Racjonalizm religijny w ujęciu Wiszowatego i Leibniza

Paweł Kosiński

doi:10.18778/1689-4286.29.02

Autor

Paweł Kosiński Uniwersytet Wrocławski

DOI:

https://doi.org/10.18778/1689-4286.29.02

Słowa kluczowe:

Socinianism, Leibniz, Wiszowaty, rationalism, truth, reason, faith

Abstrakt

The purpose of this article is to show that religious rationalism presented by Polish Socinian Andrzej Wiszowaty is different from Leibniz’s religious rationalism. At the beginning of the article the author analyzed the dispute between Wiszowaty and Leibniz about Trinity. While comparing religious and philosophical concept of Wiszowaty and Leibniz the author has proved that both philosophers presented different views related to the nature of God, perception of the truths of faith, predestination and miracles. Wiszowaty in a dispute about the Trinity represented Socinian ideas and believed the dogma of the Trinity is contrary to the reason and inconsistent with the Bible, while Leibniz defended the Christian dogma against the alleged contradictions.

Bibliografia

Cichowicz, S., 1970, Filozof i istnienie u podstaw Teodycei G. W. Leibniza, Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Chmaj, L., 1921, Andrzej Wiszowaty jako działacz i myśliciel religijny, „Reformacja w Polsce, Organ Towarzystwa do Badania Dziejów Reformacji w Polsce”, r. 1, z. 4.
Zobacz w Google Scholar

Copleston, F., 1995, Historia Filozofii: Od Kartezjusza do Leibniza, t. 4, przeł. J. Marzęcki, Warszawa: PAX.
Zobacz w Google Scholar

Copleston, F., 2000, Historia Filozofii: Od Augustyna do Szkota, t. 2, przeł. S. Zalewski, Warszawa: PAX.
Zobacz w Google Scholar

Huber, S., 2005, Logika i wiara w sporze Andrzeja Wiszowatego i Gottfrieda Wilhelma Leibniza o Trójcę Świętą, Warszawa: Semper.
Zobacz w Google Scholar

Kolarzowski, J., 2009, Idea praw jednostki w pismach Braci Polskich: u narodzin nowożytnej koncepcji praw człowieka, Warszawa: WUW.
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323529699

Leibniz, G. W., 1969, Czwarte pismo Leibniza, przeł. S. Cichowicz, H. Krzeczkowski, [w:] tegoż, Wyznanie wiary filozofa; Rozprawa metafizyczna; Monadologia; Zasady natury i łaski oraz inne pisma filozoficzne, Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Leibniz, G. W., 1969, Wyznanie wiary filozofa, przeł. S. Cichowicz, H. Krzeczkowski [w:] tegoż, Wyznanie wiary filozofa; Rozprawa metafizyczna; Monadologia; Zasady natury i łaski oraz inne pisma filozoficzne, Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Leibniz, G. W., 2001, Teodycea: O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła, przeł. M. Frankiewicz, Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Leibniz, G. W., 2005, Obrona Trójcy, przeł. S. Huber [w:] S. Huber, Logika i wiara w sporze Andrzeja Wiszowatego i Gottfrieda Wilhelma Leibniza o Trójcę Świętą, Warszawa: Semper.
Zobacz w Google Scholar

Narbutt, O., 1962, Sylogizmy Wiszowatego w świetle krytyki Leibniza, „Ruch Filozoficzny” XXI, nr 4.
Zobacz w Google Scholar

Ogonowski, Z., 1959, Wiara i rozum w doktrynach religijnych socynian i Locke’a, [w:] L. Chmaj (red.), Studia nad arianizmem, Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Ogonowski, Z., 1960, Socynianizm polski, Warszawa: WP.
Zobacz w Google Scholar

Ogonowski, Z., 1960, Wstęp, [w:] A. Wiszowaty, O religii zgodnej z rozumem: czyli, Traktat o posługiwaniu się sądem rozumu także w sprawach teologicznych i religijnych, przeł. E. Jędrkiewicz, Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Ogonowski, Z., 1966, Socynianizm a oświecenie, Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Ogonowski, Z., 1981, Leibniz i socynianizm, „Odrodzenie i reformacja w Polsce”, t. XXVI.
Zobacz w Google Scholar

Radoń, S., 1993, Z dziejów polemiki antyariańskiej w Polsce XVI–XVII wieku, Kraków: Universitas.
Zobacz w Google Scholar

Sidor, E., 2005, Bracia polscy i ich ad fontes, Poznań: Echad.
Zobacz w Google Scholar

Tomasz z Akwinu, 2003, Suma contra gentiles. Prawda wiary chrześcijańskiej w dyskusji z poganami, innowiercami i błądzącymi, przeł. Z. Włodek, Poznań: W drodze.
Zobacz w Google Scholar

Wiszowaty, A., 1960, O religii zgodnej z rozumem: czyli, Traktat o posługiwaniu się sądem rozumu także w sprawach teologicznych i religijnych, przeł. E. Jędrkiewicz, Warszawa: PWN.
Zobacz w Google Scholar

Wiszowaty, A., 2005, List do Barona Boineburga w październiku 1665 r., przeł. S. Huber [w:] S. Huber, Logika i wiara w sporze Andrzeja Wiszowatego i Gottfrieda Wilhelma Leibniza o Trójcę Świętą, Warszawa: Semper.
Zobacz w Google Scholar