Między przyjemnością tekstu a obrazu. Przypadek Alberto Fugueta

Adam Kruk

doi:10.18778/1689-4286.64.02

Autor

Adam Kruk Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0002-2831-8403

DOI:

https://doi.org/10.18778/1689-4286.64.02

Słowa kluczowe:

kultura chilijska, kultura queer, realizm magiczny, przyjemność tekstu, twórczość Alberto Fugueta, ruch McOndo

Abstrakt

W 1988 roku odbyło się referendum, w którym Chilijczycy zadecydowali o odsunięciu reżimu gen. Pinocheta od władzy. Rok później odbyły się pierwsze od 1970 roku wolne wybory, rozpoczęła się transformacja ustrojowa, stwarzająca miejsce na nowe prądy kulturowe, które w odmienionej rzeczywistości swobodniej mogły się manifestować. Jedną z pierwszych głośnych wówczas propozycji, nazwaną McOndo, stworzył debiutujący w 1990 roku chilijski pisarz i reżyser Alberto Fuguet, ostro atakujący przebrzmiały, jego zdaniem, realizm magiczny w literaturze latynoamerykańskiej i głoszący potrzebę kultury lepiej odpowiadającej otwierającemu się wówczas na świat Chile.

Celem artykułu jest ukazanie, jak Fuguet napełnia swe literackie dzieła kulturą popularną, przede wszystkim filmem, który zostaje zapisany, czy może raczej przerobiony na tekst, ale też, jak umieszcza tekst w swych filmach – nie poprzez strategie adaptacyjne, nie tylko w dialogach czy piosenkach, ale także w sensie typograficznym. Zbadanie napięcia między przyjemnością tekstu a przyjemnością obrazu w twórczości działającego na obu tych polach Fugueta, pozwolić ma przy tym na lepsze zrozumienie zmian kulturowych zachodzących w pejzażu chilijskim (i nie tylko) ostatnich dekad.

Bibliografia

[brak inf. o aut.], (1996). Aparece “McOndo”, antología de autores jóvenes hispanoamericanos. La Época 12.09, 25.
Zobacz w Google Scholar

Bal, M. (2006). Wizualny esencjalizm i przedmiot kultury wizualnej, przeł. M. Bryl, Artium Quaestiones, 17, 295–331.
Zobacz w Google Scholar

Bayly, J. (2007), Noc jest dziewicą, przeł. T. Pindel, Kraków: Muchaniesiada.
Zobacz w Google Scholar

Barthes, R. (1997). Przyjemność tekstu, przeł. A. Lewańska, Warszawa: KR.
Zobacz w Google Scholar

Bourdieu, P. (2022). Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, przeł. P. Biłos, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zobacz w Google Scholar

Caparrós, M. (2023). Ñameryka, przeł. W. Charchalis, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Zobacz w Google Scholar

Daou, O. (2017). The Male Gayze: Queer Cinema and Psychoanalysis, Utrecht: Utrecht University.
Zobacz w Google Scholar

Domosławski, A. (2014), Gorączka latynoamerykańska. Warszawa: Wielka Litera.
Zobacz w Google Scholar

Dorfman, A. (2011). Feeding on Dreams: Confessions of an Unrepentant Exile. Boston: Houghton Mifflin Harcourt.
Zobacz w Google Scholar

Fernandez, N. (2022). Strefa mroku, przeł. A. Ostrowska. Warszawa: ArtRage.
Zobacz w Google Scholar

Fredericksen, D. (2002). Liminalność narodowa i jednostkowa w ujęciu Wajdy, przeł. R. Gałązka, Kultura Współczesna, 1–2, 70–79.
Zobacz w Google Scholar

Fuguet, A., Gómez S. (1993). Cuentos con Walkman. Santiago: Planeta.
Zobacz w Google Scholar

Fuguet, A., Gómez S. (1996). McOndo. Barcelona: Mondadori.
Zobacz w Google Scholar

Fuguet, A. (1997). I Am Not a Magic Realist! Salon.com 11.06, http://www.salon.com/june97/magical9706 11.html [dostęp: 15.08.2024].
Zobacz w Google Scholar

Fuguet, A. (2005). Las películas de mi vida. Nowy Jork: Rayo.
Zobacz w Google Scholar

Fuguet, A. (2006). Yo soy un gran “afanador” de Manuel Puig. Clarín, 29/07, https://www.clarin.com/sociedad/alberto-fuguet-gran-afanador-manuel-puig_0_HkYlMXEJ0tx.html [dostęp: 12.08.2024].
Zobacz w Google Scholar

Fuguet, A. (2008). Filmy mojego życia, przeł. M. Sarna, Kraków: Muchaniesiada.
Zobacz w Google Scholar

Fuguet, A. (2012). El genio híbrido de Manuel Puig: escribir cine (un homenaje tardío). Santiago. Revista UDP, 9, 201–204.
Zobacz w Google Scholar

Fuguet, A. (2016). McOndo. Panico.cl, 04, https://paniko.cl/mcondo/ [dostęp: 30.05.2024].
Zobacz w Google Scholar

Kerr, L., Herrero-Olaizola A. (2015). Teaching the Latin American Boom. Nowy Jork: The Modern Language Association of America.
Zobacz w Google Scholar

Kruk, A. (2018). Inne głosy, inne spojrzenia. Kino, 10, 66–69.
Zobacz w Google Scholar

Kruk, A. (2018). Harder. Better. Faster. Dwutygodnik, 10 (249).
Zobacz w Google Scholar

Kruk, A. (2020). Cola de mono. Kino, 7, 83–84.
Zobacz w Google Scholar

Lee, J.L. (2008), Movies Framing Memories: Mass Culture, Film Theory, and Transnational Identity in Alberto Fuguet’s “Las películas de mi vida”. Chapel Hill: University of North Carolina.
Zobacz w Google Scholar

Mazzini, M. (2022). Koniec tęczy. Chile po Pinochecie. Kraków: Szczeliny.
Zobacz w Google Scholar

Márquez, G.G. (2022). Sto lat samotności, przeł. K. Wojciechowska, G. Grudzińska, Warszawa: Muza.
Zobacz w Google Scholar

Mulvey, L. (2010). Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne, przeł. J. Mach. W: K. Kuc, L. Thompson (red.), Do utraty wzroku. Wybór tekstów (33–47). Kraków: Ha!Art.
Zobacz w Google Scholar

Nulley-Valdés, T. (2023). McOndo Revisited: The Making of a Generation Defining Anthology in the Latin American Literature-World. Lanham: Lexington Books, https://doi.org/10.5040/9781666997385 [dostęp: 21.06.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5040/9781666997385

Olszówka, F. (2023). Przemiany społeczne w Chile i ich wpływ na chilijski porządek prawny – wybrane zagadnienia. Ameryka Łacińska, 1(119), 3–32, https://doi.org/10.7311/20811152.2023.119.01[dostęp: 21.06.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7311/20811152.2023.119.01

Paglia, C. (1994), Vamps & Tramps: New essays. Nowy Jork: Knopf Doubleday.
Zobacz w Google Scholar

Pastén, A. (2005). Alberto Fuguet y Pedro Lemebel: Cartografías encontradas del paisaje urbano latinoamericano en la era de la globalización. Con-Textos: Revista de Semiótica Literaria, 17(34), 52–66.
Zobacz w Google Scholar

Pastén, A. (2009). Ni grobalizado ni glocalizado: ¿la metrópolis de Fuguet o la metrópolis de Lemebel? La Revista de Diseño Urbano & Paisaje. DU&P 6(17), https://doi.org/10.15695/amqst.v2i1.174 [dostęp: 20.08.2024].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15695/amqst.v2i1.174

Pietrzak, J. (2016). Smutki tropików. Współczesne kino Ameryki Łacińskiej jako kino polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Zobacz w Google Scholar

Puig, M. (1975). Przeklęte tango, przeł. Z. Chądzyńska, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Zobacz w Google Scholar

Puig, M. (1984). Pocałunek kobiety-pająka, przeł. Z. Wasitowa, Warszawa: PIW.
Zobacz w Google Scholar

Ritzer, G. (1997). Makdonaldyzacja społeczeństwa, przeł. L. Stawowy, Warszawa: Muza S.A.
Zobacz w Google Scholar

Turner, V. (2010), Proces rytualny. Struktura i antystruktura, przeł. E. Dżurak, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Zobacz w Google Scholar

Urbaniak, M. (2022). Najlepsze queerowe kino ze wszystkich zakątków świata na platformie prosto z Poznania. Gazeta Wyborcza. Poznań. 06.02., https://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,105531,28072102,najlepsze-queerowe-kino-ze-wszystkich-zakatkow-swiata-na-platformie.html [dostęp: 20.08.2024].
Zobacz w Google Scholar

Villegas, S. (1975). Stadion. Wypowiedzi naocznych świadków o terrorze Junty w Chile, przeł. B. Jodkowska, Warszawa: Iskry.
Zobacz w Google Scholar

Wolny-Hamkało, A. (2008). Opowiedz o filmach twojego życia, a powiem ci kim jesteś. Gazeta Wyborcza, 02.12, https://wyborcza.pl/7,75410,6013258,opowiedz-o-filmach-twojego-zycia-a-powiem-ci-kim-jestes.html [dostęp: 13.08.24].
Zobacz w Google Scholar

Wolska, D. (1997). Wstyd i bezwstyd. Przyczynek do badań nad kulturą i PRL-em. W: S. Bednarek (red.). Nim będzie zapomniana. Szkice o kulturze PRL-u (62–73), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Zobacz w Google Scholar

Ziomek, J. (1980). Parodia jako problem retoryki. Powinowactwa literatury. Studia i szkice, Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar