Minimalnie funkcjonalny obiekt graniczny (MVBO): heurystyka progu stabilności translacji w heterogenicznych sieciach współpracy

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-1690.28.06

Słowa kluczowe:

minimalnie funkcjonalny obiekt graniczny (MVBO), studia nad nauką i technologią (STS), teoria aktora-sieci (ANT), obiekty graniczne, zarządzanie wiedzą na granicach, mikromechanizmy porażki translacyjnej, stabilność translacji, krytyczne studia nad porażką

Abstrakt

Artykuł proponuje koncepcję minimalnie funkcjonalnego obiektu granicznego (MVBO) jako heurystyki progu stabilności translacji w heterogenicznych sieciach współpracy. Punktem wyjścia jest ujęcie porażki jako normalnego trybu działania współczesnych organizacji, funkcjonujących w warunkach neoliberalnej kalkulowalności. Wkład teoretyczny polega na usytuowaniu MVBO w horyzoncie studiów nad nauką i technologią (STS) oraz w ramach teorii aktora-sieci (ANT), z wykorzystaniem koncepcji obiektów granicznych, artefaktów negocjujących granice i zarządzania wiedzą na granicach epistemicznych. Proponowana heurystyka umożliwia wczesne rozpoznawanie mikromechanizmów porażki translacyjnej, traktowanej jako poznawczo produktywny moment pracy sieci. Koncepcja ta została wyprowadzona z autorskiego badania dotyczącego społecznego wymiaru porażki projektu TCRact. Artykuł wskazuje implikacje dla badań w STS i ANT oraz dla praktyk projektowania i wdrażania złożonych rozwiązań.

Biogram autora

Łukasz Nowak - Ardigen, Kraków, Poland

Łukasz Nowak, mgr. inż. Moje zainteresowania naukowe koncentrują się wokół krytycznych studiów nad porażką w perspektywie socjologii wiedzy, w szczególności w kontekście studiów nad nauką i technologią (STS), teorii aktora-sieci (ANT), antropologii organizacji oraz etnografii laboratoriów. Interesuje mnie także biologia zorientowana na dane (data-centric biology) oraz praktyki (w tym infrastruktury) wytwarzania danych w biomedycynie. Pełniąc rolę COO w Ardigen odpowiadam za rozwój zespołów wspierających firmy farmaceutyczne w odkrywaniu nowych terapii, głównie w obszarze onkologii i chorób neurodegeneracyjnych – z wykorzystaniem sztucznej inteligencji (AI). Tym samym, w działaniu zawodowym, łączę perspektywy STS oraz ANT, teorii strukturacji i analizy ramowej z praktyką organizacyjną, starając się operacjonalizować wglądy badawcze w skuteczniejszą współpracę interdyscyplinarną. W centrum tych badań stoi krytyczne ujęcie porażki jako immanentnej, wytwarzanej i podtrzymywanej w praktykach konstrukcji, wpisanej w nowoczesne organizacje wytwarzające wiedzę w warunkach neoliberalnych reżimów działania.

Bibliografia

Abriszewski, K. (2012). Poznanie, zbiorowość, polityka: Analiza teorii Aktora-Sieci Bruno Latoura. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Zobacz w Google Scholar

Afeltowicz, Ł. (2012). Modele, artefakty, kolektywy: Praktyka badawcza w perspektywie współczesnych studiów nad nauką. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. doi:10.12775/978-83-231-5670-3
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/978-83-231-5670-3

Akrich, M. (1992). The De-scription of technical objects. W: W. E. Bijker & J. Law (red.), Shaping technology / building society: Studies in sociotechnical change (ss. 205–224). Cambridge, MA: MIT Press.
Zobacz w Google Scholar

Barbera, F., & Jones, I. R. (2024). Introduction: Failed! The sociological analysis of failure, Sociologica, 17(3), 1–5. doi:10.6092/issn.1971-8853/18960
Zobacz w Google Scholar

Bechky, B. A. (2003). Sharing meaning across occupational communities: The transformation of understanding on a production floor, Organization Science, 14(3), 307–339. doi:10.1287/orsc.14.3.312.15162.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1287/orsc.14.3.312.15162

Bowker, G. C. & Star, S. L. (1999). Sorting things out: Classification and its consequences. Cambridge, MA: MIT Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/6352.001.0001

Callon, M. (2014). Wprowadzenie do socjologii translacji. Udomowienie przegrzebków i rybacy znad zatoki Saint-Brieuc (M. A. Chojnacka, Tłum.). W: E. Bińczyk & A. Derra (red.), Studia nad nauką i technologią: Wybór tekstów (s. 289–330). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Zobacz w Google Scholar

Carlile, P. R. (2004). Transferring, translating, and transforming: An integrative framework for managing knowledge across boundaries, Organization Science, 15(5), 555–568. doi:10.1287/orsc.1040.0094
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1287/orsc.1040.0094

Ewenstein, B., & Whyte, J. (2009). Knowledge practices in design: The role of visual representations as “epistemic objects”, Organization Studies, 30(1), 7–30. doi:10.1177/0170840608083014
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0170840608083014

Firestein, S. (2016). Failure: Why science is so successful. Oxford: Oxford University Press.
Zobacz w Google Scholar

Firestein, S. (2023). How science fails successfully. W: A. Mica, M. Pawlak, A. Horolets i P. Kubicki (red.), Routledge international handbook of failure (ss. 416–421). London: Routledge. doi:10.4324/9780429355950-35
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780429355950-35

Gądecki, J., Afeltowicz, Ł., Morawska, I., & Anielska, K. (2023). How to study infrastructure: Methodological remarks in the context of the pandemic and its impact on city design, Avant, 14(2), 1–24. doi:10.26913/avant.2020.03.20
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26913/avant.2020.03.20

Hughes, T. P. (1987). The evolution of large technological systems. W: W. E. Bijker, T. P. Hughes & T. Pinch (red.), The social construction of technological systems: New directions in the sociology and history of technology (ss. 51–82). Cambridge, MA: MIT Press.
Zobacz w Google Scholar

Knorr-Cetina, K. (1999). Epistemic cultures: How the sciences make knowledge. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4159/9780674039681

Latour, B. (1987). Science in action: How to follow scientists and engineers through society. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Zobacz w Google Scholar

Latour, B. (2010). Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii Aktora-Sieci (A. Derra & K. Abriszewski, Tłum.). Kraków: Universitas. (Oryginalne wydanie opublikowano w 2005)
Zobacz w Google Scholar

Latour, B. (2013). Technologia jako utrwalone społeczeństwo (Ł. Afeltowicz, Tłum.), Avant. Pismo awangardy filozoficzno-naukowej, 4(1), 17–48. doi:10.12849/40102013.0106.0002
Zobacz w Google Scholar

Latour, B. (2014). Dajcie mi laboratorium, a poruszę świat (K. Abriszewski & Ł. Afeltowicz, Tłum.). W: E. Bińczyk & A. Derra (red.), Studia nad nauką i technologią: Wybór tekstów (s. 139–180). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Zobacz w Google Scholar

Latour, B. & Woolgar, S. (2020). Życie laboratoryjne: Konstruowanie faktów naukowych (K. Abriszewski, P. Gąska, M. Smoczyński & A. Zabielski, Tłum.). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Zobacz w Google Scholar

Law, J. (1992). Notes on the theory of the actor-network: Ordering, strategy, and heterogeneity, Systems Practice, 5(4), 379–393. doi:10.1007/BF01059830
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF01059830

Lee, C. P. (2007). Boundary negotiating artifacts: Unbinding the routine of boundary objects and embracing chaos in collaborative work, Computer Supported Cooperative Work (CSCW), 16(3), 307–339. doi:10.1007/s10606-007-9044-5
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10606-007-9044-5

Leonelli, S. (2016). Data-centric biology: A philosophical study. Chicago, IL: University of Chicago Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226416502.001.0001

Malpas, J., & Wickham, G. (1995). Governance and failure: On the limits of sociology, Australian and New Zealand Journal of Sociology, 31(3), 37–50. doi:10.1177/144078339503100304
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/144078339503100304

Mica, A., Pawlak, M., Horolets, A. i Kubicki, P. (2023). FAIL! Are we headed towards critical failure studies? W: A. Mica, M. Pawlak, A. Horolets i P. Kubicki (red.), Routledge international handbook of failure (s. 3–22). London: Routledge. doi:10.4324/9780429355950-2
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780429355950-2

Nicolini, D., Mengis, J., & Swan, J. (2012). Understanding the role of objects in cross-disciplinary collaboration, Organization Science, 23(3), 612–629. doi:10.1287/orsc.1110.0664
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1287/orsc.1110.0664

Perrow, C. (1999). Normal accidents: Living with high-risk technologies. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9781400828494

Pickering, A. (1995). The mangle of practice: Time, agency, and science. Chicago, IL: University of Chicago Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226668253.001.0001

Rheinberger, H.-J. (1997). Toward a history of epistemic things: Synthesizing proteins in the test tube. Stanford, CA: Stanford University Press.
Zobacz w Google Scholar

Ries, E. (2011). The lean startup: How today’s entrepreneurs use continuous innovation to create radically successful businesses. New York, NY: Crown Business.
Zobacz w Google Scholar

Robinson, F. (2001). The invention of the minimum viable product. SyncDev. https://syncdev.com/minimum-viable-product/ [dostęp online: 15.10.2025]
Zobacz w Google Scholar

Star, S. L. & Griesemer, J. R. (1989). Institutional ecology, “translations” and boundary objects: Amateurs and professionals in Berkeley’s Museum of Vertebrate Zoology, 1907–39, Social Studies of Science, 19(3), 387–420. doi:10.1177/030631289019003001
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/030631289019003001

Star, S. L. (2016a). The structure of ill-structured solutions. W: G. C. Bowker, S. Timmermans, A. E. Clarke & E. Balka (red.), Boundary objects and beyond: Working with Leigh Star (ss. 243–256). Cambridge, MA: MIT Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/10113.003.0016

Star, S. L. (2016b). The ethnography of infrastructure. W: G. C. Bowker, S. Timmermans, A. E. Clarke & E. Balka (red.), Boundary objects and beyond: Working with Leigh Star (ss. 473–488). Cambridge, MA: MIT Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/10113.003.0030

Timmermans, S. & Berg, M. (1997). Standardization in action: Achieving local universality through medical protocols, Social Studies of Science, 27(2), 273–305. doi:10.1177/030631297027002003
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/030631297027002003

Timmermans, S. & Epstein, S. (2010). A world of standards but not a standard world: Toward a sociology of standards and standardization, Social Studies of Science, 40(5), 641–656. doi:10.1177/0306312710373180
Zobacz w Google Scholar

Timmermans, S. (2016). Introduction: Working with Leigh Star. W: G. C. Bowker, S. Timmermans, A. E. Clarke & E. Balka (red.), Boundary objects and beyond: Working with Leigh Star (ss. 1–14). Cambridge, MA: MIT Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/10113.003.0002

Vaughan, D. (1996). The Challenger launch decision: Risky technology, culture, and deviance at NASA. Chicago, IL: University of Chicago Press.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226346960.001.0001

Pobrania

Opublikowane

2025-11-26

Jak cytować

Nowak, Łukasz. (2025). Minimalnie funkcjonalny obiekt graniczny (MVBO): heurystyka progu stabilności translacji w heterogenicznych sieciach współpracy. Władza Sądzenia, (28), 101–121. https://doi.org/10.18778/2300-1690.28.06

Numer

Nr 28 (2025)

Dział

Articles

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.