Kompetencje społeczne i wartości – rola inteligencji

Alina Rybałtowska; Anna Zalewska

doi:10.18778/1427-969X.23.05

Autor

Alina Rybałtowska SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Instytut Psychologii, Wydział Psychologii https://orcid.org/0000-0001-9593-0021
Anna Zalewska SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Instytut Psychologii, Wydział Psychologii https://orcid.org/0000-0002-7285-4748

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-969X.23.05

Słowa kluczowe:

kompetencje społeczne, wartości, inteligencja, stowarzyszenie Mensa

Abstrakt

W badaniu analizowano, czy inteligencja różnicuje kompetencje społeczne (w samoocenie i ocenie innych), cenienie wartości oraz związki między cenieniem wartości a kompetencjami społecznymi. 56 członków stowarzyszenia Mensa Polska oraz 57 osób z grupy kontrolnej wypełniło on-line kwestionariusz PVQ-RR (wartości) i kwestionariusz PROKOS (samoocena kompetencji). Kompetencje badanych oszacowali on-line także ich znajomi za pomocą zmodyfikowanej wersji kwestionariusza PROKOS. Członkowie Mensy niżej oceniali swoje kompetencje kooperacyjne, a na poziomie trendu także społecznikowskie, a wyżej asertywne niż grupa kontrolna, ale nie było żadnych różnic w ocenach dokonanych przez innych. Wśród członków Mensy samooceny kompetencji (z wyjątkiem kompetencji towarzyskich i asertywnych) były niższe niż oceny rówieśników. Członkowie Mensy istotnie słabiej identyfikowali się z uniwersalnymi wartościami i niżej cenili wartości społeczne niż grupa kontrolna. W grupie kontrolnej samoocena kompetencji była powiązana z wartościami skoncentrowanymi na innych oraz na sobie. Wśród członków Mensy wartości nie korelowały z samooceną kompetencji.

Bibliografia

Argyle M. (1999). Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Barnett L.A., Fiscella J. (1985). A child by any other name… A comparison of the playfulness of gifted and nongifted children. Gifted Child Quarterly, 29, 61–66. https://doi.org/10.1177/001698628502900203
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/001698628502900203

Baudson T.G. (2016). The mad genius stereotype: Still alive and well. Frontiers in Psychology, 7. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00368
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00368

Boczkowska M. (2016). Wartości osobiste preferowane przez młodzież gimnazjalną a wybrane wskaźniki socjodemograficzne. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 35, 223–240. https://doi.org/10.17951/lrp.2016.35.3.223
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/lrp.2016.35.3.223

Byrne B.M. (2010). Structural equation modeling with Amos: Basic concepts, applications, and programming. New York: Taylor and Francis Group.
Google Scholar

Cieciuch J. (2013). Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości. Warszawa: Liberi Libri.
Google Scholar

Cieciuch J. (2013a). Pomiar wartości w zmodyfikowanym modelu Shaloma Schwartza. Psychologia Społeczna, 8, 22–41.
Google Scholar

Cieciuch J., Schwartz S.H. (2018). Pomiar wartości w kołowym modelu Schwartza. W: H. Gasiul (red.), Metody badania emocji i motywacji (307–334). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Google Scholar

Çitil M., Özkubat U. (2020). The comparison of the social skills, problem behaviours and academic competence of gifted students and their non-gifted peers. International Journal of Progressive Education 2020, 16, 296–312. https://doi.org/10.29329/ijpe.2020.280.18
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.29329/ijpe.2020.280.18

Czerniawska M. (1995). Inteligencja a system wartości: Studium psychologiczne. Białystok: Trans Humana.
Google Scholar

Dauber S.L., Benbow C.P. (1990). Aspects of personality and peer relations of extremely talented adolescents. Gifted Child Quarterly, 34, 10–14. https://doi.org/10.1177/001698629003400103
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/001698629003400103

George D., Mallery P. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference 17.0 update. Boston: Pearson.
Google Scholar

Gil-Madrona P., Samalot-Rivera A., Kozub F.M. (2016). Acquisition and transfer of values and social skills through a physical education program focused in the affective domain. Motricidade, 12, 32–38. https://doi.org/10.6063/motricidade.6502
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.6063/motricidade.6502

Hair J.F., Black W.C., Babin B.J., Anderson R.E. (2010). Multivariate data analysis. New York: Pearson.
Google Scholar

Hogan H.W., Mookherjee H.N. (1981). Values and selected antecedents. The Journal of Social Psychology, 113, 29–35. https://doi.org/10.1080/00224545.1981.9924346
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00224545.1981.9924346

Jakubowska U. (1996). Wokół pojęcia „kompetencja społeczna” – ujęcie komunikacyjne. Przegląd Psychologiczny, 39, 29–40.
Google Scholar

Karpinski R.I., Kolb A.M.K., Tetreault N.A., Borowski T.B. (2018). High intelligence: A risk factor for psychological and physiological overexcitabilities. Intelligence, 66, 8–23. https://doi.org/10.1016/j.intell.2017.09.001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.intell.2017.09.001

Kerr B., Colangelo N., Gaeth J. (1988). Gifted adolescents’ attitudes toward their giftedness. Gifted Child Quarterly, 32, 245–247. https://doi.org/10.1177/001698628803200201
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/001698628803200201

Knopp K.A. (2013). Kompetencje społeczne – pomiar i aplikacja praktyczna. Ośrodek Rozwoju Edukacji. https://www.researchgate.net/publication/313877703_Kompetencje_spoleczne_-_pomiar_i_aplikacja_praktyczna/ (dostęp: 10 listopada 2022).
Google Scholar

Lynn R. (2010). In Italy, north–south differences in IQ predict differences in income, education, infant mortality, stature, and literacy. Intelligence, 38, 93–100. https://doi.org/10.1016/j.intell.2009.07.004
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.intell.2009.07.004

MacArthur H., Shields S.A. (2014). Hollingworth, Leta S. (1886–1939). W: R.N. Cautin, S.O. Lilienfeld (eds.), The Encyclopaedia of Clinical Psychology. https://doi.org/10.1002/9781118625392.wbecp123
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/9781118625392.wbecp123

Martínez I., García J.F. (2008). Internalization of values and self-esteem among Brazilian teenagers from authoritative, indulgent, authoritarian, and neglectful homes. Family Therapy, 35, 43–59.
Google Scholar

Martowska K. (2012). Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społecznych. Warszawa: Liberi Libri.
Google Scholar

Matczak A. (1994). Diagnoza intelektu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii.
Google Scholar

Matczak A. (2001). Kwestionariusz Kompetencji Społecznych KKS. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Google Scholar

Matczak A. (2001a). Różne oblicza inteligencji: funkcjonowanie intelektu a osobowość. Studia Psychologica, 2, 157–174.
Google Scholar

Matczak A., Martowska K. (2009). Instrumental and motivational determinants of social competencies. W: A. Matczak (red.), Determinants of social and emotional competencies (13–35). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Google Scholar

Matczak A., Martowska K. (2013). Profil Kompetencji Społecznych. PROKOS. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Google Scholar

Matczak A., Jaworowska A., Szustrowa T., Ciechanowicz A. (1995). Bateria testów APIS‑Z. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Google Scholar

Milcarz M.M. (2019). Uczucia moralne, wartości i przekonania postkrytyczne członków stowarzyszenia Mensa Polska – analiza porównawcza. Polskie Forum Psychologiczne, 24, 42–56.
Google Scholar

Nyborg H., Jensen A.R. (2001). Occupation and income related to psychometric g. Intelligence, 29, 45–55. https://doi.org/10.1016/S0160-2896(00)00042-8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0160-2896(00)00042-8

Rim Y. (1984). Importance of values according to personality, intelligence and sex. Personality and Individual Differences, 5, 245–246. https://doi.org/10.1016/0191-8869(84)90058-8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0191-8869(84)90058-8

Sapsaglam Ö., Ömeroglu E. (2016). Examining the effect of social values education program being applied to nursery school students upon acquiring social skills. Educational Research and Reviews, 11, 1262–1271.
Google Scholar

Schmidt F., Hunter J. (1998). The validity and utility of selection methods in personnel psychology. Psychological Bulletin, 124, 262–274. https://doi.org/10.1037/0033-2909.124.2.262
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0033-2909.124.2.262

Schwartz S.H. (1977). Normative influences on altruism. Advances in Experimental Social Psychology, 10, 221–279. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(08)60358-5
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0065-2601(08)60358-5

Schwartz S.H. (2006). Basic human values: Theory measurement and applications. Revue francaise de sociologie, 47, 929–968. https://doi.org/10.3917/rfs.474.0929
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3917/rfs.474.0929

Schwartz S.H., Cieciuch J., Vecchione M., Davidov E., Fischer R., Beierlein C., Ramos A., Verkasalo M., Lönnqvist J.-E., Demirutku K., Dirilen-Gumus O., Konty M. (2012). Refining the theory of basic individual values. Journal of Personality and Social Psychology, 103, 663–688. https://doi.org/10.1037/a0029393
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/a0029393

Sękowski A.E. (2001). Współczesne tendencje w badaniach wybitnych zdolności. Roczniki Psychologiczne, 4, 243–255.
Google Scholar

Sękowski A.E., Łubianka B. (2009). Preferencja wartości uczniów zdolnych. Przegląd Psychologiczny, 52, 409–432.
Google Scholar

Sortheix F.M., Schwartz S.H. (2017), Values that underlie and undermine well-being: Variability across countries. European Journal of Personality, 31, 187–201. https://doi.org/10.1002/per.2096
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/per.2096

Southern M.L., Plant W.T. (1968). Personality characteristics of very bright adults. The Journal of Social Psychology, 75, 119–126. https://doi.org/10.1080/00224545.1968.9712481
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00224545.1968.9712481

Tyszkowa M. (1990). Zdolności, osobowość i działalność uczniów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Zalewska A.M. (1998). Ważność wartości społecznych wśród młodzieży uczącej się. Forum Psychologiczne, 3, 144–165.
Google Scholar

Zalewska A.M. (2000). Adaptacja kwestionariusza „Orientacja na wartości zawodowe” Seiferta i Bergmanna do warunków polskich. Studia Psychologiczne, 38, 57–77.
Google Scholar