Diseases, health status, and mortality in urban and rural environments: The case of Catholics and Lutherans in 19th-century Greater Poland
DOI:
https://doi.org/10.2478/v10044-008-0019-zKeywords:
death registers, rural/urban differences, religious differences, mortality levelAbstract
The aim of the study is to show in the mortality measures calculated for Catholics and Lutherans from 19th-century Greater Poland: 1) stratification dependent on the size of place of residence, 2) stratification dependent on religious denomination in population centres of various size. The data on mortality are drawn from Catholic and Lutheran parish death registers: from Poznań (the poor Catholic St. Margaret's Parish, the wealthy St. Mary Magdalene's Parish, and the Lutheran Holy Cross Parish), small towns such as Leszno (the Lutheran Holy Cross Parish) and Kalisz (the Catholic St. Joseph's Parish) as well as the rural Lutheran parish of Trzebosz and the Catholic parish of Dziekanowice. Stratification in the causes of death and mortality measures among Catholics and Lutherans from 19th-century Greater Poland depends on the size of their places of residence and broadly understood ecological conditions. Smaller deleterious effects of the environment were observed in the rural areas and small towns and, therefore, a relationship between death rate values and religious denominations is more visible in these than in Poznań. The cultural benefits accruing to the Lutherans and Catholics living in 19th century Poznań were insufficient to reduce the high infant death rate.
Downloads
References
Acsádi G., J. Nemeskéri, 1970, History of Human Life Span and Mortality, Akadémiai Kiadó, Budapest
View in Google Scholar
Bielicki T., H. Szczotka, J. Charzewski, 1988, Wysokość i względny ciężar ciała poborowych polskich w dziesięcioleciu 1976-1986: zmiany sekularne i gradient urbanizacyjny, Prz. Antropol., 54, 27-32
View in Google Scholar
Bielicki T., Z. Welon, 1982, Growth data as indicators of social inequalities: The case of Poland, Am. J. Phys. Anthropol., 25, 153-67
View in Google Scholar
Bogin B., 1988, Rural - to - Urban migration, [in:] C. G. N. Mascie - Taylor and W. G. Lasker (eds.), Biological aspects of human migration, Cambridge Univ. Press, Cambridge, pp. 90-129
View in Google Scholar
Borowski S., 1967, Zgony i wiek zmarłych w Wielkopolsce w latach 1806-1914, Przeszłość Demograficzna Polski, 1, 111-30
View in Google Scholar
Borowski S., 1968, Emigracja z ziem polskich pod panowaniem niemieckim w latach 1815-1914, Przeszłość Demograficzna Polski, 2, 139-67
View in Google Scholar
Borowski S., 1976, Procesy demograficzne w mikroregionie Czacz w latach 1598-1975, Przeszłość Demograficzna Polski, 9, 95-156
View in Google Scholar
Bryder L., 1996, Not always one and the same thing: The registration of tuberculosis deaths in Britain, 1900 - 1950, Soc. Hist. Med., 9, 253-65
View in Google Scholar
Budnik A., 2005, Uwarunkowania stanu i dynamiki biologicznej populacji kaszubskich w Polsce. Studium antropologiczne, Wyd. Naukowe UAM, Poznań.
View in Google Scholar
Budnik A., I. Gumna, G. Liczbińska, 2002, Dynamika biologiczna XIX-wiecznych populacji wiejskich z parafii Dziekanowice jako efekt sytuacji społeczno - politycznej w mikroregionie Ostrowa Lednickiego we wczesnym średniowieczu, Studia Lednickie, VII, 95-110
View in Google Scholar
Budnik A., G. Liczbińska, 1997, Mortality in the populations of Danzig and the District of Danzig (Regierungsbezirk Danzig) in the second half of the nineteenth century, Prz. Antropol., 60, 13-24
View in Google Scholar
Budnik A., G. Liczbińska, 2005, Ecological causes of health status and mortality among the inhabtants of historical Poland, [in:] J. Jerzemowski, M. Grzybiak, J. Piontek (eds.), Wszystkich rzeczy miarą jest człowiek, Tower Press, Gdańsk, pp. 565-69
View in Google Scholar
Budnik A., G. Liczbińska, 2006, Urban and Rural Differences In Mortality and Causes of Death In Historical Poland, Am. J. Phys. Anthropol., 129, 294-304
View in Google Scholar
Budnik A., G. Liczbińska, I. Gumna, 2004, Demographic Trends and Biological Status of Historic Populations From Central Poland: The Ostrów Lednicki Mikroregion, Am. J. Phys. Anthropol., 125, 369-81
View in Google Scholar
Burnett J., 1991, Housing and the Decline Mortality, [in:] R. Shofield, R. D. Reher, A. Bideau (eds.), The Decline of Mortality in Europe, Clarendon Press, Oxford, pp. 158-76
View in Google Scholar
Chwalba A, 2000, Historia Polski. 1795-1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków
View in Google Scholar
Cronjé G, 1984, Tuberculosis and mortality decline in England and Wales, 1851-1910, [in:] R. Woods, J. Woodward (eds.), Urban Disease and Mortality in Nineteenth-Century England, Batsford, London, pp. 79-101
View in Google Scholar
Fauman S. J, A. J. Mayer, 1969, Jewish Mortality in the U. S., Hum. Biol., 3, 416-26
View in Google Scholar
Friedlander Y., J. D. Kark, Y. Stein, 1986. Religious orthodoxy and myocardial infarction in Jerusalem - A case-control study, Int. J. Cardiol., 10, 33-41
View in Google Scholar
Gawrysiakowa J, 1980, Realizacja zasad rejestracji ruchu naturalnego ludności różnych wyznań w latach 1797-1900, Przeszłość Demograficzna Polski, 12, 7-45
View in Google Scholar
Gieysztorowa I, 1962, Badania demograficzne na podstawie metryk parafialnych, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, X (1-2), 103-21
View in Google Scholar
Gieysztorowa I, 1971, Niebezpieczeństwa metodyczne polskich badań metrykalnych XVII - XVIII wieku, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, XIX (4), 557-603
View in Google Scholar
Gieysztorowa I, 1976, Wstęp do demografii staropolskiej, PWN, Warszawa
View in Google Scholar
Gieysztorowa I, 1980, Niewiarygodność statystyki demograficznej ziem polskich w XIX w. i potrzeba jej korekty, Przeszłość Demograficzna Polski, 12, 179-90
View in Google Scholar
Glass D. V., 1964, Some Indicators of Differences between Urban and Rural Mortality in England and Wales and Scotland, Population Stud., 17 (3), 263-67
View in Google Scholar
Haines M. R., 1991, Conditions of Work and the Decline of Mortality, [in:] R. Shofield, R. D. Reher, A. Bideau (eds.), The Decline of Mortality in Europe, Clarendon Press, Oxford, pp. 177-95
View in Google Scholar
Haines M. R., H. J. Kintner, 2000, The Mortality Transition in Germany, 1860-1935, Hist. Metod., 33 (2), 83-104
View in Google Scholar
Henneberg M, 1977, Ocena dynamiki biologicznej wielkopolskiej dziewiętnastowiecznej populacji wiejskiej. I. Ogólna charakterystyka demograficzna, Prz. Antropol., 43, 67-89
View in Google Scholar
Henneberg M., J. Strzałko, 1975, Wiarygodność oszacowania dalszego przeciętnego trwania życia w badaniach antropologicznych, Prz. Antropol., XLI (2), 295-309
View in Google Scholar
Holzer J. Z., 2003, Demografia, Państwowe Wyd. Ekonomiczne, Warszawa
View in Google Scholar
Hulanicka B., C. Brajczewski, W. Jedlińska, T. Sławińska, A. Waliszko, 1990, City town-village. Growth of children in Poland 1988, Monographs of the Institute of Anthropology 7, Polish Academy of Science, Wrocław
View in Google Scholar
Johansson K., 2004, Child Mortality during the Demographic Transition. A Longitudinal Analysis of a Rural Population in Southern Sweden, 1766-1894, Lund University Press, Lund
View in Google Scholar
Kaczmarski B, 1967, Ocena spisów ludności na Śląsku z pierwszej połowy XIX wieku, Przeszłość Demograficzna Polski, 1, 33-63
View in Google Scholar
Kaniecki A., 2004, Poznań. The History of the City Written with Water, Wyd. PTPN, Poznań
View in Google Scholar
Karaśkiewicz A. M., 1936-1937, Stosunki sanitarne i epidemiczne w Bydgoszczy, Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 16, 59-106
View in Google Scholar
Kark J. D., G. Shemi, Y. Friedlander, O. Martin, O. Manor, et al., 1996, Does Religious Observance Promote Health? Mortality in Secular vs. Religious Kibbutzim in Israel, Am. J. Public Health, 86 (3), 341-46
View in Google Scholar
Karolczak W., 1997a, Chwaliszewo przełomu XIX/XX wieku. Przemiany oblicza dzielnicy, Kronika Miasta Poznania, 1, 100-37
View in Google Scholar
Karolczak W., 1997b, Życie codzienne mieszkańców Śródki w XIX i na początku XX wieku, Kronika Miasta Poznania, 1, 160-86
View in Google Scholar
Kemkes-Grottenthaler A., 2003, God, Faith and Death: The impact of Biological and Religious Correlates on Mortality, Hum. Biol., 75 (6), 897-915
View in Google Scholar
Kędelski M., 1992, Rozwój demograficzny Poznania w XVIII i na początku XIX wieku. Wyd. Akademii Ekonomicznej, Poznań
View in Google Scholar
Kędelski M., 1994, Stosunki ludnościowe w latach 1815-1918, [in:] J. Topolski J., L. Trzeciakowski (eds.), Dzieje Poznania, 1793-1918, t. 2, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, pp. 222-70
View in Google Scholar
Kiec O., 2001, Protestantyzm w Poznańskiem 1815-1918, Wyd. Nauk. Semper, Warszawa
View in Google Scholar
Klotzke, Z, 1980, Ludność obwodu Urzędu Stanu Cywilnego Luzino w latach 1874-1918, Przeszłość Demograficzna Polski, 12, 65-104
View in Google Scholar
Knodel J., 1974, The decline of fertility in Germany, 1871-1939, Princeton Univ. Press, Princeton
View in Google Scholar
Landers J., 1993, Death and the metropolis. Studies in the demographic history of London 1670-1830, Cambridge Univ. Press, Cambridge
View in Google Scholar
Leviatan U., J. Cohen, 1985, Gender differences in life expectancy among kibbutz members, Soc. Sci. Med., 21, 545-51
View in Google Scholar
Liczbińska G., 1999, Biological and social reasons of child mortality in the Danzing district in the second part of the 19th century, Prz. Antropol., 62, 85-92
View in Google Scholar
Liczbińska G., 2009a, Infant and child mortality among Catholics and Lutherans in nineteenth century Poznań, J. Biosoc. Sci., 41 (5), 661-83
View in Google Scholar
Liczbińska G., 2009b, Umieralność wśród katolickiej i ewangelickiej ludności historycznego Poznania, Biblioteka Telgte, Poznań
View in Google Scholar
Ładogórski T., 1969, Złudzenia pruskiej statystyki ludności pierwszej połowy XIX w. i próby jej korekty na Śląsku, Przeszłość Demograficzna Polski, 3, 3-27
View in Google Scholar
Ładogórski T., 1971, Ruch naturalny ludności Śląska w latach 1816-1849, Przeszłość Demograficzna Polski, 4, 61-100
View in Google Scholar
McFarlane N., 1989, Hospitals, Housing, and Tuberculosis in Glasgow, 1911-51. Soc. Hist. Med., 2 (1), 59-85
View in Google Scholar
McQuillan K., 1999, Culture, Religion, and Demographic Behaviour: Catholics and Lutherans in Alsace, 1750-1970, Mc Gill-Queen's University Press, Montreal
View in Google Scholar
Oktaba W., 1976, Elementy statystyki matematycznej i metodyka doświadczalnictwa, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa
View in Google Scholar
Piontek J., M. Henneberg, 1981, Mortality Changes in a Polish Rural Community (1350-1972) and Estimation of Their Evolutionary Significance, Am. J. Ph. Anthropol., 54, 129-38
View in Google Scholar
Pressat R., 1966, Analiza demograficzna, PWN, Warszawa
View in Google Scholar
Preston S. H., H. R. Haines, 1991, Fatal Years. Child mortality in late nineteenth-century America, Princeton Univ. Press, Princeton
View in Google Scholar
Preston S. H., M. R. Haines, E. Panuk 1981, Effects of industrialization and urbanization on mortality in developed countries, International Population Conference in Manila 1981, Proceeding, 2, 233-53
View in Google Scholar
Preston S. H., E. van de Walle, 1978, Urban French Mortality in the Nineteenth Century, Population Stud., 32 (2), 275-97
View in Google Scholar
Preussische Statistik. Die Bewegung der Bevölkerung. Die Geburten, Eheschliessungen und Sterbefälle. Herausgegeben in zwanglosen Heften vom Königliche Preussischen Statistischen Bureau in Berlin, XLII, 1875, Berlin.
View in Google Scholar
Puranen B., 1991, Tuberculosis and the Decline of Mortality in Sweden, [in:] R. Shofield, R. D. Reher, A. Bideau (eds.), The Decline of Mortality in Europe, Clarendon Press, Oxford, pp. 97-117
View in Google Scholar
Rejman S., 2006, Ludność podmiejska Rzeszowa w latach 1784-1880, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
View in Google Scholar
Schofield R., D. Reher, 1991, The Decline of Mortality in Europe, [in:] R. Shofield, R. D. Reher, A. Bideau (eds.), The Decline of Mortality in Europe, Clarendon Press, Oxford, pp. 1-18
View in Google Scholar
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1880-1902, F. Sulimierski (ed.), Nakładem W. Walewskiego, Warszawa
View in Google Scholar
Schmelz U.O, 1971, Infant and early childhood mortality among the Jews of the diaspora, The Institute of Contemporary Jewry, The Hebrew University of Jerusalem, Jerusalem.
View in Google Scholar
Sułowski Z., 1962, O właściwą metodę wykorzystywania metryk kościelnych dla badań demograficznych, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, X (1-2), 81-101
View in Google Scholar
Szczypiorski A., 1962, Badania ksiąg metrykalnych a obliczenia ludności Polski w wieku XVII - XVIII, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, X (1-2), 53-75
View in Google Scholar
Trzeciakowska M., L. Trzeciakowski, 1987, W dziewiętnastowiecznym Poznaniu, Wyd. Poznańskie, Poznań
View in Google Scholar
Trzeciakowski L., 1994, Społeczeństwo i jego życie codzienne i kultura materialna, [in:] J. Topolski, L. Trzeciakowski (eds.), Dzieje Poznania, 1793-1918, t. 2, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, pp. 296-427
View in Google Scholar
van Poppel F., 1992, Religion and Health: Catholicism and Regional Mortality Differences in Nineteenth-Century Netherlands, Soc. Hist. Med., 5, 229-53
View in Google Scholar
van Poppel F., J. Schellekens, A. Liefbroer, 2002, Religious differentials in infant and child mortality in Holland, 1855-1912, Population Stud., 56, 277-89
View in Google Scholar
van Poppel F., M. Jonker, K. Mandemakers, 2005, Differential infant and child mortality in three Dutch regions, 1812-1909, Econ. Hist. Rev., LVIII (2), 272-309
View in Google Scholar
Vögele J., 1998, Urban Mortality Change in Britain and Germany 1870-1913, Liverpool Univ. Press, Liverpool.
View in Google Scholar
Williams N., C. Galley, 1995, Urban - rural differentials in infant mortality in Victorian England, Population Stud., 49, 401-20
View in Google Scholar
Wojtun B.S, 1976, Ocena jakości pruskiej statystyki ludnościowej przy użyciu równań bilansujących, Przeszłość Demograficzna Polski, 9, 27-40
View in Google Scholar
Wolleswinkel-van den Bosch J. H., F. W. A. van Poppel, C. W. N. Looman, J. P. Mackenbach, 2001, The role of cultural and economic determinants in mortality decline in the Netherlands, 1875/1879 - 1920/1924: A regional analysis, Soc. Sci. Med., 53, 1439-53
View in Google Scholar
Wolleswinkel-van den Bosch J. H., F. W. A. van Poppel, J. P. Mackenbach, C. W. N. Looman, 2000, Determinants of infant and early childhood mortality levels and their decline in the Netherlands in the late nineteenth century, Int. J. Epidemiol., 29, 1051-40
View in Google Scholar
Wolleswinkel-van den Bosch J. H., F. W. A. van Poppel, E. Tabeau, J. P. Mackenbach, 1998, Mortality decline in the Netherlands in the period 1850-1992: A turning point analysis, Soc. Sci. Med., 47 (4), 429-43
View in Google Scholar
Woods R. I., P. A. Watterson, J. H. Woodward, 1988, The causes of rapid infant mortality decline in England and Wales, 1861-1921. Part I, Population Stud., 42, 343-66
View in Google Scholar
Woods R. I., P. A. Watterson, J. H. Woodward, 1989, The causes of rapid infant mortality decline in England and Wales, 1861-1921. Part II. Population Stud., 43, 113-32
View in Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
