Apophatic theology in phenomenological considerations about art
DOI:
https://doi.org/10.18778/1689-4286.51.04Keywords:
apophatic theology, Duméry, phenomenology, Florenski, Marion, artAbstract
In the field of phenomenology philosophers more and more frequently show interest in early Christian thought – including apophatic theology – which, in result, affects the understanding of the role and significance of art. „Invisibility” in art and the manifestation of God through the work of art is a mystery which cannot be satisfactorily explained by traditional philosophical aesthetic models. Negative theology, together with its key apophatic way brings a new perspective of understanding art into contemporary aesthetic debates. Its 'reductive' application can be found especially in the theory of the icon. Paweł Florenski's icon analysis and Jean-Luc Marion's category of the ‘saturated phenomenon’ converge in many points. Henry Duméry’s henological reduction which is complementary to, but at the same time exceeds Edmunda Husserl's reductions, extends the horizon of the 'invisible' dimension of art by the relation the Spirit (intelligibility) makes with Transcendence. In the article I will show the cohesion of contemporary phenomenological thought, early Christian apophatics and the theory of the icon. I will also consider whether an aesthetic and theological framework so structured could be valid and useful as a general philosophical theory of art.
References
Brabander. R. F. de (1972). Religion and Human Autonomy. Henry Duméry's Philosophy of Christianity. The Hague: Martinus Nijhoff.
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-010-2830-1
Bierdiajew, M. (2001). Sens twórczości. Przeł. H. Paprocki. Kęty: ANTYK.
View in Google Scholar
Bułgakow, S. (2010). Światło wieczności. Przeł. J. Chmielewski. Kęty: ANTYK.
View in Google Scholar
Duméry, H. (1994). Problem Boga w filozofii religii. Przeł. I. Kania, Kraków: Wydawnictwo Znak.
View in Google Scholar
Evdokimov, P. (1999). Sztuka ikony. Teologia piękna. Przeł. M. Żurowska Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.
View in Google Scholar
Florenski, P. (1984). Ikonostas i inne szkice. Przeł. Z. Podgórzec. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
View in Google Scholar
Gilson, E. (1987). Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich. Przeł. S. Zalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
View in Google Scholar
Heidegger, M. (1997). Źródło dzieła sztuki. Przeł. J. Mizera. W: M. Heidegger, Drogi lasu. Przeł. J. Mizera i in. (7-62). Warszawa: Fundacja ALETHEIA.
View in Google Scholar
Henry, M. (2005). Voir l’invisible. Sur Kandinsky. Paris: Quadrige/PUF.
View in Google Scholar
Henry, M. (2006). Fenomenologia nie-intencjonalna: zadanie fenomenologii przyszłości. Przeł. J. Migasiński. W: I. Lorenc, J. Migasiński (red.), Fenomenologia francuska. Rozpoznania, interpretacje, rozwinięcia (418-437). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
View in Google Scholar
Henry, M. (2012). Sztuka i fenomenologia życia. Przeł. M. Murawska. Przegląd Filozoficzno-Literacki, 34, 157-179.
View in Google Scholar
Hołda, M. (2019), Głos ukrytego Boga. Kraków: Wydawnictwo WAM.
View in Google Scholar
Husserl, E. (2000). Badania logiczne. Tom 2/1. Przeł. J. Sidorek, tłumaczenie przejrzał A. Półtawski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar
Idziak, U. (2004). Idol i ikona. Estetyczne aspekty fenomenologii Jean-Luca Mariona. Logos i Ethos, 17, 45-63.
View in Google Scholar
Janicaud, D. (1991). Le tournant théologique de la phénoménologie française, Combas: Éditions De L'éclat.
View in Google Scholar
Kandyński, W. (1996). O duchowości w sztuce. Przeł. S. Fijałkowski. Łódź: Państwowa Galeria Sztuki w Łodzi.
View in Google Scholar
Lévinas, E. (2012). Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności. Przeł. M. Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar
Lorenc, I., Salwa, M., Schollenberger, P. (2012). Wstęp. W: I. Lorenc, M. Salwa, P. Schollenberger (red.), Fenomen i przedstawienie. Francuska estetyka fenomenologiczna (7-24). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
View in Google Scholar
Marion, J.-L. (1996). Bóg bez bycia. Przeł. M. Frankiewicz. Kraków: Wydawnictwo Znak.
View in Google Scholar
Marion, J.-L. (2007). Będąc danym. Esej z fenomenologii donacji. Przeł. W. Starzyński. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
View in Google Scholar
Marion, J.-L. (2015). De surcroît. Études sur les phénomènes saturés. Paris: Quadrige/PUF.
View in Google Scholar
Marion, J.-L. (2016). Idol i dystans. Przeł. W. Starzyński, U. Idziak-Smoczyńska. Kraków: Wydawnictwo WAM.
View in Google Scholar
Merleau-Ponty, M. (1996a). Oko i umysł, Szkice o malarstwie. Przeł. S. Cichowicz, M. Ochab, E. Bieńkowska, J. Skoczylas. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/ obraz terytoria.
View in Google Scholar
Merleau-Ponty, M. (1996b). Widzialne i niewidzialne. Przeł. M. Kowalska, J. Migasiński, R. Lis, I. Lorenc. Warszawa: Fundacja Aletheia.
View in Google Scholar
Migasiński, J., Pokropski, M. (2017). Słowo wstępne. W: J. Migasiński, M. Pokropski (red.), Główne problemy współczesnej fenomenologii (7-21). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323524397.pp.7-22
Murawska, M. (2017). Wprowadzenie. W: J. Migasiński, M. Pokropski (red.), Główne problemy współczesnej fenomenologii (133-149). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
View in Google Scholar
Panas, W. (1984). Sztuka jako ikonostas. W: P. Florenski, Ikonostas i inne szkice. Przeł. Z. Podgórzec (210-238). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
View in Google Scholar
Pseudo-Dionizy Areopagita (2005). Pisma teologiczne. Przeł. M. Dzielska. Kraków: Wydawnictwo Znak.
View in Google Scholar
Ricoeur, P. (1989). Język, tekst, interpretacja. Przeł. K. Rosner, P. Graff. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
View in Google Scholar
Saison, M. (1999). Le tournant esthétique de la phénoménologie. Revue d’Esthétique, 36, 125-140.
View in Google Scholar
Siejkowski, P. OP (1994). Bóg i wiara w filozofii religii Henry Duméry’ego. W: H. Duméry, Problem Boga w filozofii religii (9-24). Kraków: Wydawnictwo Znak.
View in Google Scholar
Sikora, P. (2010). Logos niepojęty. Kraków: TAiWPN UNIVERSITAS.
View in Google Scholar
Starzyński, W. (2004). Systematyka fenomenu nasyconego w „Będąc danym” J.-L. Mariona. Logos i Ethos, 17, 18-44.
View in Google Scholar
Stein, E. (2019). Drogi poznania Boga. Przeł. G. Sowinski. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych.
View in Google Scholar
Stępień, T. (2005). Przedmowa. W: Pseudo-Dionizy Areopagita, Pisma teologiczne. Przeł.
View in Google Scholar
M. Dzielska (7-67). Kraków: Wydawnictwo Znak.
View in Google Scholar
Świtkiewicz-Blandzi, A. (2018). Pseudo-Dionizy a Grzegorz Palamas. Warszawa: Sub Lupa.
View in Google Scholar
Tarnowski, K. (1996). Jean-Luc Marion, fenomenolog miłości większej niż bycie. W: J.-L. Marion, Bóg bez bycia. Przeł. M. Frankiewicz (9-19). Kraków: Wydawnictwo Znak.
View in Google Scholar
Tarnowski, K. (2000). Bóg fenomenologów. Tarnów: Biblos.
View in Google Scholar
Uspienski, L. (1993), Teologia ikony. Przeł. M. Żurowska. Poznań: „W drodze”.
View in Google Scholar
Wittgenstein, L. (2012). Tractatus logico-philosophicus. Przeł. B. Wolniewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Woźniak, C. (1997). Martina Heideggera myślenie sztuki. Kraków: TAiWPN UNIVERSITAS.
View in Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315884950
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.