między istnieniem za życia oraz po śmierci.

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.

Биография автора

Anna Filipowicz, Uniwersyt Gdański, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Teorii Literatury i Krytyki Artystycznejte

Filipowicz Anna – профессор Гданьского университета, работает на ка- федре теории литературы и художественной критики Инситута польской филологии. Научные интересы: современная польская литература, прочи- танная с точки зрения философии постгуманизма и исследований живот- ных, а также постсекулярная рецепция отечественной народной литерату- ры. Автор книг: Sztuka mięsa. Somatyczne oblicza poezji. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2013; (Prze)zwierzęcenia. Poetyckie drogi do postantropocentryzmu, Gdańsk: Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 2017. Из недавних публикаций: Wilki i ludzie w polsko-rusińskich bajkach ludowych. Ujęcie perspektywistyczne, ≪Literatura Ludowa≫ 2024, № 68 (3), с. 45–62; Różewiczowski „zwrot ku rzeczom”? O butach poety z utworu „Alederrida”, ≪Litteraria Copernicana≫ [online] 6 wrzesień 2023, т. 46, № 2, c. 67–85; Słowiański „nowy animizm”. Wokół badań terenowych polskiego romantyzmu, ≪Czas Kultury≫ 2020, № 2 (205), c. 115–121.

Библиографические ссылки

Agapkina, Tatyana. Derevya v slavyanskoi narodnoi traditsii. Ocherki. Moskva, 2019.
Google Scholar

Arukask, Madis. “The Personal Rituals of the Finnic Peoples with Forest Trees: (On the Basis of Two Examples)”. Anthropology & Archeology of Eurasia. Vol. 56 (1–2) (2017): 167–185.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/10611959.2017.1352307

Arukask, Madis. “Resurrection, Revenance, and Exhumation. The Problematics of the Dead Body in Songs and Laments”. Scripta Instituti Donneriani Aboensis. No. 23 (2011): 28–54.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.30674/scripta.67379

Barcz, Anna. Drzewa i zakorzenienie polskości. In: O jeden las za daleko, ed. J. Bednarek, P. Czapliński. Warszawa, 2019.
Google Scholar

Billington, James Hadley. Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej, transl. J. Hunia. Kraków: 2008.
Google Scholar

Bird-David, Nurit. “Animism Revisited. Personhood, Environment, and Relational Epistemology”. Current Anthropology (supplement). No. 40 (1999): 67–91.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/200061

Bird-David, Nurit. “The Giving Environment: Another Perspective on the Economic System of Gathererhunters”. Current Anthropology. No. 31 (1990): 189–196.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/203825

Bird-Rose, Deborah. Death and Grief in a World of Kin. In: The Handbook of Contemporary Animism, ed. G. Harvey. London–New York, 2003.
Google Scholar

Ciszewski, Stanisław. “Lud rolniczo-górniczy z okolic Sławkowa w powiecie olkuskim”. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej. Vol. II (1887): 1–129.
Google Scholar

Descola, Philippe. In the Society of Nature: a Native Ecology in Amazonia, transl. N. Scott. Cambridge University Press: Cambridge, 1994.
Google Scholar

Deleuze, Gilles; Guattari, Felix. “Kłącze”, transl. B. Banasiak. Colloquia Communia. No. 1/3 (1988): 221–238.
Google Scholar

Domańska, Ewa. Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. Warszawa, 2017.
Google Scholar

Engelking, Anna. Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Warszawa: 2000.
Google Scholar

Fahlander, Frederik. “Becoming Dead: Burial Assemblages as Vitalist Devices”. Cambridge Archeological Journal, Vol. 30. No. 4 (2020): 555–569.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0959774320000116

Fahlander, Frederik. “The Relational Life of Trees. Ontological Aspects of ‘Tree-Ness’ in the Early Bronze Age of Northern Europe”. Open Archaeology. No. 4 (2018): 373–385.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/opar-2018-0024

Freedman, Françoise Barbira. Shamanic Plants and Gender in the Healing Forest. In: Shamanic Plants and Gender in the Healing Forest, ed. S. Harris, F. B. Freedman. New York, 2010.
Google Scholar

Gloger, Zygmunt. Pieśni ludu (w latach 1961–1891). Kraków, 1892.
Google Scholar

Hall, Matthew. Talk Among the Trees. Animist Plant Ontologies and Ethics. In: The Handbook of Contemporary Animism, ed. G. Harvey. London–New York, 2003.
Google Scholar

Harvey, Graham. Animism. Respecting the Living World. London, 2005.
Google Scholar

Herva, Vesa-Pekka; Lahelma, Antti. Northern Archeology and Cosmology. A Relational View. London–New York, 2020.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780429433948

Ingold, Tim. Being Alive. Essays on Movement, Knowledge and Description. London, 2011.
Google Scholar

Ingold, Tim. “Rethinking Animate, Re-Animating thought”. Ethnos. Journal of Anthropology. No. 71(1) (2006): 9–20.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00141840600603111

Ingold, Tim. The Perception of the Environment. Essays on Livelihood, Dwelling and Skill. London– New York, 2000.
Google Scholar

Knight, John. The Second Life of Trees: Family Forestry in Upland Japan. In: The Social Life of Trees Anthropological Perspectives on Tree Symbolism, ed. L. Rival. London, 1998.
Google Scholar

Koczwara, Hanna; Wróblewski, Zbigniew. “Koncepcja percepcji środowiska w ujęciu Tima Ingolda”. Studia Ecologiae et Bioethicae. No. 1 (17) (2019): 57–71.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21697/seb.2019.17.1.06

Lye, Tuck-Po. Knowledge, Forest, and Hunter-Gatherer Movement: the Batek of Pahang, Malaysia. University of Hawaii 1997, https://www.academia.edu/45438803/Lye_Tuck_Po_1997_Knowledge_forest_and_hunter_gatherer_movement_the_Batek_of_Pahang_Malaysia_Ph_D_dissertation_ Department_of_Anthropology_University_of_Hawaii_at_Manoa_Honolulu
Google Scholar

Mittnik, Alissa; Wang, Chuan-Chao; Pfrengle, Saskia. “The genetic prehistory of the Baltic Sea region”. Nature Communications. No. 442 (2018): 1–11.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1038/s41467-018-02825-9

Naveh, Danny; Bird-David, Nurit. “How Persons Become Things: Shifts in Hunter-Gatherer Nayaka Relational Epistemology and Ontology with the Adoption of Agriculture and Animal Husbandry”. Journal of the Royal Anthropological Institute. No. 20 (2014): 74–92.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9655.12080

Orzeszkowa, Eliza. “Ludzie i kwiaty nad Niemnem”. Wisła. Vol. IV (1880): 1–31.
Google Scholar

Posth, Cosimo; Yu, On; Ghalichi, Ayshin. “Palaeogenomics of Upper Palaeolithic to Neolithic European Hunter-Gatherers”. Nature. No. 615 (2023):117–126.
Google Scholar

Shepard Glenn H. Jr.; Daly, Lewis. “Sensory Ecologies, Plant-Persons, and Multinatural Landscapes in Amazonia”. Botany. An International Journal for Plant Biology. No. 100(2) (2022): 83–96.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1139/cjb-2021-0107

Szwarc-Bronikowiski, Stanisław. Świadkowie naszych dziejów. Warszawa, 2002. Tolstoi, Nikita. Nevestka stala v pole topolem (“topolei”). In: Slavyanskii i balkanskii folklor. Dukhovnaya kultura Polesya na obshcheslavyanskom fone. Moskva, 1986.
Google Scholar

Загрузки

Опубликован

2024-12-30

Как цитировать

Filipowicz, A. (2024). Relacje ludzi z drzewami nagrobnymi we wschodniosłowiańskim i polskim folklorze słownym (wybrane przykłady). Perspektywa antropologii więcej-niż-ludzkiej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica, (17), 9–34. https://doi.org/10.18778/1427-9681.17.02

Выпуск

№ 17 (2024)

Раздел

Articles

Лицензия

Лицензия Creative Commons

Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-NoDerivatives» («Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений») 4.0 Всемирная.

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC