Nonanthropocentric transvaluation of all values. On axiological grounds of nonanthropocentrisms in the selected trends of contemporary feminist philosophy
DOI:
https://doi.org/10.18778/1689-4286.56.02Keywords:
new materialism, critical posthumanism, nonantropocentrism,, agency, responsibility, interdependence, careAbstract
Nonanthropocentric approaches are one of the predominant features of contemporary feminist philosophy, especially in critical posthumanities (e.g. Rosi Braidotti) and feminist new materialisms (e.g. Diana Coole). The author aims at outlining the axiological grounds of the turn to nonanthropocentrism. It is done in two steps. First, the author points to recent debates around the impossibility to separate values from facts in the mentioned contemporary trends (illustrated with reference to Bruno Latour, Donna Haraway and Karen Barad). Second, the author presents how the subject of knowledge changes together with the need to uncover the entanglement of values and facts (using the example of Haraway). The author presents responsibility (as response-ability), interdependence and care as an axiological foundation of nonanthropocentrism. The posthumanistic and nonanthropocentric critique of humanism is here presented as motivated by ethics above all other aspects.
References
Ahmed, S. (2004). The Cultural Politics of Emotion. Edinburgh: Edinburgh University Press.
View in Google Scholar
Bińczyk, E. (2018). Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar
Braidotti, R. (2019). Cztery tezy na temat feminizmu po człowieku, przeł. A. Derra. Avant. Trends in Interdisciplinary Studies, 10, 3, 1-25. https://doi.org/10.26913/avant.2020.03.03
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.26913/avant.2020.03.03
Braidotti, R. (2018). Posthuman Critical Theory. W: R. Braidotti, M. Hlavajova (red.), Posthuman Glossary (339-342). London, New York: Bloomsbury Academic.
View in Google Scholar
Braidotti, R. (2014). Po człowieku, przeł. J. Bednarek, A. Kowalczyk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar
Cielemęcka, O. (2020). Myślenie planetarne i nowa humanistyka. Rozmowa Olgi Cielemęckiej z Cecilią Åsberg. Czas Kultury, 2, https://czaskultury.pl/czytanki/myslenie-planetarne-i-nowa-humanistyka/ (data dostępu: 14.09.2022).
View in Google Scholar
Clarke, B. (2018). Symbiogenesis. W: R. Braidotti, M. Hlavajova (red.), Posthuman Glossary (416-419). London, New York: Bloomsbury Academic.
View in Google Scholar
Coole, D. (2015). Dirt Matters, But How Does it Matter? A New Materialist Perspective, wykład plenarny, Sister-Six Conference on the New Materialisms. New Materialist Politics and Economies of Knowledge, 2-4.10, Maribor, Słowenia.
View in Google Scholar
Criado-Perez, C. (2020). Niewidzialne kobiety. Jak dane tworzą świat skrojony pod mężczyzn, przeł. Anna Sak. Kraków: Karakter.
View in Google Scholar
Derra, A. (2013). Kobiety (w) nauce: problem płci we współczesnej filozofii nauki i w praktyce badawczej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
View in Google Scholar
Descartes, R. (2001). Zasady filozofii, przeł. I. Dąmbska. Kety: Wydawnictwo ANTYK.
View in Google Scholar
Despret, V. (2016). What Would Animals Say If We Asked the Right Questions?, przeł. B. Buchanan. Minneapolis, London: University of Minnesota Press. https://doi.org/10.5749/minnesota/9780816692378.001.0001
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5749/minnesota/9780816692378.001.0001
Despret, V. (2004). The Body We Care For: Figures of Anthropo-zoo-genesis. Body & Society, 10, 2-3, 111-134. https://doi.org/10.1177/1357034X04042938
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/1357034X04042938
Dolphijn, R., van der Tuin, I. (2018). Nowy materializm. Wywiady i kartografie, przeł. J. Czajka, A. Handke, J. Maliński, A. Marcisz, C. Rudnicki, T. Wiśniewski. Gdańsk, Poznań, Warszawa: Fundacja Machina Myśli.
View in Google Scholar
Foucault, M. (1983). On the Genealogy of Ethics: An Overview of Work in Progress. W: H.L. Dreyfus, P. Rabinow (red.), Michel Foucault: Beyond Structuralism and Hermeneutics (229-264). Chicago: The University of Chicago Press.
View in Google Scholar
Freud, S. (1982). Związanie z urazem. Nieświadome, wykład XVIII. W: S. Freud, Wstęp do psychoanalizy, przeł. S. Kempnerówna, W. Zaniewicki. Warszawa: PWN.
View in Google Scholar
Graff, A. (2022). Cała Polska szuka dzieci, które się nie urodziły, bo zostały zabite przez „cywilizację śmierci”. Wysokie obcasy, 13.08.2022, https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,100865,28769015,cala-polska-szuka-dzieci-ktore-sie-nie-urodzily-bo-zostaly.html (data dostępu: 14.09.2022).
View in Google Scholar
Hadot, P. (1992). Filozofia jako ćwiczenie duchowe, przeł. P. Domański. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
View in Google Scholar
Haraway, D. (2008a). Wiedze usytuowane. Kwestia nauki w feminizmie i przywilej ograniczonej/ częściowej perspektywy, przeł. A. Czarnacka. http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0062haraway1988.pdf (data dostępu: 23.07.2018).
View in Google Scholar
Haraway, D. (2008b). Zwierzęta laboratoryjne i ich ludzie, przeł A. Ostolski. Krytyka Polityczna, 15, 102-116.
View in Google Scholar
Haraway, D. (2008c). When Species Meet. Minneapolis, London: University of Minnesota Press.
View in Google Scholar
Haraway, D. (2014). Co możemy zrobić, jeżeli nigdy nie byliśmy ludźmi? Wywiad z Donną Haraway, przeł. A. Jach, A. Kowalczyk. W: A. Jach, P. Juskowiak, A. Kowalczyk (red.), Ekologie (102-135). Łódź: Muzeum Sztuki.
View in Google Scholar
Haraway, D. (2016). Staying with the Trouble. Making Kin in the Chthulucene. Durham, London: Duke University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctv11cw25q
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11cw25q
Jabłońska, U. (2021). Światy wzniesiemy nowe. Warszawa: Wydawnictwo Dowody na Istnienie.
View in Google Scholar
Juelskjær, M., Schwennesen, N. (2012). Intra-active entanglements – An interview with Karen Barad. Kvinder, Køn & Forskning, 1-2, 10-23. https://doi.org/10.7146/kkf.v0i1-2.28068
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7146/kkf.v0i1-2.28068
Latour, B. (2011). Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, przeł. M. Gdula. Warszawa: Oficyna Naukowa.
View in Google Scholar
Kirby, V. (2017). Matter out of Place: ‘New Materialism’ in Review. W: V. Kirby (red), What if Culture was Nature all Along? (1-25). Edinburgh: Edinburgh University Press. https://doi.org/10.1515/9781474419307-003
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9781474419307-003
Mann, B. (2020). Specyfika feministycznej fenomenologii. Przypadek wstydu, przeł. M. Rogowska-Stangret. Avant. Trends in Interdisciplinary Studies, 11, 3, 1-37. https://doi.org/10.26913/avant.2020.03.17
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.26913/avant.2020.03.17
Margulis, L. (2000). Symbiotyczna planeta, przeł. M. Ryszkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo CiS.
View in Google Scholar
Meißner, H. (2014). Politics as Encounter and Response-ability. Learning to Converse with Enigmatic Others. Artnodes, 14, 35-41. https://doi.org/10.7238/a.v0i14.2411
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7238/a.v0i14.2411
Narodowe Centrum Nauki. (2021). Wytyczne dla wnioskodawców do uzupełnienia formularza dotyczącego KWESTII ETYCZNYCH w projekcie badawczym. https://ncn.gov.pl/sites/default/files/pliki/regulaminy/2021_12_wytyczne_dla_wnioskodawcow_kwestie_etyczne.pdf (data dostępu: 14.09.2022).
View in Google Scholar
Puig de la Bellacasa, M. (2017). Matters of Care. Speculative Ethics in More Than Human Worlds. Minneapolis, London: University of Minnesota Press. https://doi.org/10.1017/S2753906700002096
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/S2753906700002096
Rogowska-Stangret, M. (2021). Być ze świata. Cztery eseje o etyce posthumanistycznej. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria.
View in Google Scholar
Van Dooren, T. (2014). Flight Ways. Life and Loss at the Edge of Extinction. New York: Columbia University Press. https://doi.org/10.7312/columbia/9780231166188.001.0001
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7312/columbia/9780231166188.001.0001
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.